Mijn Studiezaal (inloggen)
52 Wulpenpolder, 1636-1827 ( Zeeuws Archief )
52
Wulpenpolder, 1636-1827
Inleiding
Met het indijken van dezen polder werd een begin gemaakt in 1636. Den 10den Januari van dat jaar verleenden de Staten-Generaal aan Johan van der Lingen, ontvanger der confiscatiën in Vlaanderen, octrooi tot bedijking van "seecker hoecxken schorre, groot ontrent tusschen dertich ende viertich gemeten, streckende oost van St.-Annapolder aen de noortzyde van de Marollepot tot tegenover het canael van Scherpbier, .... ende noch gelijck hoecxken schorre, streckende van den dijck van den Swarten polder oostwaerts tot op het Swarte gadt,.... beide gelegen annex den eylande van Cadsant" met vrijstelling van lasten voor den tijd van zeven jaren. Den 30sten December d.a.v. werd hem vergund de bedijking uit te breiden "volgens de rayinge, beginnende aen den Swarten polder, ende sluytende benoorden ofte benoort-oosten het Cleefsche polderken, aen de dijckage van Breskens". Den 9den Januari 1644 verleenden de Staten-Generaal continuatie van de in het eerste octrooi genoemde "remissiën, vrydommen, benefitiën ende exemptiën" voor den tijd van 20 jaren, den 29sten September 1667 voor 12 jaren, den 7den Juli 1683 voor 8 jaren, den 27sten October 1689 voor 5 jaren. *
Ook later werd de termijn van vrijstelling van lasten nog dikwijls verlengd. Trouwens, niet zonder reden. De ingelanden waren door de aanhoudende doorbraken niet in staat belasting op te brengen. In 1682 werd de polder overstroomd, doch spoedig weder ingedijkt. Door de zware vloeden van 19 October, 1 December en 31 December 1720 werd de dijk grootendeels weggeslagen en de polder weer geïnundeerd. Het gevolg was, dat de ingelanden hulp zochten bij die der watering van der Groede. Deze "gececonsideert 't gevaar, waarin niet alleen hare dykage, maar ook selfs dit gansche eylant zal werden gebragt by inundatie van denselven Wulpen", sloten den 9den aug. 1721 met die van den Wulpenpolder voor den tijd van 16 jaren een akkoord van ondersteuning. Die termijn werd later nog meermalen verlengd. In 1774 brak wederom de zeedijk door. Toen werd een inlaagdijk gelegd. Maar ook deze kon het niet houden. Den 7den December 1797 brak hij door en werd de geheele polder verzwolgen. Dit was het einde. De regeering bemoeide zich met de regeling der financiën. Den 27sten September 1816 riep de Minister van den Waterstaat en der Publieke werken de schuldeischers op. Bij Koninklijk Besluit van 5 Juni 1821 werden Gedeputeerde Staten van Zeeland aangeschreven om een staat op te maken van alle baten en schulden van den polder en gemotiveerd advies uit te brengen omtrent de maatregelen, welke de kwijting der schulden, "als het doelmatigste en overeenkomstig billijkheid en regt zouden behooren te worden bewerkstelligd". Met behulp van den gewezen penningmeester Abraham Le Clercq (de beide laatste gezworens waren reeds overleden) en den commissaris van het district Sluis kwam eenige jaren later de likwidatie tot stand (zie nr. 91).
Het bestuur van den polder bestond uit twee of drie gezworens, waarvan een met den titel van hoofddirecteur. Ze werden bediend door een penningmeester, die tevens als secretaris fungeerde. De gezworens werden bezoldigd (aanvankelijk ieder 50 gulden per jaar. later de een meer, de ander minder). In 1741 bij den dood van de beide gezworens werd besloten om er voortaan maar één aan te stellen "in consideratie dat in extra voorvallende zaken dijkgraaf en gesworens van der Groede met raad en advijs assisteren"; in 1749 evenwel werd er weder een tweede gezworen bij aangesteld "vermits de sware werken, die voorhanden staan"; later zijn er zelfs tijdelijk weer drie functionarissen (zie nr. 12 art. 3 van de propositiën, nr. 16 art. 3 van de propositiën en nr. 28 art. 10 van de propositiën). Tot 1749 waren er twee penningmeesters, die om het andere jaar als zoodanig fungeerden De aankomende penningmeester werd benoemd door de ingelanden en den afgaanden penningmeester. In de 18de en 19de eeuw waren het: Servaas Loke c. 1707-1721, Petrus van Weenegem c. 1717-1747, Jacobus Loke 1723-1749, Pieter Kocuyt 1749-1769, aangesteld 2 September 1748, Philippus Christoffel van Hierschot 1769-1795, aangesteld als adjunct-penningmeester 8 mei 1765, Abraham Le Clercq 1795-1800, aangesteld als adjuct-penningmeester 16 Januari 1786.
In 1725 werd een vaste commies aangesteld "om op alles nauw regard te konnen nemen" (zie nr. 2 art. 6 van de propositiën en nr. 3 art. 3 van de propositiën). Bovendien komen nog als beambten voor een schutter en een kamerbode. De gewone vergaderingen werden gehouden na het afhooren van de rekening, extraordinaire tusschentijds. Een van de geregeld voorkomende propositiën op de gewone vergaderingen is het continueeren van de ambtenaren. In art. 8 van de verloren gegane rekening 14 mei 1755-14 mei 1757 wordt hunne aanstelling geregeld; in de latere rekeningen wordt hiernaar steeds verwezen.
Wat het archief betreft, bijna alle stukken bevinden zich in een uitstekenden toestand; van de oudste evenwel tot 1721 is weinig meer voorhanden. Tot 1749 berustten ze deels bij den aftredenden, deels bij den aankomenden penningmeester. Toen werd echter besloten, dat de "papieren en documenten, berustende onder de gewese penningmeesters deser polder Petrus van Weenegem en Jacobus Loke," aan den nieuwen penningmeester zouden worden overhandigd. Die van Petrus van Weenegem schijnen tusschen 12 mei 1751 en 9 mei 1753 te zijn overgebracht ; de stukken, onder Jacobus Loke berustende, werden den penningmeester den 14den December 1753 ter hand gesteld. Van de laatste is het proces-verbaal van overneming en eene inhoudsopgave nog voorhanden. Ze werden sinds dien tijd bewaard in de polderkist ten kantore van de te Groede wonende opvolgende penningmeesters (zie nr. 87 en nrs. 16, 17 en 18 art. 1 van de propositiën). In 1749 was tevens besloten om van het archief een behoorlijken inventaris te vervaardigen. Tot 1763 komt ditzelfde besluit, dat steeds "ten eersten doenlijk" zal worden uitgevoerd, in de rekeningen voor. Voor het eerst ontbreekt het in de rekening, die in 1765 is afgesloten. Misschien is dus tusschen 11 mei 1763 en 8 mei 1765 deze niet meer voorhanden zijnde inventaris tot stand gekomen. In 1723 stelde het bestuur aan de ingelanden voor om een boek aan te schaffen voor het registreeren der resolutiën en der octrooien van vrijdom "om al tij t te dienen tot gouverno". Dit voorstel werd goedgekeurd, en tevens werd toen bepaald, dat het origineele akkoord met de ingelanden van der Groede gesloten (9 aug. 1721) in dit boek zou worden ingebonden. In 1725 was er reeds uitvoering aan gegeven.
De resolutiën, sinds 7 December 1720 genomen, waren er in geregisteerd, later ook de contractverlengingen met der Groede en de latere octrooien van vrijdom (zie nr. 2 art. 9 en 10, nr. 3 art. 5 en nr. 16 art. 1). Dit register berustte in handen van den penningmeester, - tot 1749 onder den "bedienelyken" penningmeester - en moest bij elke gewone vergadering (na het afhooren der rekening) ter tafel worden gebracht. Eerst in 1782 wordt van het boek geene melding meer gemaakt. Het is thans niet meer aanwezig; het origineele akkoord van 1721 evenwel, dat er in gebonden was, bevindt zich bij nr. 78 paket nr. 4. Een tweede resolutieboek, dat in 1763 werd betaald, "foliant in hoornbant", is eveneens afwezig (zie nr. 22 fol. 55 verso). Ook ontbreekt de copie van de kaart van den polder, geteekend door Floris van der Salm 2 Juli 1663, die genoemd wordt in de lijst van 14 December 1753 (zie boven).
De archiefstukken zijn de geheele 19de eeuw blijven berusten te Groede. In het begin van dit jaar zijn ze door den heer J.G. Meijer jr., secretaris der gemeente Groede, aanverwant van den laatsten penningmeester A. Le Clercq, aan het Rijk geschonken en overgebracht naar het Rijksarchief in Zeeland.
Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief Wulpenpolder, inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, Wulpenpolder, inv.nr(s) ...
laatste wijziging 23-05-2023
91 beschreven archiefstukken
Inventaris
58-67 Rekeningen van de inlaagdijk, 1774-1786. 10 banden
52 Wulpenpolder, 1636-1827
Inventaris
58-67
Rekeningen van de inlaagdijk, 1774-1786. 10 banden
Datering:
1774-1786
Vorm:
10 banden
NB:
Alle exemplaren zijn dubbelen. De inlaagdijk werd gelegd in de jaren 1774 en 1775. Deze rekeningen werden door de penningmeester overgebracht aan de ingelanden ter auditie van commissarissen uit het College 's Lands van den Vrijen van Sluis. Volgens resolutie van de Staten-Generaal van 22 juni 1774 moesten deze rekeningen afzonderlijk geschieden (zie het begin van inv.nr 58). Behalve de originele rekening, die voor het Vrije van Sluis bestemd was, werden twee dubbelen gemaakt: één voor de penningmeester en één waarschijnlijk voor de Raad van State
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 29-10-2018
Kaart van den Wulpenpolder met drie projecten van den inlaagdijk, 1774 (?). 1 stuk
laatste wijziging 23-05-2023
91 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1636-1827
Andere namen:
Polder Wulpen
Omvang:
3 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1903
Titel publicatie:
E. Wiersum, 'Het archief van den Wulpenpolder', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 26 (1903), II, 166-178
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
91 beschreven archiefstukken
