244 Europese dagboeken en egodocumenten ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
244
Europese dagboeken en egodocumenten
Openbaarheid
De collectie is grotendeels openbaar. Het is echter niet toegestaan reproducties te maken van de dagboeken. Dit in verband met de auteursrechten die nog op de meeste geschriften berusten.
Enkele dagboeken zijn beperkt openbaar. Voor de volgende dagboeken geldt een specifieke restrictie:
Dagboek 1232 kan tot 1 januari 2050 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de familie van de auteur.
Dagboek 1642 kan tot 1 januari 2028 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de schenker.
Dagboek 1744 is tot mei 2040 in het geheel niet raadpleegbaar.
Dagboek 1819 is tot 1 januari 2027 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.
Dagboeken 1831 en 1832 zijn tot 1 januari 2026 in het geheel niet raadpleegbaar.
Dagboek 2074 is tot 1 januari 2025 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.
Enkele dagboeken zijn beperkt openbaar. Voor de volgende dagboeken geldt een specifieke restrictie:
Dagboek 1232 kan tot 1 januari 2050 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de familie van de auteur.
Dagboek 1642 kan tot 1 januari 2028 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de schenker.
Dagboek 1744 is tot mei 2040 in het geheel niet raadpleegbaar.
Dagboek 1819 is tot 1 januari 2027 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.
Dagboeken 1831 en 1832 zijn tot 1 januari 2026 in het geheel niet raadpleegbaar.
Dagboek 2074 is tot 1 januari 2025 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.
Vanwege de bescherming van de privacy zijn van sommige dagboekauteurs alleen de initialen vermeld. Dagboekauteurs van wie de naam niet bekend is, zijn vermeld als "anoniem".
Van een aantal dagboeken zijn scans gemaakt die op de website raadpleegbaar zijn. De auteur of diens nabestaanden hebben toestemming gegeven voor deze publicatie, ofwel de auteur is meer dan zeventig jaar geleden overleden. Welke dagboeken dat zijn, ziet u in de lijst 'digitale dagboeken'.
Van een aantal dagboeken zijn scans gemaakt die op de website raadpleegbaar zijn. De auteur of diens nabestaanden hebben toestemming gegeven voor deze publicatie, ofwel de auteur is meer dan zeventig jaar geleden overleden. Welke dagboeken dat zijn, ziet u in de lijst 'digitale dagboeken'.
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Inleiding
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Geschiedenis
"Wil het nageslacht ten volle beseffen wat wij als volk in deze jaren hebben doorstaan en zijn te boven gekomen, dan hebben wij juist de eenvoudige stukken nodig: een dagboek, brieven van een arbeider uit Duitsland, [...] toespraken van een predikant" * .
Met deze woorden riep G. Bolkestein, minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van de Nederlandse regering in ballingschap, de luisteraars in bezet Nederland op hun alledaagse belevenissen op papier vast te leggen. In de avonduitzending van Radio Oranje van dinsdag 28 maart 1944 kondigde hij de samenstelling van een "groot, waarlijk nationaal werk" aan. Met zijn oproep legde Bolkestein de fundamenten voor de Collectie Dagboeken en Egodocumenten van het NIOD.
Eén van de velen die Bolkestein's oproep hoorden, was een jong joods meisje dat op een zolder aan de Amsterdamse Prinsengracht ondergedoken zat. Het dagboek van Anne Frank zou onder de titel "Het Achterhuis" uitgroeien tot het bekendste egodocument uit de bezettingsperiode. Maar ook honderden anderen tekenden hun alledaagse belevenissen op: huisvrouwen, burgemeesters, winkeliers, artsen, NSB'ers, Oostfrontstrijders, gevangenen en scholieren.
"...natuurlijk stormden ze allemaal meteen op mijn dagboek af".
Daags na Bolkesteins radiotoespraak stelde Anne Frank zich al voor hoe het zou zijn als ze een roman over het Achterhuis kon schrijven, "aan de titel alleen zouden de mensen denken, dat het een detective-roman was". De scan is gemaakt uit het facsimile van het dagboek.
Daags na Bolkesteins radiotoespraak stelde Anne Frank zich al voor hoe het zou zijn als ze een roman over het Achterhuis kon schrijven, "aan de titel alleen zouden de mensen denken, dat het een detective-roman was". De scan is gemaakt uit het facsimile van het dagboek.
