Mijn Studiezaal (inloggen)
3114 Borsselepolder (calamiteus), 1715-1959 ( Zeeuws Archief )
3114
Borsselepolder (calamiteus), 1715-1959
Inleiding
De voormalige cal. polder Borssele, groot 1357 01 99 ha met 1226,37.43 ha belastbare oppervlakte schotbaar land, 26 36.55 ha vronen en 8.15.31 ha vrijland werd in 1616 bedijkt * , nadat de schorren en slikken van de door de stormvloeden van 5 november 1530 en 2 november 1532 verlorengegane heerlijkheid Borssele door de stad Goes, die deze in eigendom bezat, in 1615 ter bedijking waren uitgegeven. Voor het goede begrip der zaken vermelden wij eerst een en ander uit de voorgeschiedenis tot de ondergang der heerlijkheid in 1532.
1. Voorgeschiedenis van de polder *
2. Borssele als ambachtsheerlijkheid *
3. Geschiedenis na 1616
3114 Borsselepolder (calamiteus), 1715-1959
Inleiding
3.
Geschiedenis na 1616
In de voorwaarden tot uitgifte en verkoop door de stad Goes van de te bedijken schorren is in beginsel al een polderreglement gegeven * . Daarin werd onder meer bepaald-zoals wij reeds gezien hebben-dat de stad als ambachtsheer van Borssele zowel dijkgraaf als gezworenen eligeerde uit de door de vergadering van ingelanden opgestelde nominaties van drie personen (voor een dijkgraaf) of van twee personen (voor de gezworenen). Tevens behield de stad zich het recht voor een secretaris te benoemen, Het ambt van penningmeester werd elk jaar na het sluiten van de rekening aanbesteed aan de "minst verlatende", d.w.z. de laagste bieder. Bij dit afhoren van de jaarlijkse rekening, dat plaats behoorde te hebben op de tweede donderdag in mei, kregen de aanwezige auditeuren een presentiegeld, waarin het niet houden van een maaltijd mede begrepen was. Evenzo was er jaarlijks
onder dijkgraaf en gezworenen een som geld te verdelen, omdat in de polder geen maaltijden gehouden werden * . In 1650 werd octrooi verkregen om een partij schorren, groot c. 200 gemeten aan de zuidzijde van Borssele te bedijken. Hieruit ontstond de Wolphaartspolder * .
onder dijkgraaf en gezworenen een som geld te verdelen, omdat in de polder geen maaltijden gehouden werden * . In 1650 werd octrooi verkregen om een partij schorren, groot c. 200 gemeten aan de zuidzijde van Borssele te bedijken. Hieruit ontstond de Wolphaartspolder * .
Deze polder, welke op dezelfde wijze bedijkt is als de polder Borssele, had een afzonderlijk polderbestuur, dat in 1698 door de magistraat van de stad Goes terecht gewezen werd, omdat het zonder voorkennis van de magistraat, als ambachtsheer van Borssele, op eigen gezag enige zaken had afgedaan, hetgeen strijdig was met de voorwaarden van uitgifte ter bedijking van deze polder * . In 1655 verzochten dijkgraaf en gezworenen van de polder Borssele aan de magistraat van Goes om het dijkbestuur van de Wolphaartspolder te gelasten hun waterleidingen in zodanige staat te houden, dat het water van Borssele door hun sluis geloosd zou kunnen worden * .
In 1697 horen we dat de Wolphaartspolder nood-, leidend is * . Vanaf 1698 begaf de dijk het van tijd tot tijd en in 1715 ging de gehele polder verloren, nadat de oppervlakte daarvan door onderscheidene afsnijdingen in de jaren 1698, 1701, 1707 en 1713 reeds tot de omvang van 144 gemeten 191 roeden was teruggebracht * .De polder Borssele zelf had ook een zware strijd tegen het water te voeren. Doordat in 1685 een in 1635 gelegde inlage verloren ging, werd ruim 34 S gemet buiten gedijkt.
Ook in de jaren 1715, 1721 en 1722 werden in lagen gelegd, welke door de dijkvallen van 1721 en 1728 verloren gingen. Volgens metingen uit 1672 en 1679 was de totale binnen de dijkring besloten oppervlakte c. 3380 gemeten (= c. 1408.49.94 ha) groot, hiervan ging door de genoemde dijkvallen van 1685-1728 c. 490 gemeten of ruim 1/7 gedeelte verloren * . Het laat zich begrijpen, dat de polder hierdoor in behoeftige omstandigheden geraakte. Zoals de in dit archief aanwezige serie rekeningen, welke aanvangt in 1766/67 laat zien, ontving de polder tot 1790 toe voortdurend subsidies uit de Provinciale kas, en verleend
en de Staten van tijd tot tijd octrooi tot het aangaan van geldleningen * .
en de Staten van tijd tot tijd octrooi tot het aangaan van geldleningen * .
Vanaf 1791 is er tevens de mogelijkheid om de vronen, vrijlanden, de zuivere ambachtsinkomsten, het rendement van de tienden, de tienden zelf en aanvankelijk ook de eerst-achtergelegen polders, als de Konings-, Nieuwe West-Kraaijert-, West-Kraaijert- en Nieuwe-Kraaijertpolder, een heffing op te leggen * . Na de franse tijd werd de polder grotendeels beheerd door de algemene directie van de (Rijks) waterstaat, welke toezag op de uit te voeren werken en op de besteding der Rijkssubsidiën * . Ingevolge de wet op de calamiteuze polders van 19 juli 1870 werd voor het beheer van de waterkering van de cal. polder Borssele en van het cal waterschap Ellewoutsdijk, dat in de zelfde omstandigheden verkeerde, een gemeenschappelijk bestuurslichaam, het z.g. buitenbeheer opgericht. Na de
vrijverklaring van het waterschap Ellewoutsdijk in 1905, blijft dit buitenbeheer uitsluitend voor de waterkering van de cal. Borsselepolder voortbestaan. Het oorspronkelijke bestuur zette zich voort in het bestuur van het binnenbeheer van de cal. polder, dat vanaf 29 september 1871 zijn beslag kreeg. Als gevolg van de polderconcentratie op Zuid-Beveland werd het binnenbeheer van de cal. polder opgeheven en opgenomen in het per 1 januari 1959 nieuw gevormde waterschap De brede watering van Zuid-Beveland.
vrijverklaring van het waterschap Ellewoutsdijk in 1905, blijft dit buitenbeheer uitsluitend voor de waterkering van de cal. Borsselepolder voortbestaan. Het oorspronkelijke bestuur zette zich voort in het bestuur van het binnenbeheer van de cal. polder, dat vanaf 29 september 1871 zijn beslag kreeg. Als gevolg van de polderconcentratie op Zuid-Beveland werd het binnenbeheer van de cal. polder opgeheven en opgenomen in het per 1 januari 1959 nieuw gevormde waterschap De brede watering van Zuid-Beveland.
4. Polderarchief en indeling van deze inventaris
laatste wijziging 15-07-2023
549 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 25 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 15-07-2023
549 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 25 bestanden
Kenmerken
Datering:
1715-1959
Andere namen:
Polder Borssele
Regio:
Zuid-Beveland
Opheffing:
31-12-1958, opgegaan in Waterschap De Brede Watering van Zuid-Beveland (toegang 3100)
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1964
Titel publicatie:
W.L.A. Roessingh, Inventaris van het archief van de calamiteuze polder Borssele 1715-1959 ([Goes] 1964)
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Waterschap Scheldestromen
Categorie:
laatste wijziging 15-07-2023
549 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 25 bestanden
