Mijn Studiezaal (inloggen)
96 Oud-Bisschoppelijke Clerezie, 1312-1639 ( Zeeuws Archief )
96
Oud-Bisschoppelijke Clerezie, 1312-1639
Inleiding
In 1920 kreeg het Rijksarchief in Zeeland in bruikleen voor de tijd van minstens 25 jaar, een aantal archiefstukken van het kapittel der Oud-Bisschoppelijke Clerezie te Utrecht (Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 43 (1920) II, p. 187, 229-236). In 1928 werd deze collectie eigendom van het Rijk; zij werd door de Algemene Rijksarchivaris nog met enige stukken uitgebreid en ging aan het Rijksarchief in Zeeland in eigendom over (VROA, Tweede Serie 1 (1928), p. 145).
De collectie kan in twee deelen gesplitst worden:
- een cartularium, afkomstig van de deken en het kapittel der collegiale kerk van Onze Lieve Vrouwe te Tholen. Het is c. 1530 aangelegd en bevat meer dan 160 akten over de jaren 1312-1576, waarvan ongeveer eenderde gedeelte in het Latijn, de overige in het Nederlands zijn gesteld;
- twaalf perkamenten charters en 39 akten op papier (voornamelijk transsumpten of kopieën) betreffende kerken, kapelanieën, kloosters enz. in Zeeland of - na de Troebelen - van hun goederen, lopende over de jaren 1400-1639.
- een cartularium, afkomstig van de deken en het kapittel der collegiale kerk van Onze Lieve Vrouwe te Tholen. Het is c. 1530 aangelegd en bevat meer dan 160 akten over de jaren 1312-1576, waarvan ongeveer eenderde gedeelte in het Latijn, de overige in het Nederlands zijn gesteld;
- twaalf perkamenten charters en 39 akten op papier (voornamelijk transsumpten of kopieën) betreffende kerken, kapelanieën, kloosters enz. in Zeeland of - na de Troebelen - van hun goederen, lopende over de jaren 1400-1639.
Terwijl de herkomst der laatstgenoemde stukken van bijna elk stuk een andere is, kan men die van het cartularium in zijn geheel terugvoeren tot de collegiale kerk van Tholen.
De inhoud van dit deel geeft een duidelijk beeld van de inrichting van een middeleeuwse kapittelkerk. De oprichting ervan, het stichten der kanunniksprebenden, van vicarieën of kapelanieën en memoriediensten, de verkiezing van een nieuwen deken, rechten en voorrechten van het kapittel verleend door geestelijke en wereldlijke heren, enz.
Dit is niet het eerste cartularium der kerk van Tholen geweest, zoals blijkt uit vele collationeringen en uit de aantekening bij enige extracten (folio LXVII verso), waar melding wordt gemaakt van een oud register van de hand van den deken Cornelis Yonis (of Yvonis) over 1443-1469.
Wat het uiterlijk van het cartularium betreft, het bestaat uit twintig katerns van perkament, van ongeveer twaalf folio's elk. De bladen zijn genummerd van I-XCIII, CLII-CCLX en CCLXXIIII-CCXCVI, terwijl de eerste dertien en de laatste vier bladen ongenummerd zijn. Voorin bevinden zich drie verschillende inhoudstafelen, 'secunda-, tercia- en quarta tabula' genaamd, zodat zeker is dat een 'prima tabula' ontbreekt. De 'secunda' bevat een opgave der afgeschreven schepenbrieven en andere akten betreffende de inkomsten van het kapittel en verbandbrieven van verschillende personen; de 'tercia' verkopingen en vervreemdingen van landen (met slechts 1 akte); de 'quarta' tenslotte de oprichting van kapelanieën, officiën en missen. De eerste tafel zal dus wel de akten van oprichting, stichting van prebenden, rechten en voorrechten van het kapittel enz. bevat hebben.
Het cartularium (inv.nr 1) en de overige stukken (inv.nrs 1a-51) zijn bij de ordening gescheiden gehouden. Voor het cartularium is een systematische ordening toegepast, zoals ook in de inhoudstafels is geschied, maar hier nog verder doorgevoerd. Voor de overige stukken, die slechts door de jongste herkomst uit het archief der Clerezie bijeengehouden worden, bleek een indeling volgens de plaatsnamen het meest praktisch. Het gevolg van deze ordening was, dat de gewone inventaris- of regestvorm niet bruikbaar was, waarom hier een tussenvorm is toegepast, die er naar streeft de handeling weer te geven en die tevens den vorm en aard van het stuk beschrijft.
In 1959 werden de stukken betreffende een geschil over de helft van het patronaat van de parochiekerk te Wemeldinge over 1552-1553, bestaande uit vijf charters en één omslag (inv.nrs 34-43) overgedragen aan het Rijksarchief in Utrecht (Verlies 1959.1) en lijsten van abten van de abdij te Middelburg en van de geprofeste zusters in het klooster Soetendaal uit de 18e eeuw, bestaande uit twee stukken (inv.nrs 9 en 31), aan de archivaris der Oud-Bisschoppelijke Clerezie (Verlies 1959.2) [VROA Tweede Serie 32 (1959), p. 84, nrs II en III].
laatste wijziging 28-02-2022
53 beschreven archiefstukken
6 gedigitaliseerd
totaal 254 bestanden
Inventaris
1. Cartularium, 1312-1576
96 Oud-Bisschoppelijke Clerezie, 1312-1639
Inventaris
1.
Cartularium, 1312-1576
laatste wijziging 28-02-2022
53 beschreven archiefstukken
6 gedigitaliseerd
totaal 254 bestanden
Kenmerken
Datering:
1312-1639
Andere namen:
Stukken afkomstig van het Kapittel van Utrecht der Oud-Bisschoppelijke Cleresie, Kapittel der Collegiale Kerk te Tholen
Omvang:
0,2 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1945-1946
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 28-02-2022
53 beschreven archiefstukken
6 gedigitaliseerd
totaal 254 bestanden
