0645 Kaartenverzameling en overige documentatie betreffende markenverdelingen te Winterswijk, 1839-1899 ( Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers )
0645
Kaartenverzameling en overige documentatie betreffende markenverdelingen te Winterswijk, 1839-1899
Inleiding
De markenverdeling
0645 Kaartenverzameling en overige documentatie betreffende markenverdelingen te Winterswijk, 1839-1899
Inleiding
De markenverdeling
Oorspronkelijk behoorden de woeste gronden aan de landsheer, die zich voor het recht van ontginning en andere gebruiksrechten liet betalen. Markengronden bestonden uit door een aantal boerderijbewoners en grootgrondbezitters in gemeenschap bezeten woeste gronden, waar zij hun vee weidden, plaggen en turf staken en hout hakten. De rechthebbenden of geërfden stelden in hun vergaderingen eigen regels vast voor het gebruik en beheer van markengrond en kozen hun eigen bestuur.
In de loop van de 18e eeuw werden marken steeds meer beschouwd als een economische belemmering voor de ontwikkeling van de landbouw. Tijdens de Bataafse Republiek en het Koninkrijk Holland kwam wetgeving tot stand ter bevordering van de verdeling van de markengronden, maar de uitvoering bleef steken in de politieke ontwikkelingen. Pas in de loop van de 19e eeuw kwam de markenverdeling op gang. In Winterswijk handelde het gemeentebestuur daarbij als rechtsopvolgster van de voormalige marke van Dorp & Dorpbuurt, terwijl de burgemeester tevens optrad als toezichthouder op de verdeling van de overige marken uit hoofde van zijn functie als oppermarkerichter.
Na de opheffing van de markenorganisaties en verdeling van de markengronden werd het beheer van de onverdeelde gronden en het onderhoud van wegen, waterleidingen, bruggen en duikers meestal opgedragen aan een intern gekozen commissie van toezicht. Ingevolge de Markewet werden de voormalige markenwegen vanaf 1886 opgenomen in de gemeentelijke wegenleggers. De onderhoudsplichtigen stonden sedertdien geregistreerd en de markenwegen werden voortaan jaarlijks geschouwd. In de loop van de 19e en 20e eeuw namen de gemeentebesturen meestal de markewegen over in eigendom, tegen betaling van een afkoopsom voor het beheer en onderhoud.
De Winterswijkse marken werden definitief verdeeld in: Brinkheurne: 1864; Corle: 1839; Dorp en Dorpbuurt: 1856; Henxel: 1855; Huppel: 1847; Kotten: 1841; Meddo: 1858; Miste: 1839; Ratum: 1866; Woold: 1852
In de loop van de 18e eeuw werden marken steeds meer beschouwd als een economische belemmering voor de ontwikkeling van de landbouw. Tijdens de Bataafse Republiek en het Koninkrijk Holland kwam wetgeving tot stand ter bevordering van de verdeling van de markengronden, maar de uitvoering bleef steken in de politieke ontwikkelingen. Pas in de loop van de 19e eeuw kwam de markenverdeling op gang. In Winterswijk handelde het gemeentebestuur daarbij als rechtsopvolgster van de voormalige marke van Dorp & Dorpbuurt, terwijl de burgemeester tevens optrad als toezichthouder op de verdeling van de overige marken uit hoofde van zijn functie als oppermarkerichter.
Na de opheffing van de markenorganisaties en verdeling van de markengronden werd het beheer van de onverdeelde gronden en het onderhoud van wegen, waterleidingen, bruggen en duikers meestal opgedragen aan een intern gekozen commissie van toezicht. Ingevolge de Markewet werden de voormalige markenwegen vanaf 1886 opgenomen in de gemeentelijke wegenleggers. De onderhoudsplichtigen stonden sedertdien geregistreerd en de markenwegen werden voortaan jaarlijks geschouwd. In de loop van de 19e en 20e eeuw namen de gemeentebesturen meestal de markewegen over in eigendom, tegen betaling van een afkoopsom voor het beheer en onderhoud.
De Winterswijkse marken werden definitief verdeeld in: Brinkheurne: 1864; Corle: 1839; Dorp en Dorpbuurt: 1856; Henxel: 1855; Huppel: 1847; Kotten: 1841; Meddo: 1858; Miste: 1839; Ratum: 1866; Woold: 1852
Literatuur:
= Bruchhausen, A. Anweisung zur Verbesserung des Ackerbaues und der Landwirtschaft Münsterlandes. (Münster 1790) Herdruk Vreden 1982. [18e eeuwse landbouwvoorlichting]
= Pleyte, A.M. De rechtstoestand der marken in Nederland. Leiden 1879
= Wijnbergen, A.I.M.J. van. Onze marken onder de werking der wet van 10 mei 1886. Arnhem 1893
= Sloet, mr. J.J.S. baron. Geldersche markerechten. Den Haag 1911-1913
= Martens van Sevenhoven, A.H. Geschiedkundige atlas van Nederland - marken in Gelderland. Den Haag 1925
= Demoed, H.B. Mandegoed, schandegoed - de markeverdelingen in Oost-Nederland in de 19e eeuw. Zutphen 1987
= Sikkink, J.H. Markewegen ingevolge de markegrondverdeling 1835-1840 in de gemeente Winterswijk. Winterswijk 1980; zie: Achterhoeks Archief, documentatie Winterswijk nr. 97
= Pleyte, A.M. De rechtstoestand der marken in Nederland. Leiden 1879
= Wijnbergen, A.I.M.J. van. Onze marken onder de werking der wet van 10 mei 1886. Arnhem 1893
= Sloet, mr. J.J.S. baron. Geldersche markerechten. Den Haag 1911-1913
= Martens van Sevenhoven, A.H. Geschiedkundige atlas van Nederland - marken in Gelderland. Den Haag 1925
= Demoed, H.B. Mandegoed, schandegoed - de markeverdelingen in Oost-Nederland in de 19e eeuw. Zutphen 1987
= Sikkink, J.H. Markewegen ingevolge de markegrondverdeling 1835-1840 in de gemeente Winterswijk. Winterswijk 1980; zie: Achterhoeks Archief, documentatie Winterswijk nr. 97
laatste wijziging 12-03-2021
99 beschreven archiefstukken
Kaarten
laatste wijziging 12-03-2021
99 beschreven archiefstukken
Archivalia van verdelingscommissies
laatste wijziging 12-03-2021
99 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1839-1899
Auteur:
P. Meerdink
Toegang:
Plaatsingslijst
Gemeente:
Winterswijk
Omvang:
2,50
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
Information obtained from our archives can not be used without crediting the source and our archive must be mentioned at least once in full without abbreviations.
VOLLEDIG/Full:
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Doetinchem. Toegang 0645 Kaartenverzameling en overige documentatie betreffende markenverdelingen te Winterswijk, 1839-1899
VERKORT/Thereafter:
NL-DtcSARA 0645
Information obtained from our archives can not be used without crediting the source and our archive must be mentioned at least once in full without abbreviations.
VOLLEDIG/Full:
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, Doetinchem. Toegang 0645 Kaartenverzameling en overige documentatie betreffende markenverdelingen te Winterswijk, 1839-1899
VERKORT/Thereafter:
NL-DtcSARA 0645
Categorie:
laatste wijziging 12-03-2021
99 beschreven archiefstukken