Uw zoekacties: Zentralauftragstelle

093 Zentralauftragstelle ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

  • Kenmerken van het archief
  • Inleiding op het archief
  • Inventaris of plaatsingslijst
  • Eventueel bijlagen
  • De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

    De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

    De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

    Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

    beacon
     
     
    Openbaarheid
    Het archief is vrijwel volledig openbaar.

    Alleen inventarisnummer 61 is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD een archiefverklaring verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u de stukken aanvragen en inzien.
    Inleiding
    titel archief
    archiefvormer
    omvang
    citeer- en aanvraaginstructie
    periode van ontstaan
    beheersgeschiedenis/overbrenging naar het niod
    aard van de archiefbestanddelen
    selectie, vernietiging en bewerking
    aanvullingen
    wettelijke status
    reproductiebeperkingen
    taal van de archiefbescheiden
    materiële staat
    bewerking
    Geschiedenis
    Zentralauftragsstelle
    093 Zentralauftragstelle
    Geschiedenis
    Zentralauftragsstelle
    De Zentralauftragsstelle (Zast) werd begin augustus 1940 door de Reichskommissar für die besetzten nierländischen Gebiete, dr. A. Seyss-Inquart, opgericht als "Zentralstelle für öffentliche Auftrage" bij de Deutsche Handelskammer für die Niederlande. Leiter werd dr. Anton Maly. De bedoeling was de opdrachten van de Wehrmacht en andere Duitse openbare lichamen, die in die tijd in aanzienlijke omvang in Nederland werden ondergebracht, te coördineren. Reeds spoedig werd de taak der Zast uitgebreid. In een Erlass van 26 augustus 1940 betreffende "Planmassige Ausnützung der Wirtschaft der besetzten westlichen Gebieten für die deutsche Kriegswirtschaft" beval Göring als Beauftragter für den Vierjahresplan de oprichting van Zentralauftragsstellen in de drie bezette Westelijke gebieden, die alle Duitse opdrachten zouden moeten coördineren. Het Wehrwirtschafts- und Rüstungsamt van het Oberkommando der Wehrmacht en het Reichswirtschaftsministerium gaven tezamen de uitvoeringsbepalingen. De Zentralauftragsstellen werden hierin aangeduid als zelfstandige bureaus, in Den Haag "angegliedert" aan de Rüstungsinspektion. In Den Haag werd de Zentralauftragsstelle voorlopig tot het Reichskommissariat gerekend. De Reichskommissar benoemde de Leiter der Zast, het personeel werd behandeld als Reichskommissariat-personeel. Ing. Nimtz volgde dr. Maly als Leiter op.
    De taak der Zast kreeg nu zijn zwaartepunt bij de Auftragsverlagerung door het Duitse bedrijfsleven, die men trachtte te stimuleren en te coördineren. Door de Duitse Wirtschaftsgruppen en het Reichswirtschaftsministerium werden ook criteria opgesteld voor de "Kriegswichtigkeit" die te "verlagern" orders moesten bezitten. De toetsing lag bij de Wirtschaftsgruppen; Wirtschaftsgruppen en Zast werkten hierbij nauw samen. De losse band met het Reichskommissariat werd in de zomer van 1941 vrijwel geheel doorgesneden. De Zast gold nu als "Dienststelle des Reiches". Financieel werd zij onafhankelijk door een heffing van 1% op alle Duitse opdrachten, die zij ingevolge VO 144/41 mocht berekenen. De band met de Handelskammer bleef nog bestaan, men werkte samen en President Flesche was voorzitter van de Beirat der Zast. Geleidelijk kreeg de Zast meer overzicht over de reeds in Nederland lopende opdrachten. Het bleek daarbij lang te duren, vóór men werkelijk alles "erfasst" had. Planning zowel als statistiek moesten vele malen worden herzien. Ir. Nimtz vertrok begin 1942 naar het Oosten en werd vervangen door dr. Wittmann. In het kader van de grote reorganisatie der Duitse oorlogseconomie kreeg ook de Zast begin 1943 een andere plaats. Zij werd ingeschakeld in de nieuwe Ausschüsse- en Ringe-organisatie van Reichskriegsminister dr. Albert Speer.
    De Landerbeauftragten der Ausschüsse en Ringe voor Nederland kregen zitting in de Beirat, hun "Geschaftsführung" werd opgedragen aan de betrokken vakreferenten der Zast. Flesche moest zijn plaats als voorzitter van de Beirat afstaan aan Fiebig, de Beauftragte des Reichsministers für Bewaffnung und Munition in Nederland in diens nieuwe kwaliteit van Rüstungsobmann en Vorsitzer der Rüstungs- und Beschaffungskommission. De Zast werd voortaan aangeduid als Dienststelle der Rüstungs- und Beschaffungskommission, of ook Geschaftsführendes Organ des Rüstungsobmannes. In de praktijk betekende dit, dat de Zast onder de energieke leiding van Fiebig met alle middelen ging proberen de Auftragsverlagerung volgens de richtlijnen van Speer op te voeren. Systematisch werd gezocht naar "freie Kapazitäten" voor het onderbrengen van orders. Het resultaat der Auftragsverlagerung is niet gering geweest. In totaal is voor meer dan 5 miljard RM aan orders in Nederland geplaatst, waarvan tegen de 90% is opgeleverd. Behalve controle op de plaatsing en levering van "verlagerte Aufträge" behoorde tot de taak van de Zast ook de "Rohstoff-prüfung" voor deze orders. Dit hield in controle op het bijleveren van de benodigde grondstoffen door de "verlagernde" firma's op het verbruik van grondstoffen uit Nederland etcetera. Voor bijvoorbeeld ijzer en koper voerde de Zast uitgebreide administraties. Ten dele maakte men daarbij gebruik van de Rijksbureaus om het eigenlijke rekenwerk te doen, zo bijvoorbeeld de afdeling DO (Duitse opdrachten) van het Rijksbureau voor IJzer en Staal.
    Het archief
    Regest
    Inventaris
    aanvraaginstructie

    Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
    onder vermelding van: archief 093, inv.no. ...
    Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
    links naast de beschrijving van de stukken

    Kenmerken

    Datering:
    (1933) 1940 - 1945 (1948)
    over het archief:
    Instantie belast met het coördineren van Duitse orders en het toewijzen van grondstoffen aan het Nederlandse bedrijfsleven. De Zentralauftragstelle (Zast) voerde de bepalingen uit van zowel het Reichswirtschaftsministerium als het Wehrwirtschafts- und Rüstungsamt van het Oberkommando der Wehrmacht. Vanaf 1943 werd de Zast een Dienstelle der Rüstungs- und Beschaffungskommission van het Reichsministerium für Rüstungs- und Kriegsproduktion.
    Openbaarheid:
    Volledig openbaar
    Omvang:
    1,7 meter (143 inventarisnummers)
    Status:
    Bruikleencollectie Nationaal Archief
    Trefwoorden: