Uw zoekacties: Doopsgezinde Gemeente te Middelburg, 1577-1984

53 Doopsgezinde Gemeente te Middelburg, 1577-1984 ( Zeeuws Archief )

Hulp bij uw onderzoek.
De informatie in deze website is zeer divers en bedoeld voor mensen met een belangstelling voor historisch of genealogisch onderzoek.
Wij trachten de informatie zo eenvoudig mogelijk te houden, maar beseffen ook dat de aard van de informatie soms wel enige studie of historische inzicht vereist.

Zoeken en bladeren

  • Bladeren
    De meest eenvoudige manier van werken is het zoeken te starten zonder zoekterm. U kunt dan bladeren door alle aanwezige toegangen.
  • Eenvoudig zoeken
    Wilt u een specifieker resultaat dan adviseren wij u te starten met één zoekterm. Het resultaat dat u krijgt voldoet aan de zoekterm. U kunt het resultaat verder verkleinen door meerdere zoektermen op te geven.
  • Uitgebreid zoeken
    Kiest u voor uitgebreid zoeken dan kunt u afhankelijk van de situatie meerdere zoekvelden invullen, waarna het resultaat zal voldoen aan de specifieke zoekactie. In iedere veld kunnen meerdere zoektermen worden ingevuld.
  • Zoektermen combineren
    Zoektermen worden gecombineerd De zoekfunctie voegt automatisch "en" toe tussen de verschillende zoekmogelijkheden die worden gebruikt. Zo kunnen 'zoeken met alle woorden' en 'zoeken met één van de woorden' worden gecombineerd.
  • Booleaanse operatoren
    Normaal worden meerdere zoektermen altijd gecombineerd met AND. U kunt bij het zoeken in een zoekveld ook gebruik maken van de Booleaanse operatoren: NOT en OR. De zoekacties met NOT beperken het zoekresultaat, terwijl OR veel meer resultaten oplevert.
    OR wordt vooral geadviseerd bij een bekende variatie op de schrijfwijze, bijvoorbeeld:
    - Den Haag OR ’s-Gravenhage
    - Vereeniging OR Vereniging
  • Woordcombinatie
    Wilt u zoeken met een woordcombinatie in een vaste volgorde (bijv. Vereniging tot behoud van natuurmonumenten), zet deze woorden dan "tussen aanhalingstekens".

Verfijnen
In de meeste gevallen zal naast het zoekresultaat een mogelijkheid tot verfijnen worden aangeboden. Verfijnen kan bijvoorbeeld op materiaalsoort, maar in andere gevallen op plaats en straat. Dit is afhankelijk van het archiefmateriaal dat geselecteerd is.

Sorteren
De resultaten staan gesorteerd in een standaard sortering. Dit kan per toegang verschillend zijn. In de meeste gevallen kan voor een andere sortering worden gekozen.

Digitaliseren op verzoek
Zie http://www.zeeuwsarchief.nl/over-ons/tarieven

beacon
 
 
Inleiding
Het oudste bewaarde reglement (inv.nr 37) is van 1694, de oudste bewaarde inventaris van circa 1725 (inv.nr 38). Toch heeft de gemeente al lang vóór dien tijd bestaan; immers in den inventaris van 1725 wordt als oudste register genoemd het "boek van diverse saken", beginnende met 1630, en dat ook al vóór dat jaar de Mennonieten te Middelburg een georganiseerd geheel hebben uitgemaakt, kan blijken uit de ingekomen stukken, van welke we als oudste het bekende charter van Willem I van 1577 (inv.nr 10) aantreffen. Overigens vinden we reeds van zeer vroegen tijd af, misschien reeds van vóór 1536 sporen van de aanwezigheid van Doopsgezinden te Middelburg; zie daarover de Manuscript-Beschrijving van Beethamer (inv.nr 110), verder S. Blaupot ten Cate, Geschiedenis der Doopsgezinden in Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland I, 40-42; en als aanvulling daarvan K.R. Pekelharing, 'Bijdragen voor de geschiedenis der hervorming in Zeeland, 1524-1572' in: Archief. Vroegere en latere mededeelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland II (1866), 6e stuk, 225-316, waarin deze leeraar van de Middelburgsche Doopsgezinde gemeente ook vele gegevens over de Doopsgezinden aldaar verzameld heeft. Over de samenstelling van den kerkeraad vinden we het eerst gesproken in het reglement van 1694, dat hierachter volgt als Bijlage I.
De kerkeraad zal bestaan uit twee "dienaren in het woort", gekozen door de geheele gemeente uit een tweetal, door den kerkeraad opgemaakt, en "diakenen", die voor vier jaar worden gekozen door de gemeente, behalve twee, welke de functiën van boekhouder en ontvanger (kassier) vervullen, voor hun leven door de leeraren uit de tegenwoordige of ouddiakenen, die daartoe eerst het advies inwinnen van de in functie zijnde diakenen. Met uitzondering van de jaren 1832-1851 zijn er tot het jaar 1870 toe geregeld twee leeraren geweest. Meestal had Vlissingen echter in de negentiende eeuw geen eigen leeraar, en moest Middelburg daarin voorzien.
Elke diaken is op zijn beurt gedurende een maand president ("praeses-diaken"); zie hierover nader art. 13-20 van het reglement. Ten slotte zullen de vergaderingen steeds op Woensdag plaats hebben. Een volgend reglement is van 1778 (opgeteekend in inv.nr 3). Ieder van de zes diakenen krijgt nu zijn specialen werkkring: een zal zijn boekhouder, een ontvanger (kassier), een ontvanger van het wachtgeld, twee ontvanger van de giften voor den predikdienst, en een bouwmeester. Ze worden allen voor den tijd van vier jaar gekozen, en een herkiezing heeft niet plaats, voordat ze twee jaar uit den kerkeraad zijn geweest. Een nieuwe bepaling vinden we over het presidiaat van den kerkeraad - niet te verwarren met het praeses-diakenschap (zie boven) - dat elke maand beurtelings in handen zal zijn van een der leeraren, die dan tevens ook met het scribaschap van den kerkeraad belast is.
In het reglement van 1832 (in inv.nr 4) hebben weder eenige wijzigingen plaats. We vinden er niet meer gesproken van ontvangers van het wachtgeld en van de giften voor den predikdienst, welke functies resp. in 1795 en 1810 hebben opgehouden te bestaan; toch blijven er zes diakenen, uit welke voor den tijd van twee jaar één als secretaris van den kerkeraad en één als boekhouder wordt aangewezen, voor ieder jaar één als kassier en één als bouwmeester. Op deze wijze is dus tevens in het vervolg de president zijnde leeraar niet meer tevens scriba van den kerkeraad. Ten slotte het reglement van 1858 (zie inv.nr 19). Vooreerst zullen boekhouder en secretaris mede slechts voor een jaar worden aangewezen. Verder zullen de vergaderingen plaats hebben op den eersten Dinsdag van Maart, Juni, September en December, althans die van den kerkeraad; want als voornaamste verandering heeft dit reglement een duidelijke splitsing teweeggebracht tusschen kerkeraad en college van diakenen, aan welk laatste de zorg is toevertrouwd voor alles wat met den geldelijken toestand der gemeente in verband staat (art. 26), en dat "op den eersten Dingsdag van iedere maand vergadert" (art. 27).
In overeenstemming daarmede vinden we dan ook sedert 1858 afzonderlijke notulenboeken van dit college, welke evenwel, aangezien het college van diakenen als niet meer dan een commissie uit den kerkeraad is te beschouwen, in onderstaanden inventaris niet in een afzonderlijke afdeeling zijn beschreven, maar eenvoudig als inv.nrs 40-43 bij Afdeeling A Handelingen van het Kerkbestuur zijn gevoegd (vgl. Handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven door Mrs. S. Muller Fz., J.A. Feith en R. Fruin Th. Azn., § 54 en § 55). Al deze reglementen zijn als grondslag gebruikt bij de indeeling van onzen inventaris, die is samengesteld volgens de 100 regelen vervat in bovenstaande Handleiding. Duidelijkheidshalve is m het hierachter als Bijlage 1 afgedrukte reglement van 1694 steeds bij elk artikel naar de overeenkomstige artikels van de volgende reglementen verwezen, en zijn bij elke nieuwe afdeeling van onzen inventaris nog eens de daarop in het bijzonder betrekking hebbende artikelen van die reglementen aangehaald.
Als Bijlagen II-IV volgen de nog aanwezig zijnde oude inventarissen: onder Bijlage II de bovengenoemde van c. 1725, onder Bijlagen III en IV respectievelijk de lijst en de inventaris van 1778 (Inv. nrs. 112 en 89). Tot nog toe waren de losse stukken in hoofdzaak naar den laatsten gerangschikt. Ds. G. Beethamer had ze in deze orde gebracht voor zijn Beschrijving van de Doopsgezinde gemeente te Middelburg (zie Inv. nr. 110 en vgl. ook Inv. nr. 89), en daartoe stukken, op eenzelfde onderwerp betrekking hebbende, bijeengevoegd. Deze orde moest voor ons doel worden verbroken, maar om ook uit historisch oogpunt den inventaris nog meer bruikbaar te maken zijn niet alleen de oude lijst en inventaris hierachter afgedrukt, maar is ook bij ieder nummer aangewezen, waar dit zich in den tegenwoordigen inventaris bevindt. Tot op zekere hoogte kan dit een regestenlijst vervangen, en ook heeft men zoodoende een gemakkelijk overzicht over de ontbrekende losse stukken. Enkele stukken van den ouden inventaris, evenals de lijst van 1778, bleken niet direct tot het archief van den kerkeraad te behooren, maar slechts zijdelings daarmede in verband te staan. Ze zijn daarom afzonderlijk hierachter als Appendix I beschreven.
Appendix II is van eenigszins anderen aard. Deze bevat de enkele stukken, die van het archief van de Doopsgezinde gemeente te Zieriksee zijn overgebleven (zie nader aldaar). Veel van de oudere stukken van het archief zijn verloren gegaan, maar uit de bewaard gebleven inventarissen is toch nog met vrij groote zekerheid na te gaan, hoe het archief er in zijn volledigen toestand moet hebben uitgezien, en hoe de verschillende registers zich uit elkaar hebben ontwikkeld. Voor zooveel betreft de deelen - de ontbrekende losse stukken leert men 't best kennen uit de Bijlagen III en IV - moge het in Bijlage V volgend schematisch overzicht dit duidelijk maken: de nog bewaard gebleven registers zijn daarin vet gedrukt, terwijl de tusschen haakjes bijgevoegde nummers verwijzen naar den onder Bijlage II afgedrukten inventaris van c. 1725, waar weder wordt aangegeven, onder welk nummer de betreffende deelen in onzen inventaris worden beschreven. Niet genoemd zijn hierbij de registers van den ontvanger van de gelden der Pruisische huisgezinnen (zie nader de noot bij inv.nr 24), die vrijwel een afzonderlijke administratie vormen (zie nader de noot bij Afdeeling C Financieel beheer en inv.nrs 84-92).
Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Doopsgezinde Gemeente Middelburg (DG Middelburg), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, DG Middelburg, inv.nr(s) ...
1. Bijlagen

Kenmerken

Datering:
1577-1984
Vestigingsplaats:
Middelburg
Omvang:
7 meter
Openbaarheid:
Gedeeltelijk beperkt (50 jaar)
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1906, 1929, 1997
Titel publicatie:
De oorspronkelijke inventaris en het eerste supplement als: L.W.A.M. Lasonder, 'Archief van de Doopsgezinde gemeente te Middelburg. 1577-1898', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 29 (1906), p. 270-336 [bijlage B]; A. Mulder, 'Archief van de Doopsgezinde Gemeente te Middelburg. Supplement', in: Inventarissen van rijks- en andere archieven, van rijkswege uitgegeven, voor zoover ze niet afzonderlijk zijn afgedrukt [IRA] 2 (1929) 339-344
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland