Uw zoekacties: Afwikkelingsbureau Concentratiekampen

250m Afwikkelingsbureau Concentratiekampen ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

  • Kenmerken van het archief
  • Inleiding op het archief
  • Inventaris of plaatsingslijst
  • Eventueel bijlagen
  • De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

    De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

    De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

    Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

    beacon
     
     
    Openbaarheid
    Het archief is in zijn geheel beperkt openbaar. Het is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
    Inleiding
    titel archief
    archiefvormer
    omvang
    citeer en aanvraaginstructie
    periode van ontstaan
    beheersgeschiedenis/overbrenging naar het RIOD
    aard van de archiefbestanddelen
    ordening van de archiefbestanddelen
    selectie, vernietiging en bewerking
    aanvullingen
    wettelijke status
    reproductiebeperkingen
    taal van de archiefbescheiden
    materiële staat
    bewerking
    Geschiedenis
    Al tijdens de bezetting ontvingen gevangenen van Kamp Vught levensmiddelenpakketten van enkele inwoonsters van de gemeente Vught *  . Na de bevrijding van de zuidelijke provincies in september 1944 begonnen deze dames, C.E. van Beuningen-Fentener van Vlissingen en E. Timmenga-Hiemstra, inlichtingen te verstrekken aan de families van de oud-gevangenen. De administratie die zij hadden aangelegd voor het verspreiden van de pakketten diende hierbij als basis.
    Het Militair Gezag, dat tijdens de bijzondere staat van beleg (14 september 1945 tot 4 maart 1946) het bestuur in Nederland waarnam, besloot deze informatievoorziening te formaliseren. Van de Sectie III van het Militair Gezag *  ging de opdracht uit zoveel mogelijk gegevens over gevangenen uit de kampen Vught en Sint Michielsgestel te verzamelen. Op 26 november 1944 kwam in Huize Bergen een aantal mensen bijeen, waaronder de dames Van Beuningen en Timmenga, die "met algemeene instemming" besloten tot de oprichting van het Afwikkelingsbureau Kamp Vught *  .
    Als hoofd van het Afwikkelingsbureau werd dr. A.L.A. van Unen *  , een voormalig Indisch gijzelaar, aangesteld. Kantoorruimte vond men in een benedenhuis met "een mooie afsluitbare kelder" aan de Taalstraat 60 in Vught. Meubilair was minder eenvoudig te vinden. Tafels en stoelen moesten geleend worden en er was een nijpend tekort aan schrijfmachines. Ook het oorlogsgewoel bemoeilijkte de werkzaamheden. In januari 1945 werden tot drie keer toe "veel glasruiten door luchtdruk van V1 vernield" *  . Eind februari herhaalde zich dit nog twee maal.
    De eerste maanden in de Taalstraat moesten de medewerkers zich behelpen. In januari 1945 waren nog niet alle vertrekken verwarmd en verlicht; nog in mei dat jaar belemmerde het gebrek aan schrijfmachines de inventarisatiewerkzaamheden.
    Erfgoedstuk
    Het Afwikkelingsbureau zag zich voor een enorme taak gesteld. In het kamp werden vijftigduizend persoonskaarten en zevenhonderd kilo papier aangetroffen *  . Bij het uitzoeken en sorteren kregen de aangetroffen documenten een stempel met het opschrift "Archief Kamp Vught" *  . Een tegenslag was dat verschillende geallieerde officieren originele documenten uit het kamp hadden meegenomen *  .
    Na de bevrijding van het gehele land op 5 mei 1945 breidden de werkzaamheden zich ook uit tot andere kampen waar Nederlanders gevangen hadden gezeten. Deze taakuitbreiding resulteerde in een naamsverandering in Afwikkelingsbureau Concentratiekampen.
    Inmiddels was binnen de afdeling Repatriëring *  van het Militair Gezag ook een registratiebureau opgericht en was het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis begonnen met de opsporing van voormalig gevangenen.
    Op 27 juli 1945 werd het Afwikkelingsbureau aan het Militair Gezag onttrokken en onder het Ministerie van Sociale Zaken geplaatst. Nadat het Afwikkelingsbureau verhuisde naar de Burnierstraat 1 in Den Haag, werd het medio december dat jaar ondergebracht bij het Nederlandse Rode Kruis. Het Afwikkelingsbureau legde zich toe op het vergaren van informatie over gevangenen uit tuchthuizen, gevangenissen en concentratiekampen terwijl het Informatiebureau de opsporing van krijgsgevangenen, dwangarbeiders en Nederlands-Indië op zich nam *  .
    De afdeling Opsporing van het Afwikkelingsbureau bracht vanaf februari 1946 het informatieblad "Reveille" uit dat aan alle gerepatrieerden werd toegezonden *  . De kolommen van het blad waren gevuld met oproepen van familieleden die informatie zochten over hun vermiste verwanten. Hiermee vervulde het Afwikkelingsbureau "de dure plicht licht te brengen in de duisternis, welke nog in vele gezinnen heerscht" *  .
    Bij de afdeling Joodsch Recherchewerk werden geleidelijk aan kleinere opsporingsinstanties ondergebracht, zoals het Informatie Werk van de Nederlands-Israelitische Gemeente te Utrecht. Daarnaast bleven voor de opsporing van joodse vermisten het Bureau Opsporing Joodsche Personen van het Nederlandse Rode Kruis en het Gemeentelijk Inlichtingenbureau voor joden te Westerbork actief. Het Centraal Registratiebureau voor Joden aan de Johannes Vermeerstraat trachtte opgedoken en gerepatrieerde joden op te sporen.
    Johannes Bodar, Nettie Ebeling en Angela Remmers in het kantoor aan de Taalstraat 60.
    Erfgoedstuk
    Naast de opsporing van vermisten had het Afwikkelingsbureau tot taak *  :
    1) verzamelen van gegevens over oorlogsmisdadigers;
    2) verstrekken van gegevens aan bevolkingsregisters;
    3) hulp bieden bij de identificatie van graven;
    4) sociale verzorging van voormalig politieke gevangenen (verstrekking van extra kleding- en levensmiddelenkaarten.
    In het tweede nummer van Reveille werd vermeld dat het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen was "opgenomen in het Roode Kruisverband als zelfstandig bureau naast het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis". Hiermee was een eind gekomen aan het palet van hulporganisaties: "Nadat maanden lang diverse bureaux naast elkaar gewerkt hebben, vaak zonder de gegevens uit te wisselen, is nu de lang nagestreefde centralisatie bereikt" *  .
    Mevrouw E. Timmenga schreef in het vierde nummer dat bevrijde gevangenen uit Duitse concentratiekampen een extra levensmiddelenkaart konden krijgen voor zes perioden van vier weken. Vanaf april 1946 kon dit niet meer verlengd worden omdat "de voedselpositie in ons land weer vrij normaal is te noemen". Ex-gevangenen die vanwege hun lichamelijke gesteldheid nog behoefte hadden aan extra voedsel, konden dat via hun arts aanvragen bij de distributiedienst van hun woonplaats. Met name tbc-patiënten konden in aanmerking komen voor extra rantsoenen *  .
    Nadat in september 1946 de veertiende en laatste editie van Reveille was verschenen, werd op 18 december 1946 het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen opgeheven *  . Twee medewerkers traden in dienst van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. Het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis nam de opsporingswerkzaamheden over.
    Literatuur en verwante collecties
    Voor vervolgonderzoek naar het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen raadplege men de volgende archieven en literatuur.
    Literatuur
    Verwante collecties
    Inventaris
    Index
    Index van gevangenen die voorkomen in de inventarisnummers 133-146. Door te klikken op de naam van de gevangene verschijnt een scherm met meer informatie. Aan de hand van de datum is het betreffende inventarisnummer te vinden.
    10 september 1944
    250m Afwikkelingsbureau Concentratiekampen
    Index
    10 september 1944
    Records 101 t/m 200
    Records 201 t/m 300
    Records 301 t/m 400
    Records 401 t/m 500
    Records 501 t/m 600
    Records 601 t/m 700
    Records 701 t/m 800
    Records 801 t/m 900
    Records 901 t/m 1000
    Records 1001 t/m 1100
    Records 1101 t/m 1200
    Records 1201 t/m 1277

    Kenmerken

    Datering:
    1945-1948
    over het archief:
    Het Afwikkelingsbureau Concentratiekampen werd op 26 november 1944, meteen na de bevrijding van het zuiden, opgericht. Hoofddoel was het opsporen van vermiste gevangenen uit kamp Vught, na de bevrijding van het gehele land op 5 mei 1945 breidden de werkzaamheden zich ook uit tot andere kampen waar Nederlanders gevangen hadden gezeten. Daarnaast had het Afwikkelingsbureau de volgende taken:
    1) verzamelen van gegevens over oorlogsmisdadigers;
    2) verstrekken van gegevens aan bevolkingsregisters;
    3) hulp bieden bij de identificatie van graven;
    4) sociale verzorging van voormalig politieke gevangenen (verstrekking van extra kleding- en levensmiddelenkaarten.
    Openbaar vanaf:
    01-01-2025
    Openbaarheid:
    Deze stukken zijn beperkt openbaar. Zij zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
    Omvang:
    7,2 meter (198 nummers)
    Status:
    Bruikleencollectie Nationaal Archief
    Trefwoorden: