Het archief van het Groene Kruis afdeling Zelhem is na de samenvoeging met anderen in 1978 in bewaring gegeven aan de Oudheidkundige Vereniging Salehem in Zelhem

Gelet op het belang met archieven zorgvuldig om te gaan, heeft het bestuur van Salehem besloten het archief in bewaring af te staan aan het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers alwaar het in het depot onder de juiste omstandigheden bewaard kan blijven. Het blijft eigendom van de O.H.K. Salehem zolang die bestaat.

Zelhem oktober 2012
Archiefbeheer O.H.K.V. Salehem
Gerrit Rijsdorp
Inventarisator

Wilhelm Poolman (1866-1935) huisarts in Driebruggen (nabij Woerden) ijverde tijdens een vergadering van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunde in 1900 voor de oprichting van een vereniging die zich actief zou bezig houden met het verplegen van zieken, het verbeteren van hygiënische omstandigheden ongeacht de godsdienstige levensbeschouwing.
Huisarts van Deinse uit Kamerik stelde de naam Groene Kruis voor omdat de kleur groen verwees naar de huiskleur van de medische faculteit van de universiteit.

Vanuit Zuid-Holland verspreidt het Kruiswerk zich over Nederland.
In 1914 wordt het opgepakt door dokter Andreas Simon van Ingen die op 1 maart 1914 in Zelhem gemeentearts is geworden.

Op 19 maart 1940 schrijft secretaris, schoolmeester Bakker het jaarverslag over het afgelopen jaar. Hij somt op wat er allemaal is gedaan. 212 keer een artikel uitgeleend; 2941 bezoeken door de zuster afgelegd; 326 bezoeken op controle tbc; het ledental is stabiel; het is een goed jaar geweest.
Dit keer wil hij meer vertellen. Over het verleden want vijfentwintig jaar geleden is de vereniging opgericht. In dit jaarverslag over 1939 schrijft Bakker:
"Op een donkere regenachtige Novemberavond 1914 is een van de lokalen van de Oude School tjokvol. Burgemeester, predikanten, doktoren, burgers, boeren en buitenlui zijn samengestroomd om met elkander een vereniging te stichten. En wel en zodanige vereeniging, waarin men elkander helpt bij de verpleging van zieken. Niet maar alleen door de bekende en goede burenplicht, maar ook door elkander te helpen aan het verkrijgen van allerhande artikelen die de verpleging thuis gemakkelijk maken. Die vereniging komt, niet tegenstaande het rumoer van de gasten die niet zitten kunnen en de wolken tabaksrook tot stand".

Acht November 1914 is er een bestuursvergadering.
Aanwezig zijn de heren Bennink (landeigenaar, rentenier), Heldring (predikant in Halle), Somsen (winkelier) , De Planque (predikant in Zelhem) en Van Ingen (huisarts Zelhem), die als voorzitter fungeert. Genoemd wordt nog de erevoorzitter (geen naam erbij). De leden Kummeling(winkelier) en De Poest Clement (huisarts) zijn afwezig.
Aangenomen kan worden dat dokter Van Ingen de initiator is geweest. Huisarts in Hengelo is hij op 1 maart 1914 als huisarts in Zelhem begonnen en in Hengelo was al een Groene Kruisvereniging, zodat de Zelhemse inwoners wel wisten wat het werk voor hen kon betekenen.

Dhr. Somsen meldt dat hij niet op de eerste (voor) - vergadering is geweest omdat de convocatie bij hem werd bezorgd op het moment dat de vergadering al was begonnen…… En tijdens die eerste vergadering was het bestuur gekozen, t.w. Voorzitter: Van Inge, Penningmeester: Bennink, Secretaris: De Planque. Bennink heeft bezwaar tegen zijn benoeming en na twee stemronden waarbij Somsen wegens zijn vele functies binnen de gemeenschap niet in het bestuur wil, wordt Heldring gekozen.

