Mijn Studiezaal (inloggen)
47 Geneeskundig Staatstoezicht in Zeeland, 1801-1910 ( Zeeuws Archief )
47
Geneeskundig Staatstoezicht in Zeeland, 1801-1910
Inleiding
Het Geneeskundig Staatstoezicht werd door het Uitvoerend Bewind van de Bataafse Republiek bij zijn besluit van 3 januari 1801 ingesteld. Er werd toen bepaald dat in elk departement twee commissies van geneeskundig bestuur zouden worden ingesteld; voor het Departement van de Schelde en Maas zouden de commissies te Middelburg en te Dordrecht zetelen. Vóór echter die regeling in werking trad had de staatsregeling van 17 oktober 1801 de oude provinciale grenzen hersteld, en daarom werd bepaald dat het ressort van de commissie te Middelburg zich over het gehele voormalige Zeeland zou uitstrekken.
Op 20 oktober 1801 trad dan ook de Commissie van Geneeskundig Bestuur in het Departement Zeeland in functie. Op 10 mei 1804 nam deze commissie ten gevolge van de publicatie van het Staatsbewind van 20 maart 1804 de titel van Commissie van Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzicht aan, die zij zo lang houden zou. Want hoewel de commissie met ingang van 12 september 1812 tengevolge van het Keizerlijk Decreet van 27 juni 1811 werd opgeheven, terwijl haar functies slechts voor een gedeelte overgingen op de Geneeskundige Jury, bij het herstel van de onafhankelijkheid werden de commissies van geneeskundig onderzoek en toevoorzicht krachtens besluit van de souvereinen vorst van 29 januari 1814 (Stb. 22) hersteld.
De Zeeuwse commissie trad op 7 juni 1814 weer in functie. Zij bleef bestaan totdat ingevolge de wet van 1 juni 1865 (Stb. 58) het geneeskundig staatstoezicht met ingang van 1 november 1865 geheel werd gereorganiseerd. De functies van de commissie gingen, belangrijk uitgebreid, over op de provinciale inspecteur, die als adviserend lichaam een geneeskundige raad ter zijde werd gesteld. Ook deze organisatie werd, wat Zeeland betreft, gewijzigd bij KB van 8 juni 1891 nr 25, waarbij Zeeland en Westelijk Noord-Brabant met ingang van 1 juli 1891 tot één inspectie vereenigd werden. Sindsdien woont de geneeskundige inspecteur niet meer in Zeeland.
De archieven van de vroegere provinciale inspecteurs en van de geneeskundige commissies van Zeeland werden intussen niet naar de nieuwe standplaats van de inspecteur overgebracht, maar bleven te Middelburg achter. Ze bleken te berusten in de vergaderkamer van de Geneeskundige Raad voor Zeeland, zonder dat er toezicht op werd uitgeoefend. Op initiatief van de secretaris van de raad werden ze bij proces-verbaal van 8 september 1899 aan het Rijksarchief in Zeeland overgedragen.
Het archief van de inspecteur loopt niet verder door dan tot en met december 1890, vermoedelijk zijn de stukken uit de eerste helft van 1891 terecht gekomen in het archief van de Inspecteur van Limburg en Oostelijk Noord-Brabant, aan wie de waarneming van de inspectie Zeeland toen was opgedragen.
Bij KB van 18 december 1865 (nr 89) werden ingevolge de artikelen 2 en 3 van de wet van 1 juni 1865 (Stb. 58) de leden en plaatsvervangende leden van de Geneeskundige Raad voor Zeeland benoemd. Op 16 februari 1866 hield de raad, waarvan de Inspecteur van het Geneeskundig Staatstoezicht ambtshalve voorzitter was, zijn eerste vergadering en op 22 juni 1891 zijn laatste, want bij KB van 8 juni 1891 (nr 25) werd met ingang van 1 juli 1891 een nieuwe Geneeskundige Raad voor Zeeland en Westelijk Noord-Brabant ingesteld. Deze hield de laatste vergadering op 18 juni 1902. Het archief van de Zeeuwse raad bleef toen berusten onder de secretaris van de nieuwe raad, tot het bij opheffing van de geneeskundige raden in juli 1902 aan het Rijksarchief in Zeeland werd overgedragen.
Door de opheffing van een afzonderlijke inspectie en raad voor de provincie Zeeland, als gevolg van de samenvoeging met het ressort Westelijk Noord-Brabant, verdwenen beide instellingen naar buiten de Zeeuwse provinciegrenzen. Beiden hebben tot en met 1902 bestaan, toen een nog verdere centralisatie in gang werd gezet en de landelijke inspectie werd verdeeld over vier regionale inspecties, waarbij Zeeland werd ingedeeld in één ressort met Zuid-Holland. Waar de archieven van beide instellingen over de periode 1891-1902 terecht zijn gekomen is onbekend.
In 1963 dook één stuk van de Geneeskundige Raad voor Zeeland en Noord-Brabant plotseling op: een notulenboek van deze raad over de periode 1891-1902, voortgezet in het register met de laatste notulen van de Geneeskundige Raad voor Zeeland over de periode 1889-1890. Dit register werd in 1963 door het Algemeen Rijksarchief overgedragen aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1963.105), wellicht nadat was geconstateerd dat een archief van de laatste archiefvormer van dit stuk (de Geneeskundige Raad voor Zeeland en Noord-Brabant) bij de Rijksarchiefdienst onbekend was. Dit register is toen aan het onderhavige archief toegevoegd als zijnde archief van een afzonderlijke archiefvormer (inv.nr 424), met een verwijzing bij de notulen van de Zeeuwse raad vanwege de periode 1889-1890 (na inv.nr 397).
Eenzelfde situatie deed zich voor in 2005. Bij de bewerking van archieven van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd een register uit 1893 van de Geneeskundige Inspecteur voor Zeeland en Westelijk Noord-Brabant aangetroffen. Ook van deze functionaris bleek bij de Rijksarchiefdienst geen archief bekend te zijn, waarna het het beste leek dit register aan het Zeeuws Archief over te dragen (Aanwinst 2005.47) en aan het archief van het Geneeskundig Staatstoezich in Zeeland toe te voegen. Ook dit register is toen aan het onderhavige archief toegevoegd als zijnde archief van wederom een afzonderlijke archiefvormer (inv.nr 425).
De oorspronkelijke versie van deze toegang werd gepubliceerd als: R. Fruin, 'De archieven van het Geneeskundig Staatstoezicht in Zeeland', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 22 (1899) ('s-Gravenhage 1900) 439-463 [bijlage B bij het verslag van het Rijksarchief in Zeeland]. Het archief van de Geneeskundige Raad voor Zeeland werd pas in 1902 overgedragen en later als 'Vervolg' in een supplement (inv.nrs 392-423) toegevoegd.
Literatuur:
A. Querido, Een eeuw staatstoezicht op de volksgezondheid ('s-Gravenhage 1965), m.n. 55, 57, 61
D. Cannegieter, Honderdvijftig jaar gezondheidswet. Elementen voor de kennis der volksgezondheid 1 (Assen 1954)
A. Querido, Een eeuw staatstoezicht op de volksgezondheid ('s-Gravenhage 1965), m.n. 55, 57, 61
D. Cannegieter, Honderdvijftig jaar gezondheidswet. Elementen voor de kennis der volksgezondheid 1 (Assen 1954)
Gedrukte, landelijke seriewerken:
Verslag aan de Koning [Koningin-Weduwe, Regentes, Koningin] van de bevindingen en handelingen van het Geneeskundig Staatstoezicht, 1866-1902 juli
Notulen van het verhandelde in de vergaderingen der inspecteurs voor het Geneeskundig Staatstoezicht en Rapporten door die vergadeeringen aan de Minister van Binnenlandsche Zaken uitgebragt, 1866-1873
Verzameling van stukken betreffende het Geneeskundig Staatstoezicht in Nederland, 1865-1889
Deze seriewerken zijn alleen aanwezig in enkele grotere (universiteits)bibliotheken.
Verslag aan de Koning [Koningin-Weduwe, Regentes, Koningin] van de bevindingen en handelingen van het Geneeskundig Staatstoezicht, 1866-1902 juli
Notulen van het verhandelde in de vergaderingen der inspecteurs voor het Geneeskundig Staatstoezicht en Rapporten door die vergadeeringen aan de Minister van Binnenlandsche Zaken uitgebragt, 1866-1873
Verzameling van stukken betreffende het Geneeskundig Staatstoezicht in Nederland, 1865-1889
Deze seriewerken zijn alleen aanwezig in enkele grotere (universiteits)bibliotheken.
laatste wijziging 22-05-2023
426 beschreven archiefstukken
3 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
Inventaris
6. Archief van de Geneeskundige Raad voor Zeeland, 1866-1891 
47 Geneeskundig Staatstoezicht in Zeeland, 1801-1910
Inventaris
6.
Archief van de Geneeskundige Raad voor Zeeland, 1866-1891
laatste wijziging 22-05-2023
426 beschreven archiefstukken
3 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
Kenmerken
Datering:
1801-1910
Andere namen:
Provinciale Commissie van Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzicht, Provinciale Inspecteur van het Geneeskundig Staatstoezicht
Vestigingsplaats:
Middelburg
Omvang:
25 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1899
Titel publicatie:
R. Fruin, 'Archieven Geneeskundig Staatstoezicht in Zeeland, 1801-1910', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 22 (1899) 439-463
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 22-05-2023
426 beschreven archiefstukken
3 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
