Uw zoekacties: Waalse Gemeente te Aardenburg, 1687-1809

586 Waalse Gemeente te Aardenburg, 1687-1809 ( Zeeuws Archief )

Hulp bij uw onderzoek.
De informatie in deze website is zeer divers en bedoeld voor mensen met een belangstelling voor historisch of genealogisch onderzoek.
Wij trachten de informatie zo eenvoudig mogelijk te houden, maar beseffen ook dat de aard van de informatie soms wel enige studie of historische inzicht vereist.

Zoeken en bladeren

Bladeren
De meest eenvoudige manier van werken is het zoeken te starten zonder zoekterm. U kunt dan bladeren door alle aanwezige toegangen.
Eenvoudig zoeken
Wilt u een specifieker resultaat dan adviseren wij u te starten met één zoekterm. Het resultaat dat u krijgt voldoet aan de zoekterm. U kunt het resultaat verder verkleinen door meerdere zoektermen op te geven.
Uitgebreid zoeken
Kiest u voor uitgebreid zoeken dan kunt u afhankelijk van de situatie meerdere zoekvelden invullen, waarna het resultaat zal voldoen aan de specifieke zoekactie. In iedere veld kunnen meerdere zoektermen worden ingevuld.
Zoektermen combineren
Zoektermen worden gecombineerd De zoekfunctie voegt automatisch "en" toe tussen de verschillende zoekmogelijkheden die worden gebruikt. Zo kunnen 'zoeken met alle woorden' en 'zoeken met één van de woorden' worden gecombineerd.
Booleaanse operatoren
Normaal worden meerdere zoektermen altijd gecombineerd met AND. U kunt bij het zoeken in een zoekveld ook gebruik maken van de Booleaanse operatoren: NOT en OR. De zoekacties met NOT beperken het zoekresultaat, terwijl OR veel meer resultaten oplevert.
OR wordt vooral geadviseerd bij een bekende variatie op de schrijfwijze, bijvoorbeeld:
- Den Haag OR ’s-Gravenhage
- Vereeniging OR Vereniging
Woordcombinatie
Wilt u zoeken met een woordcombinatie in een vaste volgorde (bijv. Vereniging tot behoud van natuurmonumenten), zet deze woorden dan "tussen aanhalingstekens".

Verfijnen
In de meeste gevallen zal naast het zoekresultaat een mogelijkheid tot verfijnen worden aangeboden. Verfijnen kan bijvoorbeeld op materiaalsoort, maar in andere gevallen op plaats en straat. Dit is afhankelijk van het archiefmateriaal dat geselecteerd is.

Sorteren
De resultaten staan gesorteerd in een standaard sortering. Dit kan per toegang verschillend zijn. In de meeste gevallen kan voor een andere sortering worden gekozen.

Digitaliseren op verzoek
Zie http://www.zeeuwsarchief.nl/over-ons/tarieven

586 Waalse Gemeente te Aardenburg, 1687-1809

Delen

Doorsturen per email

Delen via Facebook

Delen via X (Twitter)

Printen

Duurzaam webadres

Mijn Studiezaal

Favoriet of een notitie maken

Stel een vraag of plaats een opmerking op de tijdlijn

Reageren

Stuur een reactie naar Zeeuws Archief

Bekijk gegevens Zeeuws Archief

Inleiding

Onder de regering van Filips II kregen de ideeën van de Reformatie een steeds grotere aanhang in de Nederlanden. De komst van Alva in 1567 en de daarop volgende vervolgingen, zorgden er voor dat duizenden protestanten uit Vlaanderen en Wallonië op de vlucht gingen naar Zeeland, Holland of Engeland. In Middelburg werd, na de bevrijding in 1574, de eerste Waalse of Franstalige protestantse gemeente opgericht.

In Zeeuws-Vlaanderen was Sluis vanaf 1584 een de toevluchtsoord voor de gevluchte Waalse protestanten. Ook daar werd een Waalse gemeente opgericht, deze was in 1585 reeds vertegenwoordigd op de Waalse synode in Leiden. Bij de herovering van Sluis door Parma in 1587 werd de gemeente weer opgeheven. De protestanten kregen een vrije aftocht en velen vestigden zich daarna in Vlissingen en Middelburg.

In 1604 werden Sluis en de omliggende gebieden door Maurits heroverd. Direct daarna werden in Sluis, Aardenburg en IJzendijke weer protestantse gemeente opgericht en even later ook in Oostburg en Groede. De predikdiensten werden druk bezocht door Vlamingen van over de grens, waaronder ook franstaligen. Velen van hen vestigden zich in het Vrije van Sluis, aangetrokken door de nieuw bedijkte rijke polderlanden. Ook in het garnizoen waren Walen gelegerd aan wiens godsdienstige behoeften men niet zomaar voorbij kon gaan. Daarom werden er predikanten beroepen die zowel in het Nederlands als het Frans konden prediken, zo ontstonden er gemengde gemeenten. De predikanten van deze gemengde gemeenten waren aan de Nederlandse classissen ondergeschikt, Sluis en Aardenburg werden bijvoorbeeld onder de Classis Walcheren gebracht.

In Aardenburg wilde men reeds in 1610 een volledig Waalse gemeente oprichten. Dit mislukte, maar de Staten stonden de stad wel een tweede predikant toe die in beide talen moest prediken. In 1612 werd de predikant Zeger Pit beroepen. Hij legde voor het Waalse gedeelte van zijn gemeente afzonderlijke registers aan en de Walen communiceerden afzonderlijk in aanwezigheid van enkele leden van de kerkenraad die de Franse taal machtig waren.

Na de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 namen Franse protestanten in grote getale de vlucht. Velen daarvan kwamen in Walcheren en het Vrije van Sluis terecht. Er werden fondsen bijeengebracht om deze vluchtelingen uit de nood te helpen. Men gaf er de voorkeur aan dat deze mensen zich in de dorpen vestigden waar zij konden worden ingezet in de landbouw.

In Aardenburg kwam tussen 1685 en 1686 een vrij groot aantal emigranten aan, het aantal Franstalige lidmaten steeg hierdoor fors. Er was echter geen predikant meer die de Franse taal voldoende machtig was. Uiteindelijk kreeg de Waalse gemeente op 4 december 1686 toch toestemming van de Raad van State om een eigen predikant te beroepen. Er werd gekozen voor Pierre de Salve, een van de gevluchte, Franse predikanten. Hij werd bevestigd door de predikant van Groede, ds Brunville. De gemeente werd tevens lid van de Waalse synode. Lange tijd had de Waalse gemeente geen eigen kerkgebouw. De diensten werden eerst in de Sint Baafskerk gehouden. In 1701 besloot de kerkraad tot de aanbesteding van een nieuwe kerk, maar hier werd pas in 1717 werk van gemaakt. Toen werd een huis, 'de zoutkeet' genaamd, aangekocht en omgebouwd.

In de tweede helft van de achttiende eeuw raakten de Waalse kerken in Zeeland langzaam in verval. Enerzijds omdat de kinderen van de vluchtelingen en immigranten zich de Nederlandse taal hadden toegeëigend, zij woonden de diensten in de Nederlandse gereformeerde gemeente bij en sloten zich hier uiteindelijk bij aan. Anderzijds vertrokken veel predikanten naar elders nadat Zeeuws-Vlaanderen in 1795 aan Frankrijk was afgestaan en werden er geen nieuwe predikanten meer gevonden. De laatste predikant te Aardenburg werd in 1796 te Heusden beroepen, na zijn vertrek kwam er geen opvolger meer.

Begin negentiende eeuw was er in Zeeuws-Vlaanderen nog maar één Waalse predikant over, verbonden aan de Waals-Nederlands gemengde gemeente van Sluis. Eén keer in de maand predikte deze in de openstaande Waalse gemeenten van Oostburg en Aardenburg, hij kwam echter in 1806 te overlijden. Aardenburg en Oostburg deden nog een poging om een predikant te vinden die men samen zou bekostigen, maar dit mislukte. In Oostburg nodigde men daarna nog af en toe een predikant van Middelburg uit om te komen prediken. De Waalse synode werd door Lodewijk Napoleon in 1810 opgeheven en later door Willem I niet hersteld. Bij de invoering van de nieuwe kerkorde in 1816 werden de Waalse gemeenten verplicht opgenomen in de nieuwe Nederlandse Hervormde Kerk. In 1817-1818 werden alle Waalse predikantplaatsen in Zeeuws-Vlaanderen definitief opgeheven en de gemeenten voor vervallen verklaart.

Het archief was, net als de archieven van vele andere Waalse gemeenten en de centrale organen van de Waalse kerken in Nederland, door de Bibliothèque Wallonne in Leiden verworven om deze veilig te stellen. Later zijn ze door de Commission Wallonne in bewaring gegeven aan de Universiteitsbibliotheek Leiden (UB Leiden). Daar was het archief onderdeel van het 'Archief van de Waalse Kerken in Nederland' ('Bibliothèque Wallonne, documentatiecentrum betreffende de geschiedenis van de Waalse kerken in Nederland'), een fonds binnen de 'Na-middeleeuwse handschriften en particuliere archieven' van de 'Bijzondere Collecties' van de UB Leiden. Het was beschreven in een manuscript-inventaris van de hand van J.W. Verburgt, 'Inventaire des Archives Wallonnes, Bibliothèque Wallonne' (1950) in rubriek F ('Pièces concernant les églises Wallonnes éteintes') onder nummers 476-483 en in een supplement onder nummers 564-565 en S162-S168. In 2010 droeg de UB Leiden het archief - samen met andere archieven en archiefstukken van Waalse gemeenten in Zeeland - over aan het Zeeuws Archief (Aanwinst 2010.36).

Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Waalse Gemeente Aardenburg (WG Aardenburg), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, WG Aardenburg, inv.nr(s) ...