Tijdens die vergadering van 8 november hebben velen zich al als lid van de vereniging gemeld.
Voorlopige statuten zijn al opgemaakt.
Als beheerder voor de materialen wordt de heer Hubenet gevraagd, die daarvoor jaarlijks f. 25- krijgt en hij doet dat vele jaren tot grote tevredenheid. De kast voor verpleegartikelen wordt geleverd door timmerman G. Bel.
Zieken naar Arnhem transporteren is lastig. Daarvoor laat men in 1917 door wagenmaker Doornink in Terborg een ziekenwagen maken waarvoor f 1400,-- moet worden betaald. Dan telt de vereniging ook al 244 leden.

De Koninklijke Goedkeuring komt op 4 september 1918.

De eerste wijkverpleegster treedt op 1 juni 1926 in dienst. Het is Zuster Nijenhuis uit Velp. Na korte tijd neemt zij ontslag en dan komt zuster Matthieu in dienst die vele jaren actief is.
Eind twintiger jaren krijgt de zuster een motorfiets tot haar beschikking om zich sneller te kunnen verplaatsen in het uitgestrekte Zelhem om zo meer bezoeken te kunnen afleggen.

Cursussen voor de inwoners komen op gang. In zaal Praastink een moedercursus.
De vereniging voor ziekenverpleging wordt op 12 maart 1928 opgericht.
Vanaf begin jaren dertig gaan regelmatig kinderen naar vakantiekolonies

De huisbezoeken nemen in aantal toe.
1926: 1196 bezoeken
1930: 4032 en 151 aan tbc-patienten
1935: 2473 en 663 aan tbc-patienten
1940: 2387 en 433 aan tbc-patienten
1941: 2499 en 648 aan tbc-patienten
1942: 1835 en 487 aan tbc-patienten
1943: 2520 en 284 aan tbc-patienten
Vanaf 1935 is er ook een hoogtezon die vele uren geleend wordt.

Begin februari 1943 start het consultatiebureau voor zuigelingen. In Zelhem in het Gebouw voor Christelijke Belangen aan de Hummeloseweg en in Halle in de Gereformeerde Kerk. De wijkverpleegster activeert de ouders erheen te gaan en het loopt goed.

Een huisverzorgster wordt in maart 1943 aangesteld. Het is een landelijk project, waarbij Doornspijk en Zelhem proefdraaien. Mej. H. de Boer met de nodige opleiding en diploma's begint met het bezoeken van gezinnen. Sommige zien haar als een "gezonden dienstbode", in plaats van iemand die hulp bied en de huisvrouwen iets wil leren op allerlei gebied.
Ook de regelmatig gehouden moedercursussen lopen goed.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat het werk dus gewoon door.

De eerste vergadering na WO-II is op 25 okt 1945 en de secretaris schrijft dan:
"Gebleken is, dat het Groene Kruis in de bezettingsjaren meerdere malen op het punt heeft gestaan het werk over het gehele land te moeten stopzetten, maar de Duitschers hebben tenslotte toch hun handen van ons werk afgehouden". Meer wordt over die oorlogsperiode in de notulen niet vermeld.

Over de financiën is niet veel bekend.Tussen 1930 en 1943 worden wel eindcijfers van de baten en lasten in de notulen vermeld, maar jaarstukken ontbreken in het archief.

In 1952 wordt het Groen-Kruisgebouw aan Prinses Beatrixstraat hoek Prinses Irenestraat geopend en in 1961 het wijkgebouw in Halle.

Tijden veranderen en alles wordt door wet- en regelgeving ingewikkelder.
In 1978 fuseren het in de loop der tijd opgerichte Oranje-Groen Kruis (Protestant), het Wit-Gele Kruis (katholiek) en het Groene-Kruis (neutraal) tot de Nationale Kruisvereniging.

Zelhem oktober 2012
Archiefbeheer O.H.K.V. Salehem
Gerrit Rijsdorp
Inventarisator