Uw zoekacties: Geheime Dienst Nederland

191 Geheime Dienst Nederland ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

  • Kenmerken van het archief
  • Inleiding op het archief
  • Inventaris of plaatsingslijst
  • Eventueel bijlagen
  • De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

    De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

    De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

    Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

    beacon
     
     
    Openbaarheid
    Het archief is grotendeels openbaar.

    Alleen inventarisnummer 114 is slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD. Onderzoekers kunnen zich daartoe schriftelijk wenden tot de directeur van het NIOD.
    Geschiedenis
    De Geheime Dienst Nederland (GDN) had haar hoofdkwartier in Amsterdam, Centraalbureau genaamd, en was verdeeld in vier districten, Routes genaamd. Aan het hoofd van ieder district stond een Chef van de Route (met Route Staf). De vier districten waren: Noord, Midden, West en Zuid. Ieder district was verdeeld in rayons, met aan het hoofd een rayonchef of bureauhouder.
    District Noord omvatte de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel en was ingedeeld in de rayons:
    N 101 = Leeuwarden
    N 102 = Sneek
    N 103 = Groningen
    N 104 = Assen
    N 105 = Meppel
    N 106 = Steenwijk
    N 107 = Zwolle
    District Midden omvatte de provincies Gelderland en Utrecht en was ingedeeld in de rayons:
    M 201 = Arnhem
    M 202 = Apeldoorn
    M 203 = Hengelo (later N 103)
    M 204 = Amersfoort
    M 205 = Utrecht
    M 206 = Hilversum
    M 207 = Nijmegen (eerder Z 401)
    M 208 = Deventer (later N 108)
    M 209 = Veenendaal
    District West omvatte de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant en was ingedeeld in de rayons:
    W 301 = Den Haag
    W 302 =Dordrecht
    W 303 = Middelburg
    W 304 = Breskens
    W 305 = Amsterdam
    W 315 = Haarlem
    W 306 = Rotterdam
    W 307 = Bergen op Zoom
    W 308 = Roosendaal
    W 309 = Den Helder
    W 310 = Wormerveer
    W 311 = Enkhuizen
    District Zuid omvatte de provincies Oost-Brabant en Limburg en was ingedeeld in de rayons:
    Z 401 = Heerlen
    Z 402 = Roermond
    Z 403 = Tilburg
    Z 404 = Maastricht
    Z 405 = Gerrit
    Z 406 = Venlo
    Z 407 = Eindhoven
    Z 408 = Den Bosch
    De inlichtingen werden ingedeeld in vier categorieën:
    A-berichten - algemene onderwerpen, meestal van politieke, maatschappelijke of bestuurlijke aard;
    M-berichten - militaire onderwerpen;
    E-berichten - economische onderwerpen
    R-berichten - interne mededelingen voor de chef van de route of het Centraalbureau.
    Elk bericht werd voorzien van de datum waarop de informatie was verkregen, de code van het bureau dat de informatie had verzameld en het soort bericht met een volgnummer. Koeriersters brachten de berichten van de bureauhouder naar de chef van de route of het Centraalbureau. Aanvankelijk gebeurde dit eens per week maar na de invasie in Normandië op 6 juni 1944 werd het twee keer per week en na de luchtlandingen op 17 september 1944 zelfs dagelijks, voor zover de omstandigheden dat toestonden. Bij het Centraalbureau kregen de berichten het stempel "GDN-M" (Geheime Dienst Nederland - Miki). Achter de naam Miki school Willem Schoemaker, leider van de GDN. Met grote letters werden vervolgens de namen van de verzenders en ontvanger op de berichten gestempeld: "van Max voor Karel", "van Rudi voor Karel", "van Ludovicus voor Karel" of "van Marnix voor Karel". Met Karel werd het hoofd van Bureau Inlichtingen in Londen bedoeld, Jan Somer. Max was de schuilnaam van J.M.W.L. Iansen, Rudi de schuilnaam van W.J.H. Schreinemachers, Miki de schuilnaam van Willem Schoemaker en Ludovicus was ir. T.Ph. Tromp. De persoon achter Marnix is niet met zekerheid bekend, mogelijk is dit W.A. Dibbits.

    De berichten werden gebundeld tot zendingen die met de letters van het alfabet aangeduid werden. In Meppel en Den Haag werden de zendingen gefotografeerd om vervolgens naar Londen gesmokkeld te worden. De zendingen A t/m W kwamen via Bern aan in Londen; de zendingen X, Y, Z en AA zijn in september 1944 door de linies naar Brussel gebracht. Toen Bureau Inlichtingen zich in bevrijd gebied gevestigd had, werden de berichten van Amsterdam naar Eindhoven gebracht. Dit betrof de zendingen BB t/m QQ en een zevental zendingen met andere codering.
    De zich in het archief bevindende berichten zijn geordend per zending, en daara binnen per district. Voor verdere details raadplege men het SD-schema, dat in grote lijnen correct is en juist tegen het einde van de oorlog door de Duitsers was voltooid.
    Erfgoedstuk
    De GDN verstuurde de volgende berichten:
    26 zendingen genummerd A t/m Z;
    26 zendingen genummerd AA t/m ZZ;
    3 zendingen genummerd EA, EB, EC.

    Daarnaast nog enige verschillend genummerde speciale zendingen, ongenummerde zendingen die rechtstreeks uit Zeeland en Rotterdam door de linies werden gebracht en ongeveer 1800 telegrammen.
    Slechts van 23 zendingen zijn grotere of kleinere gedeelten in het archief aanwezig. Verder enig algemeen materiaal en wat afschriften. De telegrammen zijn niet aanwezig.
    Gebruikte schuilnamen:
    Karel = majoor J.M. Somer, hoofd Bureau Inlichtingen in Londen
    Ludovicus = ir. T.Ph. Tromp
    Miki = Willem Schoemaker
    Marnix = mogelijk W.A. Dibbits
    Max = Joep Iansen
    Rudi = W.J.H. Schreinemachers
    Digitalisering
    De digitalisering van dit archief is mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuur Fonds
    Bronnen en literatuur
    Voor vervolgonderzoek raadplege men de volgende archieven en literatuur.
    Literatuur
    Online bronnen
    Inventaris
    aanvraaginstructie

    Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
    onder vermelding van: archief 191, inv.no. ...
    Het inventarisnummer is vermeld in oplopende volgorde,
    links naast de beschrijving van de stukken
    81-82 Zending LL, 20 november - 29 december 1944.
    191 Geheime Dienst Nederland
    Inventaris
    81-82
    Zending LL, 20 november - 29 december 1944.
    Datering:
    20 november - 29 december 1944.
    Ontwikkelingsstadium:
    Originelen
    Concordans
    Klik op het icoon voor de concordans.
    Erfgoedstuk

    Kenmerken

    Datering:
    1943-1945
    over het archief:
    Deze inlichtingendienst telde ongeveer twaalfhonderd medewerkers en was verdeeld in vier districten. Geheime Dienst Nederland (GDN) verzamelde militaire gegevens en gaf deze via Zwitserland en Spanje en via geheime radioverbindingen door naar het Bureau Inlichtingen Londen (archief 226 b). De GDN was actief vanaf lente 1943.
    Openbaarheid:
    Volledig openbaar
    Omvang:
    2,4 meter (114 inventarisnummers)
    Status:
    NIOD-KNAW collectie
    Trefwoorden:
    Categorie:
    Zie ook:
    Archiefvormer(s):