Wat betreft de geschiedenis van Gereformeerde Kerken van Breukelen kunnen boeken vol worden geschreven. Dat wordt thans niet gedaan omdat deze inleiding name is bedoeld voor specifieke informatie over inventarisatie van de archieven van de Nederlands Gereformeerde Kerk van Breukelen.

Over de geschiedenis van het ontstaan van de Christelijke (Afgescheiden) Gereformeerde Gemeente / Christelijke Gereformeerde Kerk in 1868 en van de kerken nadien tot 1946 mag worden verwezen naar het boek 'Geschiedenis van de Gereformeerde Kerk van Breukelen 30 maart 1893 - 30 maart 1993' van H.J.van Es. Dit boek is als documentatie toegevoegd aan deze archieven (inv.nr. 103).

Over de periode van de Tweede Wereldoorlog waarin door de Synode van Utrecht besluiten werden genomen ten aanzien van het genadeverbond, de schorsing van dr.K.Schilder etc. zijn talrijke brochures en boeken voorhanden.
Ten aanzien van deze stukken alsook standpuntbepaling en de besluiten van de kerkenraad wordt verwezen naar de inv.nrs. 21 en 61.
De predikant van de Gereformeerde Kerk van Breukelen, ds.O.W.Bouwsma, werd door de Classis op 17 augustus 1945 geschorst (inv.nr.61). Dit, alsook door de eerder genomen besluiten van de kerkenraad, hebben ertoe geleid dat op 17 augustus 1945 voor zowel ds.Bouwsma alsook een zevental ambtsdragers sprake was van de laatste kerkenraads-vergadering binnen het kerkverband van de toenmalige Gereformeerde Kerken. Gebleken was dat de meerderheid van de kerkenraad zich krachtens artikel 31 van de kerkorde vrijmaakte van de besluiten van de Generale Synode 1943-1944. Alvorens de broeders uit elkaar gingen werden afspraken gemaakt ten aanzien van de kerkelijke goederen - de pastorie viel daarbuiten - en het gebruik daarvan (inv.nr. 67).

Over de kerkelijke geschiedenis, vanaf 1816, geven de notulen van 31 januari 1957 van de Jongelingsvereniging Breukelen het een en ander weer van een inleiding van de heer Van Vlaanderen.
Deze notulen vermelden "Na de vrijmaking voelden we ons tot de Christelijke Gereformeerde Kerk aangetrokken. Een actie tot vereniging is dan ook van de Gereformeerde Kerk uitgegaan.
De Christelijke Gereformeerde Kerk stelde echter eisen waaraan we niet konden voldoen o.a. herroeping van de vereniging van 1892" (inv.nr.90).

De eerste kerkenraadsvergadering van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt van Breukelen, ook gekend met de aanduiding 'art. 31', vond eveneens plaats op de 17e augustus 1945 (inv.nr.48).

De kerkelijke ontwikkelingen in de jaren '60 gingen ook de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt van Breukelen niet voorbij.
Het archief bevat hierover verscheidene stukken o.a inv.nrs.57, 58 en 77.
Behandeling van de kwestie van de breuk in de Gereformeerde Kerk van Utrecht-C en van Bilthoven, alsmede bezwaren van de kerkenraad van de Gereformeerde Kerk van Breukelen op de Classis Utrecht-Breukelen in opeenvolgende vergaderingen leidden o.a tot het besluit dat de kerkenraad van Breukelen zich achter besluiten van de Classis diende te stellen en dat bij het in gebreke blijven de kerkenraad niet meer op de vergaderingen zou worden ontvangen (classisbesluit dd. 24 september 1970; inv.nr.55).

De predikant ds.E.R.Postma en nagenoeg alle ambtsdragers (minus één ouderling) bevonden zich vanaf het aanvangsbesluit van 10 mei 1968 in een moeilijke positie die uiteindelijk zijn beslag kreeg door het finale besluit van de Classis op 6 november 1970.
Op verschillende vergaderingen voordien sprak de kerkenraad met de gemeenteleden over de kerkelijke ontwikkelingen en gaf nadere toelichting op zijn besluiten. Ook zond de kerkenraad een informatieve brief aan de gemeenteleden over zijn besluit van 18 november 1970.
Uit gegevens blijkt dat 82 van de 286 gemeenteleden zich onttrokken (inv.nr.86).
Vanaf 18 november 1970 was er de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt buiten verband in Breukelen; deze maakte nadien deel uit van het landelijk verband met zusterkerken die in eenzelfde kerkelijke positie verkeerden. Vanaf mei 1979 worden deze kerken gekend onder de naam 'Nederlands Gereformeerde Kerken'.

Bredere historische aspecten van de Nederlands Gereformeerde Kerk van Breukelen kunnen niet worden vermeld omdat de notulen van de kerkenraadsvergaderingen, kerkbodes en andere stukken thans nog geen onderdeel uitmaken van 'Archief 5' dat in deze archiefinventaris ten dele aanwezig is.
Het archief van de Nederlands Gereformeerde Kerk van Breukelen eindigt vooralsnog met het jaar 1972; dit houdt verband met afspraken over het gebruik en verhuur van de kerkelijke goederen alsook het afgeven van een goed getuigenis van haar herder en leraar ds.E.R.Postma in verband met het beroep dat op hem was uitgebracht door de zusterkerk van Eindhoven.