Meteen na haar oprichting begon het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) met het verzamelen van hun dagboeken. Vanaf december 1945 werd de Nederlandse bevolking via radio-uitzendingen opgeroepen dagboeken ter beschikking te stellen aan het RIOD. Het vergaren van deze geschriften was belangrijk omdat "de onopzettelijk door tallozen bijgehouden dagboeken bij uitstek het nageslacht een juiste indruk geven van wat de gewone burger in de oorlogs- en bezettingsjaren beleefde". Daarnaast hebben de dagboeken grote waarde omdat zij een uitvoerig beeld geven van belangwekkende plaatselijke gebeurtenissen.
Aldus verwierf het RIOD honderden dagboeken. Elk dagboek waarvan verwacht werd dat het "voor het historisch onderzoek naar de jaren der Duitsche bezetting tot in de lengte van generaties van de grootste beteekenis zal zijn", werd gekopieerd waarna de eigenaar het origineel desgewenst weer terug kreeg. Ingezonden dagboeken waaruit een minder sterk historisch belang sprak, werden geretourneerd zonder te zijn vermenigvuldigd.
In de tweede helft van 1947 kregen de dagboekauteurs een vragenformulier toegezonden waarin zij hun persoonlijke achtergrond konden schetsen. De toenmalige chef van het RIOD, drs. L. de Jong voorzag dat “de latere lezer der fotocopieën zeer zeker voor de persoon van de schrijver of schrijfster grote belangstelling zou hebben”.
Het NIOD beschikt over 485 ingevulde vragenformulieren, die in archief 783 zijn ondergebracht.
Het NIOD beschikt over 485 ingevulde vragenformulieren, die in archief 783 zijn ondergebracht.
In 1949 werden de belangwekkendste dagboeken geanalyseerd zodat "systematisch al datgene zou worden opgetekend wat voor de verdere wetenschappelijke arbeid [...] van belang zou kunnen zijn". De analyses bevatten informatie over de auteur, locatie, periode en inhoud van de betreffende dagboeken. Analyses van niet-aanwezige dagboeken vermelden de reden waarom een dagboek niet is vermenigvuldigd. De in totaal 955 gestencilde dagboekanalyses bevinden zich in archief 784. In een aparte doos zijn enkele originele analyses bewaard gebleven. Met het oog op de uitgave van een bronnenpublicatie maakte een medewerkster van het Instituut, mevrouw dr. R.S. Zimmerman-Wolf, een selectie uit de dagboeken. Nadat zij zich uit het project had teruggetrokken, voltooide mevrouw drs. T.M. Sjenitzer-van Leening de werkzaamheden. Op 20 november 1954 verscheen een bloemlezing onder de titel "Dagboek-fragmenten 1940-1945". Een exemplaar hiervan bevindt zich in de studiezaal.
Veel dagboekbeschrijvingen zijn gemaakt in de jaren vijftig en ademen de sfeer van de toen geldende maatschappelijke opvattingen over de oorlogsjaren.
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Literatuur, verwante collecties en media
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Digitale dagboeken
Volledig digitaal beschikbaar zijn de dagboeknummers:
1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 16, 19, 20, 22, 24, 25, 32, 40, 41, 44, 56, 57, 75, 77, 78, 80, 81, 85, 88, 92, 95, 100, 102, 126, 127, 129, 135, 143, 153, 162, 165, 166, 167, 183, 187, 191, 193, 197, 198, 205, 207, 208, 209, 211, 214, 215, 217, 219, 223, 230, 231, 232, 237, 243, 245, 250, 251, 252, 253, 266, 267, 270, 286, 288, 301, 303, 306, 308, 315, 320, 331, 332, 333, 335, 336, 350, 351, 360, 362, 369, 370, 376, 379, 382, 387, 391, 397, 399, 403, 411, 414, 418, 419, 423, 425, 426, 427, 429, 430, 432, 440, 463, 465, 470, 475, 478, 479, 480, 490, 504, 507, 508, 511, 513, 516, 519, 526, 530, 547, 560, 565, 572, 573, 574, 575, 579, 582, 586, 588, 590, 591, 593, 597, 615, 616, 619, 631, 642, 649, 668, 696, 704, 711, 716, 721, 722, 724, 727, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 751, 752, 764, 768, 769, 776, 804, 810, 825, 