Uw zoekacties: Ambachtsheerlijkheid 's-Heer Arendskerke, 1634-1875

62 Ambachtsheerlijkheid 's-Heer Arendskerke, 1634-1875 ( Zeeuws Archief )

Hulp bij uw onderzoek.
De informatie in deze website is zeer divers en bedoeld voor mensen met een belangstelling voor historisch of genealogisch onderzoek.
Wij trachten de informatie zo eenvoudig mogelijk te houden, maar beseffen ook dat de aard van de informatie soms wel enige studie of historische inzicht vereist.

Zoeken en bladeren

  • Bladeren
    De meest eenvoudige manier van werken is het zoeken te starten zonder zoekterm. U kunt dan bladeren door alle aanwezige toegangen.
  • Eenvoudig zoeken
    Wilt u een specifieker resultaat dan adviseren wij u te starten met één zoekterm. Het resultaat dat u krijgt voldoet aan de zoekterm. U kunt het resultaat verder verkleinen door meerdere zoektermen op te geven.
  • Uitgebreid zoeken
    Kiest u voor uitgebreid zoeken dan kunt u afhankelijk van de situatie meerdere zoekvelden invullen, waarna het resultaat zal voldoen aan de specifieke zoekactie. In iedere veld kunnen meerdere zoektermen worden ingevuld.
  • Zoektermen combineren
    Zoektermen worden gecombineerd De zoekfunctie voegt automatisch "en" toe tussen de verschillende zoekmogelijkheden die worden gebruikt. Zo kunnen 'zoeken met alle woorden' en 'zoeken met één van de woorden' worden gecombineerd.
  • Booleaanse operatoren
    Normaal worden meerdere zoektermen altijd gecombineerd met AND. U kunt bij het zoeken in een zoekveld ook gebruik maken van de Booleaanse operatoren: NOT en OR. De zoekacties met NOT beperken het zoekresultaat, terwijl OR veel meer resultaten oplevert.
    OR wordt vooral geadviseerd bij een bekende variatie op de schrijfwijze, bijvoorbeeld:
    - Den Haag OR ’s-Gravenhage
    - Vereeniging OR Vereniging
  • Woordcombinatie
    Wilt u zoeken met een woordcombinatie in een vaste volgorde (bijv. Vereniging tot behoud van natuurmonumenten), zet deze woorden dan "tussen aanhalingstekens".

Verfijnen
In de meeste gevallen zal naast het zoekresultaat een mogelijkheid tot verfijnen worden aangeboden. Verfijnen kan bijvoorbeeld op materiaalsoort, maar in andere gevallen op plaats en straat. Dit is afhankelijk van het archiefmateriaal dat geselecteerd is.

Sorteren
De resultaten staan gesorteerd in een standaard sortering. Dit kan per toegang verschillend zijn. In de meeste gevallen kan voor een andere sortering worden gekozen.

Digitaliseren op verzoek
Zie http://www.zeeuwsarchief.nl/over-ons/tarieven

beacon
 
 
Inleiding
Tot dit samengesteld ambacht behoorden behalve 's-Heer-Arendskerke ook de ambachten Heinkenszand, Ovezand, 's-Heerenhoek en Sint-Joosland. Verscheidene ambachtsheeren hadden er aandeel in, doch niemand voor meer dan de helft. Deze toestand van een gemeenschappelijk eigendom van een ambacht kwam in Zeeland, in tegenstelling met de andere provinciën, veelvuldig voor. Terwijl elders in ons land een ambacht steeds overging in ééne hand, meest op den oudsten zoon, was het in Zeeland splitsbaar tot in het oneindige. Het bezit van enkele gemeten ambachts gaf aandeel aan de ambachtsheerlijke rechten; het aantal ambachtsheeren van één ambacht kon dus zeer talrijk zijn. Bezat iemand voor meer dan de helft in het ambacht, dan was hij in den regel de officiëele ambachtsheer; zoodra echter zijn aandeel, hetzij bij vererving, bij verkoop of anderszins, gesplitst werd, dan trad de oude toestand weer te voorschijn. En zelfs het bezit van de grootste helft van het ambacht verleende den eigenaar niet altijd het uitsluitend ambachtsrecht; zoo was b.v. bij dit ambacht 's-Heer-Arendskerke c.a., om overstemming te voorkomen, bepaald, dat in geen geval iemand meer dan drie stemmen mocht uitbrengen (Reglement 1859 art. 5 en Reglement 1866 art. 17).
In het beheer van dit ambacht werd sinds 1777 voorzien door het nieuwe reglement van 5 Juni van dat jaar. Dit werd later vervangen door dat van 17 Juni 1835, hetwelk op zijne beurt weer plaats moest maken voor het gedrukte reglement van 22 Juni 1859. Het in 1866 nieuw ontworpen huishoudelijk reglement werd den 31sten Augustus 1870 goedgekeurd, doch is niet meer in druk verschenen. Het bestuur berustte bij de ambachtsheeren gezamenlijk, het dagelijksch bestuur was in handen van vier, sinds 1835 drie commissarissen (ambachtsheeren of hunne gecommitteerden). Ieder, die 100 gemeten ambachts bezat, had stem in de vergaderingen (Res. 21 Juni 1809 en 22 Juni 1853). Deze werden meestal gehouden te Goes, Heinkenszand en 's-Heer-Arendskerke, eene enkele maal ook te Ovezande, Nieuwland en in de herberg op het Sloe; vergaderingen te 's-Heerenhoek schijnen weinig of niet te zijn voorgekomen. De jaarlijksche algemeene vergadering in Juni had sinds 1777 om beurten plaats te Heinkenszand en te 's-Heer-Arendskerke, sinds 1835 alleen te Heinkenszand, sinds 1870 te Goes, terwijl men voor buitengewone vergaderingen de geheele 19de eeuw door meestal te Goes bijeenkwam (Res. 26 Augustus 1738, 29 Maart, 10 Mei en 24 Mei 1845 en de Reglementen van 1777 en 1835).
Van de genomen resolutiën der ambachtsheeren werden vrij uitvoerige aanteekeningen opgemaakt en in het net geregistreerd. Sinds 1734 was dit werk opgedragen aan den secretaris van Heinkenszand Adriaan den Boer. Daarvoor en voor het bewaren der archieven zou hij eene jaarlijksche wedde genieten van één gouden dukaton (Res. 27 September 1734 en 16 Juni 1740). Tot 1766 bekleedde hij dit ambt van secretaris en rentmeester van het ambacht en werd toen in die kwaliteit opgevolgd door Arnoldus van Tilburgh, 1766-1797. Na dezen fungeerden als zoodanig Jan de Fouw 1797-1800, Adrianus de Jongh 1800-1823, Jacobus Willem de Jongh 1823-1865 en mr. Jan Gerard de Witt Hamer 1866-1872.
In laatstgenoemd jaar werd de vennootschap van het ambacht ontbonden. Een paar jaar vroeger reeds was bij den Voorzitter de vraag gerezen, of het niet gewenscht zou zijn om den gemeenschappelijken eigendom te doen eindigen, en nadat hij er in 1871 een voorstel van had gemaakt, werd den 22sten November van dat jaar het besluit tot ontbinding genomen (Res. 31 Augustus 1870, 13 September en 22 November 1871). In het laatst van 1872 werden al de nog aan het ambacht behoorende goederen en rechten verkocht, behalve de buitengronden in het Schenge met de zeedijken van af Ter Lucht tot aan den Jacobspolder. Deze buitengronden werden in 1874 ingedijkt en het jaar daarop (23 Juni 1875) eveneens in het openbaar verkocht (zie nrs. 23 en 57).
Het archief van het ambacht berustte bij den secretaris-rentmeester en werd door dezen steeds op den volgenden functionaris overgedragen. Toch bleven soms stukken achter, die meestal wel is waar weer terecht kwamen, doch ook eene enkele maal voor goed verloren gingen (Res. 6 Juni 1799). Vooral toen de rentmeester J. W. de Jongh zijn post had neergelegd (24 December 1865) bleek bij de overname van het archief, dat vele stukken ontbraken. Eerst in 1874 kwamen deze weer uit diens boedel te voorschijn. In 1862 wendden de commissarissen pogingen aan om in het bezit te geraken van oude tot het ambachtsarchief behoorende stukken, die, naar men meende, toen in het bezit waren van jhr. mr. de Witte van Citters te 's-Hage, zonder gunstig resultaat evenwel; ook thans zijn die stukken, zoo zij er althans thuis hooren, nog niet in het archief teruggekeerd (Res. 25 Juni 1862).
