Mijn Studiezaal (inloggen)
3223 Waterkering Leendert Abrahampolder, 1883-1979 ( Zeeuws Archief )
3223
Waterkering Leendert Abrahampolder, 1883-1979
Inleiding
1. Geschiedenis en inrichting van de organisatie
3223 Waterkering Leendert Abrahampolder, 1883-1979
Inleiding
1.
Geschiedenis en inrichting van de organisatie
De wet van 19 juli 1870 (Staatsblad nr 119) stelde de voorwaarden vast waarop aan calamiteuze polders in Zeeland een rijksbijdrage kon worden toegekend. Een polder die niet in staat was de kosten van zeewering en oeververdediging zelfstandig te dragen, kon op zijn verzoek door Provinciale Staten, na goedkeuring door de Kroon, calamiteus verklaard worden. Er werd een waterschap ('waterkering') opgericht, dat de zorg kreeg over de zeewering en vooroever, met een bestuur dat samengesteld werd uit de calamiteuze polder en de onmiddellijk door de zeedijk beschermde aangrenzende polders. Naast dit buitenbeheer bleef een binnenbeheer functioneren, dat verantwoordelijk was voor de wegenzorg en waterbeheersing. Als de door het bestuur van de waterkering geïnde middelen, een hoog dijkgeschot plus contributies van de bijdragende polders, ontoereikend bleken, dan nam het rijk tweederde van het tekort voor zijn rekening en de provincie eenderde. *
Bij Koninklijk Besluit van 5 februari 1883 nr 21 werd de Leendert Abrahampolder calamiteus verklaard. Provinciale Staten van Zeeland stelden op 10 november 1882 het bijzonder reglement voor het bestuur en beheer der waterkering van de calamiteuze polder vast. Voor het besturen, beheren en bekostigen van de zeewering en oeververdediging van de polder werd een waterschap opgericht, dat bestond uit genoemde polder en de daaraan grenzende polders Kats, Oud-Noord-Beveland (per 1 mei 1935 het waterschap Oud- en Nieuw-Noord-Beveland) en Al-te-klein (tot 1 mei 1947). *
Het hoogste orgaan van de waterkering was de dijkraad. Deze telde negen leden, waarvan zes vertegenwoordigers van de calamiteuze polder Leendert Abraham, twee van de Oud-Noord-Bevelandpolder (waterschap Oud- en Nieuw-Noord-Beveland) en één van de polders Kats en (tot 1 mei 1947) Al-te-klein. De leden werden voor een periode van zes jaar benoemd door de vergadering van ingelanden van de te vertegenwoordigen polder. De dijkraad vergaderde in de raadszaal van de gemeente Kats * , en in de cafés 'Het Wapen van Kats' en 'De Vriendschap' te Kats. De eerste vergadering vond plaats op 1 mei 1883, de laatste op 29 december 1975.
Het dijkbestuur bestond uit de voorzitter en twee leden. Zij werden door de Kroon voor een zittingsduur van zes jaar benoemd uit een door de dijkraad opgemaakte voordracht van drie personen. * Het bestuur werd bijgestaan door een secretarisontvanger. Deze werd benoemd door de dijkraad uit een voordracht van drie personen opgemaakt door het dijkbestuur, maar trad eerst in functie na goedkeuring van zijn benoeming door Gedeputeerde Staten. Voor zijn administratie diende de secretarisontvanger een zekerheid te stellen van tenminste een vijfde deel van de ontvangsten. In dienst van de waterkering waren verder een waterbouwkundig ambtenaar, een dijkwachter, een bode en twee vaste arbeiders. De in 1853 bedijkte polder zag zich zo sterk door de stroom bedreigd dat de oeververdediging een voortdurende zorg voor de waterkering was. In 1884 werden in de noord- en zuidhoek van de polder twee 'vaste punten' aangelegd op een onderlinge afstand van 1365 meter. Het jaar daarop werd de verdediging voltooid door de aanleg van een inlaagdijk.
