Mijn Studiezaal (inloggen)
0345 Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo ( Drents Archief )
0345
Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo
Inventaris
1. Inleiding 
0345 Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo
1.
Inleiding
Het ontstaan van de kerk in Dwingeloo is beïnvloed van twee kanten. Enerzijds door Diever, op de goederen waarvan de kerk gesticht is en dat het collatierecht in Dwingeloo gehad heeft * . Anderzijds door het huis Batinge, dat waarschijnlijk al in de twaalfde eeuw bestond * , zeer veel grond rond Dwingeloo bezat en daarvan ook veel aan de kerk heeft geschonken. De kerk in Dwingeloo was gewijd aan de H. Nicolaas * . Hoe oud zij precies is, is niet bekend. Zij moet in ieder geval al bestaan hebben in 1388, toen de bisschop van Utrecht, Floris van Wevelinchoven, de stichting van het Onze Lieve Vrouwenaltaar in de kerspelkerk in Dwingeloo bekrachtigde * . Aan dit altaar was ook een vicarie verbonden, vaste jaarlijkse inkomsten voor de vicaris die het altaar bediende.
Behalve deze vicarie zijn er nog minstens drie vicarieën geweest. In of rond 1410 stichtte Coenraad de Vos van Steenwijk een altaar ter ere van "Jhesus Christus, zijne moeder Maria en St. Marten episcopus en confessor", waarvan de inkomsten ten goede kwamen van de priester Ludolff Morre * . Verder was er een St. Catharina-vicarie, waaraan sinds 1520 de kosterij verbonden was * , en de H. Kruis-vicarie * . Vermoedelijk is er ook nog een Antonius-vicarie geweest, waaruit de armenzorg werd bekostigd * . Na de reformatie is de taak van deze vicarie overgegaan op het Sint Anthonius Gilde, een tot op heden bestaande broederschap. Het recht van collatie van de vicarieën was grotendeels in handen van de heren van Batinge en van Entinge * .
De laatste priester in Dwingeloo was Hermannus Mes * . Sinds 1600 deed als predikant dienst Egidius Joannes, afkomstig uit het land van Putten * .
Na de hervorming was het recht van benoeming van de predikant ook aan de heren van Batinge gekomen, hoewel daar in de loop van de zeventiende en achttiende eeuw zeer vele geschillen over zijn geweest * . Ook de benoeming van de kerkvoogden geschiedde door de heer van Batinge * .
Ten gevolge van de opheffing van het Edict van Nantes door Lodewijk XIV in 1685 vluchtten vele hervormden uit Frankrijk naar de Nederlanden. De drost van Drenthe, Elbert Antonie van Pallandt, die op Batinge woonde, verleende een aantal van hen onderdak in zijn huis * . Toen dit aantal te groot werd, liet hij voor hen een uit een serie woningen bestaand huis bouwen, ook thans nog bekend onder de naam Franse huizen. De grote zaal in het huis stond Van Pallandt af voor godsdienstoefeningen van de réfugiés onder leiding van de predikant Isaäc du Soul of Dessouls. Weldra werd in Dwingeloo een Waalse of Frans-gereformeerde gemeente erkend door Drost en Gedeputeerden, op 13 juli 1686 * . In de loop der jaren vermengden de Fransen zich met de Drenten en verdween de Waalse gemeente.
De oude grens tussen Diever en Dwingeloo was de Dwingeler stroom * . Sinds 1812 echter werden Eemster en Leggelo van Diever afgescheiden en bij Dwingeloo gevoegd.
Het kerkgebouw dateert uit de vijftiende eeuw * . In 1630 werd het zeer beschadigd door de val van de toren. De aangebouwde kapel behoorde vroeger tot het huis Batinge. Een ramp trof de kerk in 1923, toen een grote brand het gebouw vrijwel geheel verwoestte.
Uit het voorgaande is wel gebleken dat de invloed van de heren van Batinge in Dwingeloo zeer groot is geweest. Deze invloed heeft ook zijn neerslag gehad in het archief, waarin een aantal stukken betreffende de kerk van Dwingeloo berusten * . Na de brand van 1923 heeft de kerkenraad zijn archief en dat van de diaconie aan het Rijksarchief in bruikleen gegeven * , in 1933 door nog één deel gevolgd * . In 1947 werd een doopboek teruggezonden * .
laatste wijziging 06-03-2015
155 beschreven archiefstukken
12 gedigitaliseerd
totaal 12 bestanden
Kenmerken
Datering:
1697-1984
Beschrijving:
Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Drents Archief, Assen. Toegang 0345 Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo
VERKORT:
NL-AsnDA, 0345
VOLLEDIG:
Drents Archief, Assen. Toegang 0345 Nederlands Hervormde Gemeente Dwingeloo
VERKORT:
NL-AsnDA, 0345
Categorie:
- Zonder categorie
laatste wijziging 06-03-2015
155 beschreven archiefstukken
12 gedigitaliseerd
totaal 12 bestanden
