Mijn Studiezaal (inloggen)
3825 Waterschap Lamswaarde c.a., 1706-1966 ( Zeeuws Archief )
3825
Waterschap Lamswaarde c.a., 1706-1966
Inleiding
Het waterschap Lamswaarde c.a. is gelegen in de gemeenten Hontenisse en Hulst. Het bestaat uit de polders Dullaert, Eekenisse, Haven, Hoof, Mispad, Molen, Oost Vogel, Oudeland, Oudepolder, Ser Paulus (Hontenisse), Stoof, Vitshoek en West Vogel.
De kadastrale oppervlakte bedraagt 1859.62.39 ha. , waarvan belastbaar 1816 . 68.14 ha. *
Het gebied van het waterschap Lamswaarde c.a. behoort tot de oudste bedijkingen in Vlaanderen, samen met de Verenigde Polders van Ossenisse. Dit gebied werd hevig geteisterd door stormvloeden in de eerste helft van de 12e eeuw. *
Daar de bedijkingswerken grote inspanningen eisten van talrijke instanties, werden de schorren al spoedig aan de zorgen van monniken toevertrouwd. Was de streek rond Ossenisse het arbeidsterrein van de monniken van de abdij van Duinen en Doest, Lamswaarde is in dit geval een uitzondering. De eerste bedijkingen van bovengenoemde polders waren het werk van de monniken van de in het begin van de 12e eeuw gestichte nieuwe kloostergemeenschap Baudeloo te Sinaai (tussen Hulst en St. Niklaas). Deze vond reeds spoedig aansluiting bij de orde van Citaux, welker leden zich Cisterciënsers of Bernardijnen noemden. Het convent van Baudeloo genoot reeds spoedig de gunst van de wereldlijke heersers.
Rond 1225 begonnen de broeders van Baudeloo de schorren te bedijken in het "Sutmara" (Zuidmoeras) waar zij ook hun uithof vestigden in de streek Betsade. * Aan de monniken van Baudeloo herinnert nog de Baudeloodijk (ten zuiden van de Kruispolder), welke nog de kenmerken van een middeleeuwse dijk vertoont.
De kadastrale oppervlakte bedraagt 1859.62.39 ha. , waarvan belastbaar 1816 . 68.14 ha. *
Het gebied van het waterschap Lamswaarde c.a. behoort tot de oudste bedijkingen in Vlaanderen, samen met de Verenigde Polders van Ossenisse. Dit gebied werd hevig geteisterd door stormvloeden in de eerste helft van de 12e eeuw. *
Daar de bedijkingswerken grote inspanningen eisten van talrijke instanties, werden de schorren al spoedig aan de zorgen van monniken toevertrouwd. Was de streek rond Ossenisse het arbeidsterrein van de monniken van de abdij van Duinen en Doest, Lamswaarde is in dit geval een uitzondering. De eerste bedijkingen van bovengenoemde polders waren het werk van de monniken van de in het begin van de 12e eeuw gestichte nieuwe kloostergemeenschap Baudeloo te Sinaai (tussen Hulst en St. Niklaas). Deze vond reeds spoedig aansluiting bij de orde van Citaux, welker leden zich Cisterciënsers of Bernardijnen noemden. Het convent van Baudeloo genoot reeds spoedig de gunst van de wereldlijke heersers.
Rond 1225 begonnen de broeders van Baudeloo de schorren te bedijken in het "Sutmara" (Zuidmoeras) waar zij ook hun uithof vestigden in de streek Betsade. * Aan de monniken van Baudeloo herinnert nog de Baudeloodijk (ten zuiden van de Kruispolder), welke nog de kenmerken van een middeleeuwse dijk vertoont.
Blijkbaar zijn de broeders van Baudeloo niet lang verschoond gebleven van calamiteiten, aangezien in een schikking tussen de abt van Baudeloo en de plaatsvervanger van de Gentse burggraaf in 1237 de inundatie van de polder Eekenisse vermeld wordt :" ... jacentes in Hekenessa, fluctibus maris irrumpentibus ...". * Op de achterzijde van het betreffende stuk staat dan ook "de redicatione terre in Hekenesse, Hulst, Lamswert". *
Dat Ter Doest en Ter Duinen in Lamswaarde geen tienden hadden, blijkt uit een oorkonde van bisschop Otto van Utrecht, waarin hij duidelijk de grenzen vaststeld en spreekt van "Vogela et Hunta et Sutmara et Nortmara". *
Ondanks deze grenzen ontstond in 1226 toch nog een geschil over het land "Bechada" (Betsade) tussen de abdij van Baudeloo en de abdij van Ter Doest. In een scheidsrechterlijke uitspraak werd bepaald dat Baudeloo bij landaanwinning niet de waterloop de "Roterdinghe" mocht voorbijgaan. *
In 1259 stond bisschop Hendrik van Utrecht aan abt en convent van St. Marie van Baudeloo toe tienden te verwerven in de Vier Ambachten. Hierbij is Lamswaarde met name genoemd: ".. decimam, quam habent in Lamswerde". *
Verdere geschillen tussen de Cisterciënser abdijen onderling werden in later tijden onder leiding van het generaal-kapittel van Clairveaux "en familie" opgelost. *
Dat Ter Doest en Ter Duinen in Lamswaarde geen tienden hadden, blijkt uit een oorkonde van bisschop Otto van Utrecht, waarin hij duidelijk de grenzen vaststeld en spreekt van "Vogela et Hunta et Sutmara et Nortmara". *
Ondanks deze grenzen ontstond in 1226 toch nog een geschil over het land "Bechada" (Betsade) tussen de abdij van Baudeloo en de abdij van Ter Doest. In een scheidsrechterlijke uitspraak werd bepaald dat Baudeloo bij landaanwinning niet de waterloop de "Roterdinghe" mocht voorbijgaan. *
In 1259 stond bisschop Hendrik van Utrecht aan abt en convent van St. Marie van Baudeloo toe tienden te verwerven in de Vier Ambachten. Hierbij is Lamswaarde met name genoemd: ".. decimam, quam habent in Lamswerde". *
Verdere geschillen tussen de Cisterciënser abdijen onderling werden in later tijden onder leiding van het generaal-kapittel van Clairveaux "en familie" opgelost. *
De abdij van Baudeloo heeft haar inkomsten uit de polders Lamswaarde c.a. lang kunnen houden, in tegenstelling tot Ter Duinen, welks bezittingen, door een clausule in de Vrede van Munster, aan de Prins van Oranje werden toegekend. In de woelige dagen van dereformatie en oorlogshandelingen in Vlaanderen van de zijde van Alva en Maurits, is het klooster van Sinaai naar Gent verplaatst. Na de verplaatsing van het klooster werden de belangen in het Hulster Ambacht behartigd vanuit het refugium te Hulst.
Baudeloo bleef lange tijd de watergeschoten innen, die aan de "ontvanger van den Eerweirdighsten heer prelaet van Baudeloo" dienden te worden betaald (inv.nr 165).
De verkoop van de landen van wanbetalers was verplicht gesteld door de aartshertogen Albert en Isabella bij plakkaat van 8 augustus 1602. Wel diende men de wanbetalers van te voren te "insinueren" (inv.nr 3, f. 60r).
Aan het archief van het waterschap besteedden de ingelanden ook grote aandacht. Het archief werd bewaard door de boekhouder. Er werd opdracht gegeven "een kiste te laten maken, dewelke onder den boekhouder sal blijven berusten, waarvan één sleutel sal blijven onder den penninckmeester en een ander onder den boeckhouder". Tevens werd bepaald dat de originele rekeningen in de kist dienden te worden "geseponeert" en een "copie autentyck onder den rendant" (inv.nr 95).
Door het overlijden van ontvanger-griffier Quirenssens, had men niet de beschikking over de archivalia. Om alle "onheijlen en disputen" te voorkomen, werd mr. Casparus Streso belast met onderzoek in het archief. Het archief dateert slechts van na 1706, omdat de ingelanden er nimmer in geslaagd zijn-ondanks aantrekkelijke financiële aanbiedingen aan de nabestaanden-het archief van de ontvanger-griffier over te nemen (inv.nr 3, f. 2v-3v, 7v, 13v).
Baudeloo bleef lange tijd de watergeschoten innen, die aan de "ontvanger van den Eerweirdighsten heer prelaet van Baudeloo" dienden te worden betaald (inv.nr 165).
De verkoop van de landen van wanbetalers was verplicht gesteld door de aartshertogen Albert en Isabella bij plakkaat van 8 augustus 1602. Wel diende men de wanbetalers van te voren te "insinueren" (inv.nr 3, f. 60r).
Aan het archief van het waterschap besteedden de ingelanden ook grote aandacht. Het archief werd bewaard door de boekhouder. Er werd opdracht gegeven "een kiste te laten maken, dewelke onder den boekhouder sal blijven berusten, waarvan één sleutel sal blijven onder den penninckmeester en een ander onder den boeckhouder". Tevens werd bepaald dat de originele rekeningen in de kist dienden te worden "geseponeert" en een "copie autentyck onder den rendant" (inv.nr 95).
Door het overlijden van ontvanger-griffier Quirenssens, had men niet de beschikking over de archivalia. Om alle "onheijlen en disputen" te voorkomen, werd mr. Casparus Streso belast met onderzoek in het archief. Het archief dateert slechts van na 1706, omdat de ingelanden er nimmer in geslaagd zijn-ondanks aantrekkelijke financiële aanbiedingen aan de nabestaanden-het archief van de ontvanger-griffier over te nemen (inv.nr 3, f. 2v-3v, 7v, 13v).
In 1715 inundeerden de Dullaert- en Oudenpolder. De lozing van het zoute water diende noodzakelijkerwijs via de polder Stoppeldijk te geschieden. Stoppeldijk verlangde echter van Lamswaarde een tegenprestatie in de vorm van "contributie" voor de bouw van een zeesluis. Johan Aelbrechts, penningmeester van Lamswaarde c.a., vertolkte de mening van de ingelanden : "Wij zijn niet van intentie geinnundeert de blijven leggen, maar ons genootsaackt vinden de stercke bant te versoeken, 't sij van don magistraat of haar mo:".
De ingelanden verzochten Johan Aelbrechts "sig klagelijk te vertonen bij de magistraat en verslag te doen van 't gepasseerde". Zover is het niet gekomen. De polder Stoppeldijk besloot toch de voorwaarden van Lamswaarde c.a. te accepteren. Er diende een som van 4 groten per geniet te worden betaald, in totaal over 1060 gemeten de som van £ 17.13,4 groten Vlaams (inv.nr 3, f. 19v, 21r).
Ook de Franse overheersing heeft de gemoederen in de polders Lamswaarde c.a. bezig gehouden. Een van de eerste maatregelen die de Fransen namen, was de aanbesteding van een weg, lopende van Rustwat naar Hulst. De ingelanden besloten de Municipale Administratie "notarieel te doen afvraagen op welke fondamenten sij sich hebben aangematigd deeze bestedinge te doen, soncler de gerequireerde kennisgeving aan de directie deezer polderen".
Notaris Marcus Cardon werd met deze taak belast. Hij kreeg als antwoord : "Als zij (de ingelanden) iets te vragen hebben, dan kunnen zij het in geschrift vragen". Verdere uitleg werd door de ingelanden niet meer verlangd (inv.nr 201).
De ingelanden verzochten Johan Aelbrechts "sig klagelijk te vertonen bij de magistraat en verslag te doen van 't gepasseerde". Zover is het niet gekomen. De polder Stoppeldijk besloot toch de voorwaarden van Lamswaarde c.a. te accepteren. Er diende een som van 4 groten per geniet te worden betaald, in totaal over 1060 gemeten de som van £ 17.13,4 groten Vlaams (inv.nr 3, f. 19v, 21r).
Ook de Franse overheersing heeft de gemoederen in de polders Lamswaarde c.a. bezig gehouden. Een van de eerste maatregelen die de Fransen namen, was de aanbesteding van een weg, lopende van Rustwat naar Hulst. De ingelanden besloten de Municipale Administratie "notarieel te doen afvraagen op welke fondamenten sij sich hebben aangematigd deeze bestedinge te doen, soncler de gerequireerde kennisgeving aan de directie deezer polderen".
Notaris Marcus Cardon werd met deze taak belast. Hij kreeg als antwoord : "Als zij (de ingelanden) iets te vragen hebben, dan kunnen zij het in geschrift vragen". Verdere uitleg werd door de ingelanden niet meer verlangd (inv.nr 201).
Op de 17e floreal 5e jaar F.R. schrijven de ingelanden van Lamswaarde c.a. een brief aan de Administration Centrale du Departement de l'Escaut. Zij komen in verweer tegen hst besluit van de 24e ventose 5e jaar F.R., waarbij de polderbesturen buiten werking worden gesteld. Het bestuur van het Departement van de Schelde wilde komen tot een "Direction Générale de tous les poldres situés dans la Flandre". De motivatie van het polderbestuur was aldus : "N'ayant aucune notion de ca projet, nous n'en releverons pas les inconveniens. Il suffit de dire que, des qu'il est basé sur la suppression des anciennes directions de chaque poldres et qu'il enleve aux adhérités ou propriétaires le droit de régie, il attaque les propriétés particuliers..." (inv.nr 3, f. 92r en inv.nr 77). Het besluit werd later vernietigd.
Op de 26e floreal 9e jaar F.R. vergaderde de polder over de extra aanslag t.b.v. calamiteuse polders opgelegd bij besluit van de 17e germinal 9e jaar F.R. De ingelanden besloten na "rijp overleg" het besluit van de hand te wijzen. Op 19 oktober 1802 geeft ontvanger Van Waesberghe in een buitengewone vergadering te kennen, dat ter uitvoering van het arrêté van de 7e thermidor 10e jaar F.R. reeds de "Force Armée" werd ingezet, teneinde de polderbesturen te dwingen hun verplichtingen na te komen. De ingelanden besloten de ontvanger van het benodigde kasgeld te voorzien. "ter voorkoming van swaare kosten en andere onaangenaamheeden" (inv.nr 3, f. 98r en 100r en v).
Op de 26e floreal 9e jaar F.R. vergaderde de polder over de extra aanslag t.b.v. calamiteuse polders opgelegd bij besluit van de 17e germinal 9e jaar F.R. De ingelanden besloten na "rijp overleg" het besluit van de hand te wijzen. Op 19 oktober 1802 geeft ontvanger Van Waesberghe in een buitengewone vergadering te kennen, dat ter uitvoering van het arrêté van de 7e thermidor 10e jaar F.R. reeds de "Force Armée" werd ingezet, teneinde de polderbesturen te dwingen hun verplichtingen na te komen. De ingelanden besloten de ontvanger van het benodigde kasgeld te voorzien. "ter voorkoming van swaare kosten en andere onaangenaamheeden" (inv.nr 3, f. 98r en 100r en v).
In 1809 liet de zorg voor de wegen in het waterschap blijkbaar te wensen over. Het waterschapsbestuur ontving een aanmaning van de "Meyer der commune Hontenisse" om na ontvangst van deze brief een begin te maken met verbeteringen, vooral aan de weg van Prins Hendrik tot aan de Catelijneberg. Het waterschap toonde aan dat de financiële toestand verre van rooskleurig was. Een volgende brief van de maire was op meer gematigder toon gesteld (inv.nr 203).
In 1769 verzochten de scheidenen van Hulst, Pieter Tegelberg en Pieter van den Boogaart, om alle landen van de Oudenpolder en de Dullaert, gelegen onder de stadsjurisdictie, in plaats van Lamswaarde zelf, de ordinaire en extraordinaire watergeschoten te mogen opleggen, tot onderhoud van "alle de straaten, wegen hoolen, buijsen en watergangen". De ingelanden van Lamswaarde verklaarden dat zij "in de door hunne gedaane voorstellinge geenzints konnen treeden". De kwestie is verschillende keren aan de orde geweest, In 1953 werden de laatste pogingen door Hulst ondernomen, daar zij het toch een onbillijke zaak vonden dat hun ingezetenen wegenbelasting en dijkgeschot dienden te betalen. In principe stonden de ingelanden afwijzend tegenover de expansiedrift van Hulst. Het verschijnsel noemden zij "ontpoldering". Het waterschap heeft-mede door de invloed van Gedeputeerde Staten-afstand gedaan (inv.nr 3, f. 61 en inv.nr 5). Het waterschap Lamswaarde c.a. kan men in verschillende afwateringssecties verdelen. De Vogelpolders sueerden via het Vogelfort en op de Hulsterse Havenkreek. De Oudeland-, Hoof-, Molen-, Vitshoek-, Stoof-, Mispad- en Eeckenissepolder sueerden via de oostelijke sluis in de Ser Pauluspolder op de West Vogel en de sluis in de Vitshoek op de Oost Vogel. Tegenwoordig vindt afwatering plaats via een duiker bij de Oost Vogel. De Dullaertpolder sueerde d.m.v. de Rietvliet (ten zuiden van het Vogelfort) en via de Ser Pauluspolder op de Oost Vogel. *
In 1847 nam Lamswaarde c.a. deel aan de "Commissie tot daarstelling van een nieuwe uitwatering", later geheten het waterschap Stoppeldijk c.a.
Op 29 december 1964 hielden de ingelanden hun laatste vergadering. Het waterschap Lamswaarde c.a. ging met ingang van 1 januari 1965 in het nieuw gevormde waterschap Hulster Ambacht over.
Op 29 december 1964 hielden de ingelanden hun laatste vergadering. Het waterschap Lamswaarde c.a. ging met ingang van 1 januari 1965 in het nieuw gevormde waterschap Hulster Ambacht over.
laatste wijziging 28-02-2023
265 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 386 bestanden
Inventaris
3. Financien en eigendommen 
3825 Waterschap Lamswaarde c.a., 1706-1966
Inventaris
3.
Financien en eigendommen
laatste wijziging 28-02-2023
265 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 386 bestanden
Kenmerken
Datering:
1706-1966
Andere namen:
Dullaertpolder / Polder Dullaert, Eekenissepolder / Polder Eekenisse, Havenpolder / Polder Haven, Hoofpolder / Polder Hoof, Mispadpolder / Polder Mispad, Molenpolder / Polder Molen, Oost Vogelpolder / Polder Oost Vogel, Oudelandpolder / Polder Oudeland, Oudepolder / Polder Oude, Ser Pauluspolder (Hontenisse) / Polder Ser Paulus (Hontenisse), Stoofpolder / Polder Stoof, Vitshoekpolder / Polder Vitshoek, West Vogelpolder / Polder West Vogel
Regio:
Oost Zeeuws-Vlaanderen
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1974
Titel publicatie:
T.T.A.B.M. van der Aalst, ‘Inventaris van het archief van het Waterschap Lamswaarde c.a., 1706-1966’, in: Gebundelde inventarissen van de oude archieven van het Waterschap Hulster Ambacht 1609-1972 (Hulst : Waterschap Hulster Ambacht, 1979) 181-204
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Terneuzen, Kennedylaan
Collectie:
Waterschap Scheldestromen
Categorie:
laatste wijziging 28-02-2023
265 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 386 bestanden