De stroomgeul bleef zich maar verdiepen en de helling van de vooroever van de polder, voor het merendeel bestaande uit bij uitstek valgevoelige jonge zandafzettingen, werd steeds steiler. De twee oeverwerken, aangelegd op een moment dat de stroomgeul veel minder diep en de helling van de vooroever nog flauw was, gingen door de inscharing van de stroom negatief werken. Zij kregen een vooruitstekende ligging in de stroomgeul, en kwamen te ver van elkaar af te liggen om goed hun werk te doen. De aanleg van nog eens twee inlaagdijken, in 1896 en 1909, werd noodzakelijk. De polder kreeg voortdurend te maken met oever- en dijkvallen, met als belangrijkste die van 1916, waardoor de inlaagdijk van 1885 zeewering werd, en die van 1941 die reikte tot aan de kruin van deze voormalige inlaagdijk. Uiteindelijk werd de oever tussen de twee vaste punten aaneengesloten verdedigd. De juistheid hiervan werd binnen een jaar na de voltooiing bevestigd. De oever- en dijkval, die in de nacht van 20 op 21 maart 1966 in de zuidoosthoek van de polder plaats had en waardoor driehonderd meter zeedijk, drie verbindingsdammen en 135 ha oeverwerken verloren gingen, viel niet in de aaneengesloten verdediging. De inlaagdijk van 1896 werd buitenwaterkering, en daarachter werd met het oog op de dreiging van nieuwe vallen een inlaagdijk gelegd. *
In de vroege ochtend van 1 februari 1953 onstond door overstorting van water tussen de dijkpalen 12 en 15 een dijkdoorbraak waarna de polder in enkele uren overstroomde. De waterbouwkundig ambtenaar Van der Maas nam het voortouw om met een kleine groep mensen uit Kats onverwijld te proberen het tachtig meter brede stroomgat in de zeedijk door middel van een grotendeels met spierkracht opgeworpen zandzakkendam te dichten. Weliswaar slaagde men niet, liefst veertien keer spoelde de dam weer weg, maar het zinloos lijkende gezwoeg voorkwam wel een verdere uitschuring. Met behulp van een zandzuiger en meer mankracht kon op 19 februari het stroomgat gesloten worden, waarna direct met de lozing van het zeewater via de sluis in het haventje van Kats kon worden begonnen. Reeds de volgende dag viel de polder weer droog. * De gevolgen van de stormvloed van 1 februari 1953 gaven de stoot tot een, concentratie van alle Noord-Bevelandse polders en waterschappen per 1 januari 1959 tot één waterschap Noord-Beveland. Het binnenbeheer van de calamiteuze polders werd geheel opgenomen in het nieuwe waterschap. Om de voordelen van de wet van 1870 niet te verliezen bleven de waterkeringen van de calamiteuze polders verantwoordelijk voor de zeewering en oeververdediging. De dijkraad werd gevormd door de algemene vergadering van het waterschap Noord-Beveland, het dijkbestuur door het dagelijks bestuur van het waterschap. Zaken aangaande de waterkering kwamen voortaan aan de orde in de algemene vergaderingen en in die van het dagelijks bestuur van 'Noord-Beveland'. De vaste arbeiders bleven in dienst van de waterkering. De rest van het personeel ging over naar het nieuwe waterschap.
Na langer dan een eeuw van groot belang te zijn geweest voor een goede kwaliteit van de dijkzorg, werd de wet op de calamiteuze polders per 1 januari 1978 ingetrokken. De waterkering van de calamiteuze polder Leendert Abraham hield met ingang van genoemde datum op te bestaan. De taken gingen over naar het waterschap Noord-Beveland.
2. Geschiedenis van het archief
3. Verantwoording van de inventarisatie
4. Aanwijzingen voor de gebruiker
5. Wijze van citeren
laatste wijziging 15-07-2023
311 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 15-07-2023
311 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1883-1979
Andere namen:
Waterkering Polder Leendert Abraham
Regio:
Noord-Beveland
Opheffing:
31-12-1977, opgegaan in Waterschap Noord-Beveland (toegang 3101)
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1993
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Waterschap Scheldestromen
Categorie:
laatste wijziging 15-07-2023
311 beschreven archiefstukken
