Uw zoekacties: Tentoonstelling Brouwershaven 500 jaar stad, 5 augustus - 2 ...

202.67 Tentoonstelling Brouwershaven 500 jaar stad, 5 augustus - 2 september 1977 ( Zeeuws Archief )

Hulp bij uw onderzoek.
De informatie in deze website is zeer divers en bedoeld voor mensen met een belangstelling voor historisch of genealogisch onderzoek.
Wij trachten de informatie zo eenvoudig mogelijk te houden, maar beseffen ook dat de aard van de informatie soms wel enige studie of historische inzicht vereist.

Zoeken en bladeren

  • Bladeren
    De meest eenvoudige manier van werken is het zoeken te starten zonder zoekterm. U kunt dan bladeren door alle aanwezige toegangen.
  • Eenvoudig zoeken
    Wilt u een specifieker resultaat dan adviseren wij u te starten met één zoekterm. Het resultaat dat u krijgt voldoet aan de zoekterm. U kunt het resultaat verder verkleinen door meerdere zoektermen op te geven.
  • Uitgebreid zoeken
    Kiest u voor uitgebreid zoeken dan kunt u afhankelijk van de situatie meerdere zoekvelden invullen, waarna het resultaat zal voldoen aan de specifieke zoekactie. In iedere veld kunnen meerdere zoektermen worden ingevuld.
  • Zoektermen combineren
    Zoektermen worden gecombineerd De zoekfunctie voegt automatisch "en" toe tussen de verschillende zoekmogelijkheden die worden gebruikt. Zo kunnen 'zoeken met alle woorden' en 'zoeken met één van de woorden' worden gecombineerd.
  • Booleaanse operatoren
    Normaal worden meerdere zoektermen altijd gecombineerd met AND. U kunt bij het zoeken in een zoekveld ook gebruik maken van de Booleaanse operatoren: NOT en OR. De zoekacties met NOT beperken het zoekresultaat, terwijl OR veel meer resultaten oplevert.
    OR wordt vooral geadviseerd bij een bekende variatie op de schrijfwijze, bijvoorbeeld:
    - Den Haag OR ’s-Gravenhage
    - Vereeniging OR Vereniging
  • Woordcombinatie
    Wilt u zoeken met een woordcombinatie in een vaste volgorde (bijv. Vereniging tot behoud van natuurmonumenten), zet deze woorden dan "tussen aanhalingstekens".

Verfijnen
In de meeste gevallen zal naast het zoekresultaat een mogelijkheid tot verfijnen worden aangeboden. Verfijnen kan bijvoorbeeld op materiaalsoort, maar in andere gevallen op plaats en straat. Dit is afhankelijk van het archiefmateriaal dat geselecteerd is.

Sorteren
De resultaten staan gesorteerd in een standaard sortering. Dit kan per toegang verschillend zijn. In de meeste gevallen kan voor een andere sortering worden gekozen.

Digitaliseren op verzoek
Zie http://www.zeeuwsarchief.nl/over-ons/tarieven

beacon
 
 
Naar boven om te zoeken
202.67   Tentoonstelling Brouwershaven 500 jaar stad, 5 augustus - 2 september 1977
Inleiding
1. Woord vooraf
2. Opzet
3. Korte geschiedenis van Brouwershaven
4. De visserij
202.67 Tentoonstelling Brouwershaven 500 jaar stad, 5 augustus - 2 september 1977
Inleiding
4.
De visserij
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 19-01-2010
Er zullen waarschijnlijk al vissers geweest zijn in de tweede helft van de dertiende eeuw op de plaats waar nu het Havenplein is, toen nog wel niet veel meer dan de brede monding van een voormalige schorrekreek. Het charter van 18 maart 1285 spreekt namelijk al van de 'haven'die Jan van Renesse aan Graaf Floris verkocht had. Deze plaats moest toen dus al als haven in gebruik zijn. Omstreeks 1318 blijkt Harnoud Coenekeinss al achterstallige renten (10 L 8 sc.) aan de Graaf schuldig te zijn 'voor al de Visscherien te Brouwershaven'. Het is niet onmogelijk dat deze renten slaan op gepacht viswater, maar het lijkt dan wel erg hoog.
De rekeningen van Vrederik, Rentmeester van Al Zeeland spreken over de 'Vischtollen' te Brouwershaven. Omstreeks 1340 werd van 'die visscherie te Brouwershaven 18 L 15 sc.' Betaald en van 'der Vischtolle tote Brouwershaven 33 L 15 sc.' Die vistol slaat waarschijnlijk op een belasting op de aangevoerde vis, die dan van het buitenwater afkomstig zal zijn.
In de zelfde rekeningen is sprake van bezittingen in de nabijheid van Brouwershaven o.a. van 'oesterlande van Hughelinszand'. Enige jaren later wordt gesproken van 'di tienden uyt oysterland van Hughelinszand' en de huur ad. 1 L van de 'gorsen benoerden Brouwershavene'. Later werden deze tienden verkocht en komen we over oesters in die tijd niets meer te weten.
Van meer belang is de haringvisserij geworden. In 1344 stichtte Willem IV hier een vrije haringmarkt (waarschijnlijk de vroegst bekende in Zeeland en Holland) en werd tolvrijheid verleend. Deze voorrechten werden in 1351 door Willem V al weer ingetrokken. Uit de keuren van Brouwershaven, die door Hertog Albrecht in 1390 bevestigd werden, zou echter weer blijken dat de haringvisserij toen veel welvaart gaf.
In 1410 deden de Schotten onze haringvissers zoveel overlast aan (enkele vissers werden zelfs doodgeslagen) dat Hertog Willem onze vissers vergunde om de schade op hun vijanden te verhalen. Hieruit blijkt dat de vissers uit Brouwershaven toen al schepen bezaten geschikt om voor de Schotse kust te vissen.
De haringvisserij leverde de voornaamste inkomsten van de kerkfabriek (dus het bouwwerk als zodanig). In de veertiende en vijftiende eeuw vonden belangrijke uitbreidingen aan het gebouw plaats, wat indirect wijst op behoorlijke opbrengsten uit de haringvisserij.
In het Stedenboek van Braun en Hogenberg van 1574 zien we in de haven van Brouwershaven de masten van twintig grote schepen. Op zich zelf zegt dit nog niet zo veel. Het kan fantasie zijn, maar er kunnen nog schepen zowel ter visserij zijn als koopvaart bedrijven. In die tijd gebruikte men dezelfde schepen voor de haringvangst en de vrachtvaart. Uit de tekening blijkt ook niet hoeveel kleinere schepen de vloot toen nog telde.
Langzamerhand vinden we meer exacte gegevens over de visserij. Op aandrang (en betaling) uit de stad zelf kocht Philips II in 1586, uit de failliete boedel van Maximiliaan, de heerlijkheid Brouwershaven en werd een uitvoerig privilege opgesteld. Hierin vinden wij onder andere: "Item, dat tot voorderinge en de Proufijte van der Kercken van de voorsc. Stede die van oudts gewoen zijn daertoe te contribueren ende te geven, maar oock alle buytenluyden aldaer coemende ende arriverende insgelijcs daertoe sullen contribueren ende voor elk pont dat die visscher maeckt van de harinck, commende uyter zee, geven eenen grooten en dat tot prouffijte van de kercke aldaer."
Hieruit kan worden afgeleid:
1. Van de aangevoerde haring moest 1/240 of ruim 1 pro mille van de waarde worden afgedragen ten gunste van de kerk.
2. Voor 1566 moesten alleen de Brouwse vissers bijdragen, daarna ook degenen die van buiten Brouwershaven die hier hun haring aanbrachten.
