Mijn Studiezaal (inloggen)
4 Gewestelijke Besturen van Zeeland, (1795) 1799-1810 ( Zeeuws Archief )
4
Gewestelijke Besturen van Zeeland, (1795) 1799-1810
Inleiding
1. Woord vooraf
2. Geschiedenis van de archiefvormende organen
3. Geschiedenis van de archieven
4. Verantwoording van de bewerking
4 Gewestelijke Besturen van Zeeland, (1795) 1799-1810
Inleiding
4.
Verantwoording van de bewerking
Ten aanzien van de bewerking van deze inventaris kan het volgende worden medegedeeld. Hoewel het voorschrift der Handleiding (§ 51) reeds lang niet meer zo strikt wordt opgevolgd als men het in den aanvang placht te doen -dr. Heeringa's inventaris van het oud-archief van Schiedam (1908) is hiervan een wel zeer consequent resultaat, welke werkwijze hij in zijn Inventaris Staten en Raden voor de jaren 1795-1799 niet heeft volgehouden- is voor de hier behandelde periode scheiding in onderdelen naar de bestuursorganisatie o. i. zeer wel te verdedigen. De besturen hebben alle drie een zeer verschillend karakter; ook kon ten aanzien hiervan het "archiefbegrip" hier zeer wel worden toegepast. Wil men zeggen: uw systeem is wat kunstmatig, dan antwoorden wij: mogelijk, maar toch te verkiezen boven een rammelende bijeenvoeging, als de Stateninventaris voornoemd, met name in de afd. D -met andere normen dan A-C en dus met deze in tegenspraak- te zien geeft. Achtereenvolgens worden dus behandeld de archieven van het Departementaal Bestuur van Schelde en Maas, van het Eerste en Tweede Departementaal Bestuur van Zeeland, en van Landdrost en Assessoren. Die van het eerste zijn verdeeld in drie hoofdstukken, resp. aan het Departementaal Bestuur als zodanig, de Commissie van Financiën en die der Gewapende Burgermacht gewijd. Bij dat van de tweede worden stukken uit de jaren na 1795 aangetroffen; zij zijn, gezien het ontstaan der Commissie (zie hiervóór p. 5), als retroacta te beschouwen. Dat is niet het geval met de oudste stukken der Commissie voor de Gewapende Burgermacht, die is ingesteld op het eind van 1796 doch wier archief over de jaren 1796-1799 door dr. Heeringa, zoals boven (p. 7) reeds is vermeld, buiten zijn inventaris is gehouden.
Bij de archieven van het Eerste en Tweede Departementaal Bestuur heeft het een punt van overweging uitgemaakt of deze als één geheel konden worden beschouwd dan wel of hier bij 1805 een scherpe scheiding moest worden aangebracht. Bestuursrechtelijke overwegingen dwongen daartoe o. i. niet (zie boven p. 10), administratief-archivistieke verzetten zich er tegen. Aan eventuele bezwaren tegen het laten doorlopen kon gemakkelijk worden tegemoet gekomen door t. a. v. notulen en bijbehorende stukken een splitsing aan te brengen naar de colleges, zoals jhr. Graswinckel in zijn inventaris van het oud-archief van Arnhem (1935) heeft geïnitieerd.
Moeilijker was de bewerking van het landdrostarchief. De opzet van bestuur en administratie was gans anders dan in de vorige perioden, wat in het archief tot uiting komt. De gebeurtenissen van eind Juli 1809, die tot overbrenging van een deel der archieven naar Tolen * , de nieuwe bestuurszetel, leidden, gevolgd door de annexatie van Walcheren door Frankrijk na het aftrekken der Engelse troepen eind December d. a. v., waardoor het archief danig in verwarring is geraakt, zijn hiervan de oorzaak. Maar ook latere behandelingen -men denke slechts aan de herhaalde verhuizingen wegens de restauratie der Abdijgebouwen tijdens het rijksarchivariaat van mr. Fruin- hebben de taak van de laatste bewerker niet vereenvoudigd.
Gelijk de aard van het bestuur in de jaren 1807-1810 een tussenvorm vertoont tussen de daaraan voorafgaande en de daarop volgende jaren, was ook de administratie van de landdrost enigszins tweeslachtig. Eensdeels bewandelt zij nog de traditionele weg van het relatief, anderdeels constateren wij een behandeling en berging der stukken, die lijkt te preluderen op het dossiersysteem, dat onder de Franse administratie hoogtij vieren zou. De bovengenoemde tribulatiën dezer archieven maken een definitief oordeel moeilijk; ook zweeft daarboven het begrip"onafgedane zaken", waarvan wij ten slotte geen duidelijk beeld hebben kunnen krijgen. Na rijp beraad scheen de gekozen indeling: verbalen met relatieven enz., stukken, buiten het relatief gehouden of daaruit gelicht, stukken, gesteld in handen van ambtenaren, en stukken van bijzondere aard, het meest in overeenstemming met de oude verhoudingen zowel als met de eisen van de gebruikers.
Eén moeilijkheid waarmede dr. Heeringa zat, de opneming van stukken, die eventueel tot het archief der Rekenkamer waren te brengen, hetgeen overigens voor deze periode, waarin de werkzaamheid van dit lichaam uitging als een nachtkaars, minder zwaar heeft gewogen, heeft door de ramp van Mei '40 haar oplossing gevonden: het Rekenkamerarchief afd. registratuur verloren zijnde zal een latere bewerker van hetgeen van dit archief rest noch dr. Heeringa, noch mij hierover op de vingers willen tikken * .
Evenals van de Statenperiode zijn van deze gedrukte notulen aanwezig, en wel over de jaren 1802-1807. Dr. Heeringa heeft die van 1574-1797 -in de serie ontbreekt 1795.I- in zijn inventaris niet opgenomen en daarmee dit betwiste punt voor Zeeland in deze zin opgelost. Hoewel ik bij inzending der stukken meermalen de notitie: "te seponeren" in notulen of verbaal heb aangetroffen, vond ik geen vrijheid ten dezen van de bewerker van het voorgaande deel van deze inventariseringsarbeid af te wijken. Maar evenals de grote serie staat ook deze kleine de gebruikers ten dienste. Tenslotte. Terwijl in deze inventaris diverse stukken uit de jaren 1795-1799 zijn ingevoegd omdat zij behoorden tot de archieven der in de periode na 1799 gefungeerd hebbende colleges of als retroacta daarvan zijn te beschouwen, zijn omgekeerd enkele die van vóór dat jaar dateren, doch door dr. Heeringa bij zijn schifting der periode 1795-1810 blijkbaar over het hoofd waren gezien, naar de inventaris Staten en Raden overgebracht. Ook uit anderen hoofde heeft deze enkele uitbreiding ondergaan, doch daarnaast smartelijke verliezen. Wegens het nauw verband tussen beide inventarissen wordt in een bijlage (zie p. 84 vlg.) hiervan mededeling gedaan. Wij hopen hiermede tevens enige praktische bezwaren van de scheiding der Statenarchieven bij 1799 te hebben ondervangen.
5. Aanwijzingen voor de onderzoeker
laatste wijziging 10-11-2022
793 beschreven archiefstukken
25 gedigitaliseerd
totaal 6.231 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 10-11-2022
793 beschreven archiefstukken
25 gedigitaliseerd
totaal 6.231 bestanden
Kenmerken
Datering:
(1795) 1799-1810
Andere namen:
Departementaal Bestuur van Schelde en Maas, Departementaal Bestuur van Zeeland, Landdrost en Assessoren in het Departement Zeeland
Omvang:
57 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1951-1954
Titel publicatie:
W.S. Unger, De archieven der gewestelijke besturen van Zeeland 1799-1810 (met stukken over 1795-1799) ('s-Gravenhage 1956).
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 10-11-2022
793 beschreven archiefstukken
25 gedigitaliseerd
totaal 6.231 bestanden