837, 840, 842, 850, 860, 871, 873, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 909, 920, 921, 922, 928, 937, 953, 957, 965, 968, 972, 973, 985, 986, 987, 990, 991, 993, 994, 1010, 1017, 1019, 1021, 1039, 1040, 1045, 1052, 1062, 1067, 1071, 1086; 1095, 1118, 1129, 1131, 1164, 1197, 1210, 1226, 1245, 1274, 1279, 1296, 1304, 1316, 1328, 1338, 1342, 1346, 1349, 1359, 1384, 1399, 1400, 1410, 1419, 1436, 1454, 1457, 1458, 1461, 1462, 1464, 1468, 1469, 1471, 1474, 1475, 1477, 1479, 1480, 1484, 1487, 1488, 1489, 1490, 1491, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1504, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 1524, 1526, 1527, 1528, 1530, 1531, 1533, 1534, 1536, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1571, 1572, 1577, 1584, 1587, 1593, 1605, 1610, 1611, 1614, 1619, 1623, 1626, 1628, 1636, 1657, 1658, 1665, 1700, 1701, 1704, 1718, 1721, 1733, 1739, 1740, 1741, 1743, 1746, 1765, 1766, 1769, 1778,
1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 16, 19, 20, 22, 24, 25, 32, 40, 41, 44, 56, 57, 75, 77, 78, 80, 81, 85, 88, 92, 95, 100, 102, 126, 127, 129, 135, 143, 153, 162, 165, 166, 167, 183, 187, 191, 193, 197, 198, 205, 207, 208, 209, 211, 214, 215, 217, 219, 223, 230, 231, 232, 237, 243, 245, 250, 251, 252, 253, 266, 267, 270, 286, 288, 301, 303, 306, 308, 315, 320, 331, 332, 333, 335, 336, 350, 351, 360, 362, 369, 370, 376, 379, 382, 387, 391, 397, 399, 403, 411, 414, 418, 419, 423, 425, 426, 427, 429, 430, 432, 440, 463, 465, 470, 475, 478, 479, 480, 490, 504, 507, 508, 511, 513, 516, 519, 526, 530, 547, 560, 565, 572, 573, 574, 575, 579, 582, 586, 588, 590, 591, 593, 597, 615, 616, 619, 631, 642, 649, 668, 696, 704, 711, 716, 721, 722, 724, 727, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 751, 752, 764, 768, 769, 776, 804, 810, 825, 837, 840, 842, 850, 860, 871, 873, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 909, 920, 921, 922, 928, 937, 953, 957, 965, 968, 972, 973, 985, 986, 987, 990, 991, 993, 994, 1010, 1017, 1019, 1021, 1039, 1040, 1045, 1052, 1062, 1067, 1071, 1086; 1095, 1118, 1129, 1131, 1164, 1197, 1210, 1226, 1245, 1274, 1279, 1296, 1304, 1316, 1328, 1338, 1342, 1346, 1349, 1359, 1384, 1399, 1400, 1410, 1419, 1436, 1454, 1457, 1458, 1461, 1462, 1464, 1468, 1469, 1471, 1474, 1475, 1477, 1479, 1480, 1484, 1487, 1488, 1489, 1490, 1491, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1504, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 1524, 1526, 1527, 1528, 1530, 1531, 1533, 1534, 1536, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1571, 1572, 1577, 1584, 1587, 1593, 1605, 1610, 1611, 1614, 1619, 1623, 1626, 1628, 1636, 1657, 1658, 1665, 1700, 1701, 1704, 1718, 1721, 1733, 1739, 1740, 1741, 1743, 1746, 1765, 1766, 1769, 1778,
1800, 1801, 1807, 1808, 1812, 1816, 1827, 1841, 1845, 1857, 1872, 1876, 1878, 1884, 1890, 1891, 1893, 1895, 1902, 1903, 1907, 1913, 1914, 1915, 1917, 1919, 1920, 1923, 1942, 1944, 1949, 1951, 1954, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1965, 1966, 1973, 1975, 1978, 1979, 1980, 1985, 1986, 1987, 1992, 1999, 2003, 2005, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016, 2023, 2026, 2027, 2028, 2030, 2034, 2036, 2038, 2039, 2042, 2043, 2045, 2050, 2051, 2055, 2058, 2059, 2060, 2062, 2065, 2067, 2069, 2071, 2072, 2073, 2075, 2076, 2077, 2078, 2080, 2082, 2083, 2084, 2086, 2087, 2088, 2089, 2090, 2091, 2092, 2097, 2098, 2100, 2102, 2103, 2105, 2106, 2107, 2108, 2109, 2110, 2112, 2113, 2115, 2116, 2117, 2119, 2120, 2121, 2134, 2137, 2149, 2156, 2160, 2161, 2163, 2175, 2176, 2187, 2190, 2191, 2192, 2204, 2208, 2214, 2224, 2225, 2229, 2231, 2237, 2238, 2240, 2242, 2243, 2245, 2247, 2249, 2250, 2251, 2252, 2257, 2258, 2259, 2260, 2261 2262, 2263, 2264, 2265, 2266, 2267, 2270, 2271, 2272.
Hiervan zijn de dagboeknummers:
1, 3, 5, 7, 16, 20, 22, 24, 25, 40, 41, 44, 56, 75, 81, 85, 88, 102, 129, 135, 140, 142, 143, 162, 166, 167, 183, 187, 191, 196, 197, 198, 202, 205, 207, 208, 209, 211, 215, 217, 230, 231, 245, 250, 251, 263, 267, 270, 296, 303, 306, 315, 320, 336, 350, 351, 362, 369, 370, 379, 389, 399, 403, 411, 412, 414, 419, 423, 424, 427, 429, 430, 432, 433, 440, 460, 463, 470, 478, 479, 480, 490, 507, 508, 516, 519, 560, 572, 573, 574, 575, 577, 579, 586, 597, 642, 649, 704, 711, 721, 722, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 764, 776, 804, 825, 837, 840, 850, 860, 871, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 920, 931, 937, 955, 963, 965, 968, 985, 986, 987, 990, 1010, 1017, 1019, 1045, 1062, 1067, 1164, 1197, 1245, 1279, 1342, 1359, 1400, 1419, 1454, 1458, 1461, 1462, 1464, 1469, 1477, 1484, 1487, 1488, 1490, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1524, 1526, 1528, 1534, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1577, 1584, 1593, 1605, 1611, 1623, 1628, 1700, 1701, 1768, 1778, 1807, 1816, 1827, 1841, 1902, 1903, 1913, 1917, 1923, 1942, 1949, 1954, 1957, 1966, 1987, 2005, 2023, 2042, 2042, 2059, 2072, 2082 en 2103 bovendien volledig getranscribeerd en woordelijk doorzoekbaar.
1, 3, 5, 7, 16, 20, 22, 24, 25, 40, 41, 44, 56, 75, 81, 85, 88, 102, 129, 135, 140, 142, 143, 162, 166, 167, 183, 187, 191, 196, 197, 198, 202, 205, 207, 208, 209, 211, 215, 217, 230, 231, 245, 250, 251, 263, 267, 270, 296, 303, 306, 315, 320, 336, 350, 351, 362, 369, 370, 379, 389, 399, 403, 411, 412, 414, 419, 423, 424, 427, 429, 430, 432, 433, 440, 460, 463, 470, 478, 479, 480, 490, 507, 508, 516, 519, 560, 572, 573, 574, 575, 577, 579, 586, 597, 642, 649, 704, 711, 721, 722, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 764, 776, 804, 825, 837, 840, 850, 860, 871, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 920, 931, 937, 955, 963, 965, 968, 985, 986, 987, 990, 1010, 1017, 1019, 1045, 1062, 1067, 1164, 1197, 1245, 1279, 1342, 1359, 1400, 1419, 1454, 1458, 1461, 1462, 1464, 1469, 1477, 1484, 1487, 1488, 1490, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1524, 1526, 1528, 1534, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1577, 1584, 1593, 1605, 1611, 1623, 1628, 1700, 1701, 1768, 1778, 1807, 1816, 1827, 1841, 1902, 1903, 1913, 1917, 1923, 1942, 1949, 1954, 1957, 1966, 1987, 2005, 2023, 2042, 2042, 2059, 2072, 2082 en 2103 bovendien volledig getranscribeerd en woordelijk doorzoekbaar.
De website Geheugen van Nederland toont een groot deel van deze dagboeken, aangevuld met nog eens honderden dagboeken die bij andere archiefinstellingen worden bewaard.
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
UNESCO Memory of the World
De collecties dagboeken (244 en 401) en brieven (247) zijn per 1 november 2022 opgenomen in het Nederlandse Unesco Memory of the World Register. Hiermee erkent Unesco het uitzonderlijke karakter van deze collecties, waarin bijna 4.000 persoonlijke verslagen en ervaringen zijn opgenomen van mensen die de Tweede Wereldoorlog in Nederland, Nederlands-Indië (later Indonesië) of elders op de wereld meemaakten.
Het Unesco Memory of the World Register schrijft over de collecties: "Deze egodocumenten bieden een uniek inzicht in de wijze waarop levens beïnvloed zijn door bezetting, onderdrukking en geweld. Door de omvang, de focus op individuele ervaringen en de manier en moment van ontstaan, is de collectie uitzonderlijk. Het is een bewezen unieke bron voor wetenschappelijk onderzoek en vormt de basis van een variëteit aan publieksgerichte publicaties. Bijna tachtig jaar na de eerste oproep tot verzameling, in het huidige tijdperk van geïndividualiseerde herinnering waarin het aantal getuigen van de Tweede Wereldoorlog steeds kleiner wordt, is de waarde van de brieven- en dagboekencollecties van het NIOD groter dan ooit te voren".
Lees meer over de nominatie van de NIOD-collecties op de site van het Unesco Memory of the World Register. Beluister het interview met NIOD-afdelingshoofd over het Memory of the World Register van 1 november 2022 op Radio Den Haag FM (vanaf minuut 10.00).
Het Unesco Memory of the World Register schrijft over de collecties: "Deze egodocumenten bieden een uniek inzicht in de wijze waarop levens beïnvloed zijn door bezetting, onderdrukking en geweld. Door de omvang, de focus op individuele ervaringen en de manier en moment van ontstaan, is de collectie uitzonderlijk. Het is een bewezen unieke bron voor wetenschappelijk onderzoek en vormt de basis van een variëteit aan publieksgerichte publicaties. Bijna tachtig jaar na de eerste oproep tot verzameling, in het huidige tijdperk van geïndividualiseerde herinnering waarin het aantal getuigen van de Tweede Wereldoorlog steeds kleiner wordt, is de waarde van de brieven- en dagboekencollecties van het NIOD groter dan ooit te voren".
Lees meer over de nominatie van de NIOD-collecties op de site van het Unesco Memory of the World Register. Beluister het interview met NIOD-afdelingshoofd over het Memory of the World Register van 1 november 2022 op Radio Den Haag FM (vanaf minuut 10.00).
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Inventaris
1691 Schatborn, Pieter Cornelis
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Inventaris
1691
Schatborn, Pieter Cornelis
Auteur:
Schatborn, Pieter Cornelis
Openbaarheid:
Deze stukken zijn beperkt openbaar. Zij zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Vorm:
Dagboek (typoscript (kopie))
Omvang:
140 pagina's
Periodisering:
13 november 1944 - mei 1945
Periode van ontstaan:
13 november 1944 - mei 1945
Localisering:
Naarden
Taal:
Nederlands
Inhoud:
De auteur, die in Naarden woont, vertelt veel over het gebrek aan voedsel. Genoeg eten is voor hem belangrijk. Hij is in Indië geboren. In zijn gezin zijn vier jonge kinderen. Op een geheime plek bewaart hij zijn radio en dagboek. Er is elektrisch licht, omdat de verzegelde stoppenkast opengebroken is. Hij luistert naar veel zenders en schrijft ook het gehoorde oorlogsnieuws op. Zijn kantoor, de AVAC (handel in medische artikelen), functioneert op halve kracht. Op een potkacheltje wordt gezaagd hout gestookt. Hij ruilt artikelen van zijn handel tegen voedsel en koopt wekelijks een portie zwart vlees. Water komt van een pomp. Het gezin weigert eind november 1944 kleding en dekens in te leveren. Het rantsoen vermindert en ze eten extra vitaminen. Ze zorgen voor de blinde tante Willy. Hij gaat naar de tandarts. Sinterklaas wordt gevierd met surprises. Men maakt voedseltochten naar de Veluwe, later naar Friesland, waar veel opgehaald wordt. Begin december 1944 gaan ze vaker naar de gaarkeuken. Honger en eten beheersen zijn leven bij alles wordt de prijs genoemd. Men wacht op de komst van de geallieerden. Thuis maalt hij zittend op de fiets tarwe, de dynamo zorgt voor licht. Bij kou slaapt hij met jas aan. Het hele gezin wordt ingeënt tegen tyfus. Hij vindt dat de mensen er slechter uit gaan zien. Omdat na Kerst 1944 zijn lichting zich moet melden voor de arbeidsinzet, maakt hij zijn schuilplaats in orde. Hij hoopt dat hij niet verraden wordt door zijn kinderen. Zijn vrouw heeft het moeilijk en daarom gaat hij thuis meer helpen. Black, de hond wordt in ruil voor melk als waakhond bij een boer ondergebracht. De kinderen spelen als spelletje verstoppertje: "pas op, daar komt een Duitser". Hij koopt houtblokken. samen met de buurman zaagt hij hout. Zijn echtgenote vertrekt half januari op de fiets voor een tocht naar Friesland, hij zorgt voor het huishouden en de kinderen. Al doende leert hij steeds beter koken en de kinderen aanpakken.
Inhoud vervolg:
Zijn eind januari uit Friesland teruggekeerde echtgenote vertelt wat ze onderweg heeft meegemaakt. Ze komt met veel thuis. Verjaardagen worden gevierd, men speelt gezelschapsspelen met de buren, hij schaakt en zijn echtgenote speelt piano. Samen doen ze de huishouding. Van NSB-buren kopen ze zwart voedsel. Hij houdt voedseloverzichten bij. Omdat steeds meer mannen worden opgepakt, blijft hij thuis. Op de bon is bijna niets meer te krijgen. Zijn echtgenote maakt in februari 1945 weer tochten naar Drenthe en Noord-Holland. Als ruilmiddel heeft ze verbandmiddelen. In Amsterdam maakt ze de executie op de Weteringschans mee. De werkster gaat weg. Men is moe van de tochten, het schoonmaakwerk en kinderverzorging en is blij als de eerste wilgenkatjes verschijnen. In maart wordt het huis schoongemaakt en opgeruimd. Door het in huis zagen en fietsen stallen is het vuil geworden. Goed nieuws in maart 1945: de Amerikanen zijn de Rijn over. Hij berekent dat ze nog voor drie maanden voedsel in huis hebben. De verjaardag van zijn oudste zoon wordt feestelijk gevierd. Er is een bombardement vlakbij hen, waarbij zijn kantoor wordt getroffen. Later zijn er nog meer. Ze genieten van het brood uit Zweden. De laatste weken zijn spannend. In Duitsland valt stad na stad. De Duitsers trekken in colonnes Nederland uit. In april wordt het oosten van Nederland bevrijd. Hij hoort alles op de radio en schrijft het nauwkeurig op in zijn dagboek. Hij leest "Vrij Nederland". De Zwitsers geven ook voedsel. De kinderen zijn bang voor overvliegende vliegtuigen. Er zijn geruchten over een bevrijding, vlaggenstokken worden klaargelegd. Hij maakt plannen over het opnieuw opzetten van zijn zaak. De Duitsers zetten delen van Nederland onder water. De bruggen rond de vesting worden opgeblazen. 9 Mei rollen de tanks de stad binnen en worden ze overladen met heerlijkheden. Er volgen maatregelen tegen NSB'ers. Hij schrijft hij een verslag over de maand mei 1945.
NB:
het origineel wordt bewaard in het familiearchief bij W. Schatborn, Amsterdam
Datum beschrijving:
januari 2011
laatste wijziging 04-04-2024
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden
Kenmerken
over het archief:
Direct na de bevrijding is het NIOD begonnen met het verzamelen van dagboeken en andere egodocumenten. Inmiddels bestaat de collectie uit ruim 1350 exemplaren, die óf in origineel óf in fotokopie aanwezig zijn.
Beschrijving:
Een aantal dagboeken is in de loop der jaren gepubliceerd (zie de rubriek Literatuur en verwante collecties). Een deel van de collectie is gebruikt voor het samenstellen van de bloemlezing "Dagboekfragmenten 1940-1945" (1954). Veertien dagboeken die door kinderen zijn geschreven, zijn gebruikt voor het jeugdboek "Oorlog in inkt" (2020). Zeven dagboeken vormen de basis voor het boek "De vergeten dagboeken: de Tweede Wereldoorlog in Nederland in de woorden van hen die er getuige van waren" (2023).
Openbaarheid:
Enkele inventarisnummers van dit archief zijn beperkt openbaar. Details staan vermeld in de rubriek "openbaarheid".
Omvang:
39,5 meter (2274 inventarisnummers)
Status:
NIOD-KNAW collectie
Categorie:
laatste wijziging 04-04-2024
1.855 beschreven archiefstukken
881 gedigitaliseerd
totaal 1.269 bestanden