Maar ook vele andere bescheiden ontbreken aan het archief. Vooreerst de doublen der ambachtsrekeningen. Deze werden sinds het begin van de 19de eeuw steeds ter hand gesteld aan den oudsten op Zuid-Beveland woonachtigen ambachtsheer, terwijl de origineelen bij den rentmeester bleven berusten. In 1855, toen van deze serie doublen (1817-1853) enkele waren zoek geraakt, werd de rentmeester gemachtigd om de ontbrekende naar de onder hem berustende rekeningen te laten copieeren. Alle werden daarna overgebracht bij P. I. Buteux als oudsten ambachtsheer (Res. 15 Juni 1814, 16 Juni 1819, 22 Juni 1853, 28 Juni 1854, 27 Juni 1855). Van al deze doublen nu zijn slechts enkele aanwezig.
Verder ontbreken niet alleen de rekeningen der kerke-, armenen parochiemiddelen, die waarschijnlijk ook tot het ambachtsarchief hebben behoord *  , maar ook alle afzonderlijke rekeningen van de onder het ambacht ressorteerende polders: de vijf Kraaijerts (Nieuwe-, West-, Nieuwe West-, Noord-, Zuid-), den Koningspolder, de polders Heinkenszand, Ovezand, Oude Kraaijert, 's-Heer-Arendskerke, Ankeveere, Sint-Pieters- en Oostpolder, die ongetwijfeld als doublen deel hebben uitgemaakt van de onder den rentmeester berustende bescheiden. Immers de ambachtsheeren stonden zeer op hun recht van mede-afhooring der polderrekeningen en zullen dus ook een exemplaar voor hun archief hebben opgevraagd (Res. 11 September 1798, 18 Augustus en 31 Augustus 1802, 14 Juli, 31 Augustus en 21 November 1803 en 22 Februari 1804). Ook wijst hierop de resolutie van 6 Juni 1799, waarbij de secretaris (rentmeester) door de ambachtsheeren gemachtigd wordt om aan de ingelanden der onderscheidene polders schriftelijke opgave te doen "van de stukken onder hem, ieder van deselve polders of wateringen reguardeerende, berustende". * 
Zooals gezegd zijn thans evenwel al die bescheiden afwezig. * 
Voor zoover het archief voorhanden is, bevindt het zich in een uitstekenden toestand. Om het gemakkelijk te kunnen raadplegen, besloot men reeds in 1741 de resolutiën "in margine te extendeeren" (Res. 1 Juni 1741). Een inventaris berustte bij de commissarissen. In 1823 werd een nieuwe inventaris opgemaakt, waarvan eene copie aan den oudsten ambachtsheer op Zuid-Beveland werd overgegeven. In 1851 werd besloten tot het maken van een nieuwen inventaris, die na heel wat moeilijkheden en deliberatiën eerst den 22sten Juni 1859 werd goedgekeurd en in duplo opgemaakt. Een exemplaar werd aan P. I. Buteux ter hand gesteld, het andere in het archief gedeponeerd. Voor beloonde hulp bij het vervaardigen er van werd aan J. J. de Graaff 100 gulden toegekend (Res. 4 Juni 1801, 25 Juni 1823, 16 Juni 1824, 25 Juni 1851, 23 Februari en 23 Juni 1852, 22 Juni 1853, 27 Februari, 25 Juni en 7 November 1856, 24 Juni 1857, 30 Juni 1858, 21 Mei en 22 Juni 1859). Deze inventaris, die volgens het reglement van 1859 geregeld moest worden bijgehouden, is niet meer aanwezig. In 1866 diende hij nog om het ontbreken van vele archiefstukken te constateeren bij het overnemen van de papieren van den rentmeester J. W. de Jongh. De thans bestaande inventaris (zie nr. 26) schijnt in 1867 te zijn opgemaakt.
Eenige jaren na de ontbinding van het gemeenschappelijk ambacht, in 1876, werd het archief door de geïnteresseerden aan het provinciaal archief van Zeeland ten geschenke aangeboden, ten gevolge waarvan het nu in het rijksarchief-depôt aldaar berustende is (zie Provinciaal Verslag van Zeeland over 1876, Hoofdstuk II blz. 9 en 10).
Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Ambachtsheerlijkheid 's-Heer Arendskerke (Amb.heerl. 's-HAK), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, Amb.heerl. 's-HAK, inv.nr(s) ...
Inventaris
1. Het ambacht in het algemeen
62 Ambachtsheerlijkheid 's-Heer Arendskerke, 1634-1875
Inventaris
1.
Het ambacht in het algemeen
Organisatie: Zeeuws Archief

Kenmerken

Datering:
1634-1875
Andere namen:
Heerlijkheid 's-Heer Arendskerke
Omvang:
4 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1903
Titel publicatie:
E. Wiersum, 'Het archief der Vereeniging van ambachtsgerechtigden van 's-Heer-Arendskerke', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 26 (1903) 199-213
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland