Mijn Studiezaal (inloggen)
3811 Waterschap Absdale, Riet- en Wulfsdijk, 1792-1965 ( Zeeuws Archief )
3811
Waterschap Absdale, Riet- en Wulfsdijk, 1792-1965
Inleiding
1. Ligging en omvang
2. Geschiedkundig overzicht
3811 Waterschap Absdale, Riet- en Wulfsdijk, 1792-1965
Inleiding
2.
Geschiedkundig overzicht
Over Absdale lezen we voor het eerst in het beroemde dierenepos "Van den Vos Reinaerde"
"Hugheleyn, metten erommen bene,
"was sijn vader, dat weet men wale,
"Ende was gheboren van Abstale". *
Met dit Abstale of "Abstale" heeft de polder slechts de naam gemeen, die echter zonder twijfel in relatie met het oude Absdale ontstaan is. Een polder was er in de tijd van de "Reinaert" zeker niet.
Het moet een woest en moerassig gebied geweest zijn met hier en daar verspreide bewoning, o.a. in het dorp Absdale. (niet de huidige wijk Absdale). In 1299 kochten de monniken van Ter Duinen, die hun uithof in Zande hadden, ongecultiveerd land, veengronden en moerassen ten westen van Hulst, van de Vlaamse graaf en bedijkten een deel ervan. Zij noemden dit gebied "Abbatis Vallis" (dal van de abt). Gezien Absdale toen zeker 100 jaar bestond (vgl. de Reinaert die op het eind van de 12e of het begin van de 13e eeuw geschreven is) gaat het niet op die naam te willen afleiden van het zgn."dal van de abt" of "'s Abtsdal". Het zou gewaagd zijn hierin relatie te leggen. We mogen wel aannemen, dat de gronden, die thans in de polder Absdale liggen voor het eerst bedijkt en in kuituur gebracht zullen zijn rond 1300, zodat we van dat tijdstip af de geschiedenis van de polder zouden kunnen laten ingaan. Met het in kuituur brengen van de gronden, die thans het noordelijk deel van het waterschap omvatten, t.w. Rieten Wulfsdijk, zou rond het midden van de 13e eeuw begonnen kunnen zijn.
Tijdens de regering van de gravin Johanna van Vlaanderen (johanna van Constantinopel 1204-1244), ontvingen de monniken van Cambron, de abdij van Cambron in Henegouwen, bevloeide landen ten westen, maar vooral ten noord-westen van Hulst, welke gronden eigendom waren van de Vlaamse kroon.
"Hugheleyn, metten erommen bene,
"was sijn vader, dat weet men wale,
"Ende was gheboren van Abstale". *
Met dit Abstale of "Abstale" heeft de polder slechts de naam gemeen, die echter zonder twijfel in relatie met het oude Absdale ontstaan is. Een polder was er in de tijd van de "Reinaert" zeker niet.
Het moet een woest en moerassig gebied geweest zijn met hier en daar verspreide bewoning, o.a. in het dorp Absdale. (niet de huidige wijk Absdale). In 1299 kochten de monniken van Ter Duinen, die hun uithof in Zande hadden, ongecultiveerd land, veengronden en moerassen ten westen van Hulst, van de Vlaamse graaf en bedijkten een deel ervan. Zij noemden dit gebied "Abbatis Vallis" (dal van de abt). Gezien Absdale toen zeker 100 jaar bestond (vgl. de Reinaert die op het eind van de 12e of het begin van de 13e eeuw geschreven is) gaat het niet op die naam te willen afleiden van het zgn."dal van de abt" of "'s Abtsdal". Het zou gewaagd zijn hierin relatie te leggen. We mogen wel aannemen, dat de gronden, die thans in de polder Absdale liggen voor het eerst bedijkt en in kuituur gebracht zullen zijn rond 1300, zodat we van dat tijdstip af de geschiedenis van de polder zouden kunnen laten ingaan. Met het in kuituur brengen van de gronden, die thans het noordelijk deel van het waterschap omvatten, t.w. Rieten Wulfsdijk, zou rond het midden van de 13e eeuw begonnen kunnen zijn.
Tijdens de regering van de gravin Johanna van Vlaanderen (johanna van Constantinopel 1204-1244), ontvingen de monniken van Cambron, de abdij van Cambron in Henegouwen, bevloeide landen ten westen, maar vooral ten noord-westen van Hulst, welke gronden eigendom waren van de Vlaamse kroon.
Spoedig na het verkrijgen van dit gebied bedijkten de monniken hun eerste polder, de Hofpolder, aldus genaamd, omdat hun nederzetting of "uithof" daarin gevestigd werd. *
De later bedijkte polders, o.a. Zoot, Oude-Havik en Vergelt maakten vóór 1584/85 deel uit van het waterschap Riet- en Wulfsdijk, evenals het tegenwoordige "Groot-Eiland", een overblijfsel van de Zoutepolder. *
Een verklaring voor de naam Riet- en Wulfsdijk is niet te geven. Vooral "Wulf" duidt echter op een hoge ouderdom, Bij grote inundaties in de jaren 1583, 1584 en 1585 verdronk zo goed als de hele streek tussen Hulst en Sas van Gent, waarin ook Absdale, Riet-en Wulfsdijk lagen. Na ruim 30 jaren gevloeid te hebben werden de schorren en slikken van Absdale in het jaar 1617, samen met die van Hulster-Nieuwland herdijkt, welke laatstgenoemde polder toen "geïnclaveert" was onder Absdale en in de "Everinge" vermeld en getekend stond als 16e gang. *
Bij het naderen van de Franse troepen tijdens de oorlog tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en de Franse koning, werd Absdale in het jaar 1672 o.a. ter verdediging van de vesting Hulst, tegelijk met de Clingepolder geïnundeerd. *
Gezien in Absdale nu nog perceelsgrenzen voorkomen van vóór 1672, mag aangenomen worden, dat verschillende landerijen gedurende de inundatie in gebruik gebleven zijn bij de bewoners van op een soort terp gebouwde boerderijen. *
Wellicht stammen de thans nog op kunstmatige verhogingen gelegen boerderijen uit die tijd.
De later bedijkte polders, o.a. Zoot, Oude-Havik en Vergelt maakten vóór 1584/85 deel uit van het waterschap Riet- en Wulfsdijk, evenals het tegenwoordige "Groot-Eiland", een overblijfsel van de Zoutepolder. *
Een verklaring voor de naam Riet- en Wulfsdijk is niet te geven. Vooral "Wulf" duidt echter op een hoge ouderdom, Bij grote inundaties in de jaren 1583, 1584 en 1585 verdronk zo goed als de hele streek tussen Hulst en Sas van Gent, waarin ook Absdale, Riet-en Wulfsdijk lagen. Na ruim 30 jaren gevloeid te hebben werden de schorren en slikken van Absdale in het jaar 1617, samen met die van Hulster-Nieuwland herdijkt, welke laatstgenoemde polder toen "geïnclaveert" was onder Absdale en in de "Everinge" vermeld en getekend stond als 16e gang. *
Bij het naderen van de Franse troepen tijdens de oorlog tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en de Franse koning, werd Absdale in het jaar 1672 o.a. ter verdediging van de vesting Hulst, tegelijk met de Clingepolder geïnundeerd. *
Gezien in Absdale nu nog perceelsgrenzen voorkomen van vóór 1672, mag aangenomen worden, dat verschillende landerijen gedurende de inundatie in gebruik gebleven zijn bij de bewoners van op een soort terp gebouwde boerderijen. *
Wellicht stammen de thans nog op kunstmatige verhogingen gelegen boerderijen uit die tijd.
Bij de bedijking van de Clingepolder in 1683 kwam door het leggen van een nieuwe dijk, lopende van omtrent de Gentse poort te Hulst tot aan de dijk van St. Jansteen, het land ten oosten van die lijn, oorspronkelijk behorend tot Absdale, bij de polder Clinge onder de titel "Oversprong van Absdale". *
Ondanks de bemiddeling van de prins van Oranje en de Hoogmogenden in Den Haag konden de meningsverschillen tussen de ingelanden van Absdale, Ferdinandus en Clinge inzake herdijking niet bijgelegd worden en werden de bevlooide landen van Absdale noch bij de bedijking van 1675, 1683 en 1715 van Clinge, noch bij die van Ferdinandus in 1700 en 1716 herdijkt. *
Toen eindelijk in de jaren 1788 en 1789 een deel van de reeds eerder genoemde streek tussen Hulst en Sas van Gent herdijkt werd, bevonden zich hieronder ook de verdronken landen van Absdale, Riet- en Wulfsdijk, alsmede Beoosten-Blij, Bewesten-Blij, een gedeelte van Oud-Stoppeldijk, Canisvliet en Smetsschorre.
Bij de meting door de landmeter Steenput bleek, dat de totale oppervlakte van het herdijkte land van Absdale, alles inbegrepen, groot was 1631 geniet en 79 roe. Riet- en Wulfsdijk besloeg een oppervlakte van 2339 gemeten en 100 roeden.
Er moet nogal wat afdracht geweest zijn, want het totaal van het zaaibaar land bedroeg voor Absdale 1353 gemeten en 292 roeden; voor Riet- en Wulfsdijk 1327 gemeten en 180 roeden.
Aan schotbaar land kwam Steenput voor Absdale tot 1074 gemeten en 190 roeden; voor Riet- en Wulfsdijk tot 1098 gemeten en 63 roeden. Deze cijfers ter vergelijking met de huidige totale oppervlakte en het totaal belastbare.
Ondanks de bemiddeling van de prins van Oranje en de Hoogmogenden in Den Haag konden de meningsverschillen tussen de ingelanden van Absdale, Ferdinandus en Clinge inzake herdijking niet bijgelegd worden en werden de bevlooide landen van Absdale noch bij de bedijking van 1675, 1683 en 1715 van Clinge, noch bij die van Ferdinandus in 1700 en 1716 herdijkt. *
Toen eindelijk in de jaren 1788 en 1789 een deel van de reeds eerder genoemde streek tussen Hulst en Sas van Gent herdijkt werd, bevonden zich hieronder ook de verdronken landen van Absdale, Riet- en Wulfsdijk, alsmede Beoosten-Blij, Bewesten-Blij, een gedeelte van Oud-Stoppeldijk, Canisvliet en Smetsschorre.
Bij de meting door de landmeter Steenput bleek, dat de totale oppervlakte van het herdijkte land van Absdale, alles inbegrepen, groot was 1631 geniet en 79 roe. Riet- en Wulfsdijk besloeg een oppervlakte van 2339 gemeten en 100 roeden.
Er moet nogal wat afdracht geweest zijn, want het totaal van het zaaibaar land bedroeg voor Absdale 1353 gemeten en 292 roeden; voor Riet- en Wulfsdijk 1327 gemeten en 180 roeden.
Aan schotbaar land kwam Steenput voor Absdale tot 1074 gemeten en 190 roeden; voor Riet- en Wulfsdijk tot 1098 gemeten en 63 roeden. Deze cijfers ter vergelijking met de huidige totale oppervlakte en het totaal belastbare.
De drooglegging van het gehele gebied heeft 829.660 gulden gekost en werd gedragen voor de eigenaars van de tienden naar rato van het elfde gemet en van de zaaibare landen naar rato van een schatting, gebaseerd op de innerlijke waarde. Zij die hiermee geen genoegen namen, moesten afstand doen van hun aanspraak op eigendom. *
Tot 1792 bleven Absdale, Riet- en Wulfsdijk zelfstandig en droegen ieder voor zich bij in de kosten van de bedijking. * Op 1 maart van dat jaar werden beide polders samen met St. Jansteen op last van de Raad van State in Den Haag onder één, zij het voorlopige directie gebracht. *
Nu de polders droog waren, werd op 29 juni 1790 bekend gemaakt, dat ieder die meende recht te hebben op gronden en tienden in de beide polders, m.n. ook wegens de schorren van St. Anna, Reigersbos en een gedeelte van Oud-Stoppeldijk, dit diende aan te tonen aan de hand van nummers en gangen uit de oude everingeboeken en wel voor Riet- en Wulfsdijk en Oud-Stoppeldijk uit het jaar 1556 en voor Absdale uit de jaren 1617 en 1669. Voor de eigendomsrechten in Axeler-Ambacht moest men de bewijzen zoeken in de everingeboeken van vóór de inundaties uit de 15e eeuw. *
Bij resolutie van de "edel Mogenden" van 1 maart 1792
en 30 april 1792 werden de eigendomsrechten officieel aan de gegadigden toegewezen. *
Toen in het jaar 1792 de Franse legers naar ons land oprukten werden de polders opnieuw geïnundeerd. Binnen één jaar was de schade zo goed als geheel hersteld. *
Tot 1792 bleven Absdale, Riet- en Wulfsdijk zelfstandig en droegen ieder voor zich bij in de kosten van de bedijking. * Op 1 maart van dat jaar werden beide polders samen met St. Jansteen op last van de Raad van State in Den Haag onder één, zij het voorlopige directie gebracht. *
Nu de polders droog waren, werd op 29 juni 1790 bekend gemaakt, dat ieder die meende recht te hebben op gronden en tienden in de beide polders, m.n. ook wegens de schorren van St. Anna, Reigersbos en een gedeelte van Oud-Stoppeldijk, dit diende aan te tonen aan de hand van nummers en gangen uit de oude everingeboeken en wel voor Riet- en Wulfsdijk en Oud-Stoppeldijk uit het jaar 1556 en voor Absdale uit de jaren 1617 en 1669. Voor de eigendomsrechten in Axeler-Ambacht moest men de bewijzen zoeken in de everingeboeken van vóór de inundaties uit de 15e eeuw. *
Bij resolutie van de "edel Mogenden" van 1 maart 1792
en 30 april 1792 werden de eigendomsrechten officieel aan de gegadigden toegewezen. *
Toen in het jaar 1792 de Franse legers naar ons land oprukten werden de polders opnieuw geïnundeerd. Binnen één jaar was de schade zo goed als geheel hersteld. *
Het duurde echter nog geruime tijd, voordat een lonende exploitatie van de gronden mogelijk was. We moeten dit aannemen, omdat de besturen van Absdale, Riet- en Wulfsdijk samen met die van de polders Clinge, St. Jansteen, Klein- en Nieuw-Kieldrecht, die in 1794 eveneens bevloeid waren, hevig in verzet kwamen tegen een maatregel van het Franse bestuur, dat van de boeren de levering voor de troepen eiste van één zak tarwe of rogge per vijf gemeten hemelse breedte.
De bestuurders betoogden, dat wegens de inundatie van 1794 en een enorme muizenplaag de teelt van tarwe en rogge niet mogelijk geweest was, zodat de geëiste granen niet geleverd konden worden. Dit werd op 9 juli 1796
aan de administratie van het Departement van de Schelde te Gent meegedeeld. *
Op aandringen van de overheid werd in september 1795 de voorlopige directie vervangen door een definitief bestuur. In de vergadering van ingelanden, gehouden op 5 september 1795 in "Het Bonte Hert" te Hulst, werd het eerste polderbestuur als volgt samengesteld:
J.F. van Waesberghe, dijkgraaf, M. Cardon, penningmeester, J.B. van Olffen, boekhouder, G. Verdurmen en L. Annaert, gezworens. *
Door het op 30 april 1796 vaststellen van een "Keure ofte Meentugt", kreeg het waterschap Absdale, Riet-en Wulfsdijk een bruikbaar en wettelijk geauthoriseerd polderreglement. Op het eind van de 2e wereldoorlog in 1944, werden delen van het waterschap door de Duitsers om militaire redenen, nl. de verdediging van de Schelde tegen de oprukkende geallieerde legers, met zoet water geïnundeerd. In september 1944 werd begonnen met het weer droogmaken van de onder water staande gronden.
De bestuurders betoogden, dat wegens de inundatie van 1794 en een enorme muizenplaag de teelt van tarwe en rogge niet mogelijk geweest was, zodat de geëiste granen niet geleverd konden worden. Dit werd op 9 juli 1796
aan de administratie van het Departement van de Schelde te Gent meegedeeld. *
Op aandringen van de overheid werd in september 1795 de voorlopige directie vervangen door een definitief bestuur. In de vergadering van ingelanden, gehouden op 5 september 1795 in "Het Bonte Hert" te Hulst, werd het eerste polderbestuur als volgt samengesteld:
J.F. van Waesberghe, dijkgraaf, M. Cardon, penningmeester, J.B. van Olffen, boekhouder, G. Verdurmen en L. Annaert, gezworens. *
Door het op 30 april 1796 vaststellen van een "Keure ofte Meentugt", kreeg het waterschap Absdale, Riet-en Wulfsdijk een bruikbaar en wettelijk geauthoriseerd polderreglement. Op het eind van de 2e wereldoorlog in 1944, werden delen van het waterschap door de Duitsers om militaire redenen, nl. de verdediging van de Schelde tegen de oprukkende geallieerde legers, met zoet water geïnundeerd. In september 1944 werd begonnen met het weer droogmaken van de onder water staande gronden.
Op 31 december 1964 hield het waterschap op zelfstandig te bestaan.
Het werd op 1 januari 1965 opgenomen in het nieuw gevormde waterschap "Hulster Ambacht". Bij overdracht bestond het bestuur uit:
G.J.V. Vael, dijkgraaf, L.F. Pauwels en G.C.E.M. Dierick, gezworens, A.J.M. Rottier, ontvanger-griffier. *
Het werd op 1 januari 1965 opgenomen in het nieuw gevormde waterschap "Hulster Ambacht". Bij overdracht bestond het bestuur uit:
G.J.V. Vael, dijkgraaf, L.F. Pauwels en G.C.E.M. Dierick, gezworens, A.J.M. Rottier, ontvanger-griffier. *
Noten.
3. J. Adriaanse. "De Poort van Hulst vóór de 15e eeuw", Hulst 1927. blz. 99.
18. Archief van de polder Absdale, Riet- en Wulfsdijk, inv. nr. 7.
3. J. Adriaanse. "De Poort van Hulst vóór de 15e eeuw", Hulst 1927. blz. 99.
18. Archief van de polder Absdale, Riet- en Wulfsdijk, inv. nr. 7.
laatste wijziging 25-05-2022
99 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 25-05-2022
99 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1792-1965
Andere namen:
Absdalepolder / Polder Absdale, Riet- en Wulfsdijkpolder / Polder Riet- en Wulfsdijk, Rietpolder / Polder Riet, Wulfsdijkpolder / Polder Wulfsdijk
Regio:
Oost Zeeuws-Vlaanderen
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1973
Titel publicatie:
T.T.A.B.M. van der Aalst en P.J. Brand, ‘Inventaris van het archief van het Waterschap Absdale, Riet- en Wulfsdijk, 1792-1965’, in: Gebundelde inventarissen van de oude archieven van het Waterschap Hulster Ambacht 1609-1972 (Hulst : Waterschap Hulster Ambacht, 1979) 12-24
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Terneuzen, Kennedylaan
Collectie:
Waterschap Scheldestromen
Categorie:
laatste wijziging 25-05-2022
99 beschreven archiefstukken