3. Philips II, vurig katholiek als hij was, zal de bijdrage voor de kerk niet verlaagd hebben. Anderzijds was het ook niet wel mogelijk, nu Brouwershaven zelf de koopsom moest opbrengen, de bijdrage van de Brouwenaren te verhogen. Het enige wat hij in deze voor de kerk kon doen was dan ook: 'Alle buytenluyden te doen contribueren.'
Vergelijkingen met de kosten van de bouw en onderhoud van soortgelijke kerken, waarvan de financiele gegevens bewaard gebleven zijn, zou nu tot een globale schatting kunnen leiden van de omvang van de haringvisserij in de veertiende en vijftiende eeuw.
Ook voor later tijd hebben we nu enig houvast. Vanaf 1625 bevat het kerkarchief de rekeningen. In dat jaar bedraagt het pondgeld op de haring 45 L 10 sc. Dit is 10.920 groten. Bij het tarief van 1566 zou dit reeds duiden op een aanvoer ter waarde van 10.920 L of bijna 66.000 gulden. Dit pondgeld (en ook andere belastingen) werd in die tijd echter verpacht. Het pachten van belastingen was toen een lucratieve bezigheid. Hoeveel er aan de strijkstok bleef hangen is moeilijk te schatten. Tevens moest ook wel een ruime marge worden genomen, want de teelt kon tegenvallen en de pachtsom moest dan evengoed worden betaald.
Uit andere bronnen is bekend dat Hollandse haringbuizen in die tijd zo'n 6000 gulden per jaar besomden, zodat ook hieruit blijkt dat zo ongeveer 20 schepen tot de mogelijkheden behoort. De daarop volgende 25 jaar is het pondgeld gemiddeld evenhoog als in 1625 met een top in het begin van de jaren dertig (66 L in 1631, 66 L 10 sc. in 1632 en 60 L in 1633). Maar daarna gaat het langzaam achteruit. Tussen 1650 en 1664 bedroeg het pondgeld nog geen 30 L en tijdens de Engelse oorlogen werd het niet meer verpacht. Er schijnt nu een andere regeling getroffen te zijn, want daarna werd het pondgeld van de boekhouders (reders) ontvangen, soms zelfs nog met een bedrag over het voorgaande jaar.
In 1681 bleken negen schepen hun haring niet geheel te kunnen verkopen. Wel een schrille tegenstelling met 1672 toen de Hollandse kooplieden wat graag in Brouwershaven de haring kochten. De Hollandse vissers waren wegens de oorlog niet uitgevaren en de vissers uit de andere Zeeuwse havens hielden zich met commissievaart (kaapvaart) bezig. De vangst was zeer overvloedig en de gehele kade lag vol met vaten haring.
In 1684 werd het pondgeld in zeven verschillende postjes van de stuurlui ontvangen en na 1687 vinden we geen haringpondgeld meer verantwoord. De haringvisserij heeft zijn belangrijkheid verloren.
Van de visserij in de zeegaten en kustwateren is uit deze tijd weinig bekend. De rekeningen van de pachter van de afslag van vis van 1739 tot 1799 zijn bewaard gebleven, evenals de contracten van de verkoop van vis. Uit de laatste blijkt een aanzienlijke roggenvangst in het Brouwershavense Gat.
In de tweede helft van de negentiende eeuw kwamen Arnemuidse vissers hier eveneens roggen vissen. Brouwershaven bleek zo gunstig voor deze visserij te liggen dat Arjaan Keur (A. de Nooijer) met zijn familie hier kwam wonen. Toen de roggenvangst slechter werd, gingen zij over op de garnalenvangst evenals de hier wonende vissers. Dit waren echter meer bergers en jutters.
Door het afnemen van de scheepvaart, in verband met de aanleg van de Nieuwe Waterweg, droogde ook deze bron van inkomsten op, maar tot in de eerste helft van de twintigste eeuw bracht het scheepsbergingsbedrijf zo nu en dan nog behoorlijke neven-inkomsten op.
Oorspronkelijk werden de ongepelde garnalen voor eigen rekening naar Parijs en Londer gezonden. De in 1894 opgerichte Brouwersche Inmakerij liet in haar bedrijf ook garnalen pellen. Later werd het garnalen pellen huisarbeid. De gepelde garnalen werden door dit bedrijf voor een groot gedeelte ingeblikt.
In de jaren twintig van de twintigste eeuw begon C. Jansen hier garnalen te laten pellen, die meest vers naar Belgie gezonden werden. De vissers staakten toen het voor eigen rekening verzenden van ongepelde garnalen en lieten dit verder aan hem over. Een behoorlijke vloot van garnalenvissers uit Ouddorp en Goedereede kwam toen de aanvoer versterken tot in 1971 de sluiting van het Brouwershavense Gat een einde maakte aan de visserij.
laatste wijziging 23-05-2023
180 beschreven archiefstukken

Kenmerken

Datering:
5 augustus - 2 september 1977
Toegankelijk:
Tentoonstellingscatalogus
Jaar bewerking:
1977
Opmerking:
De documenten die in deze tentoonstellingscatalogus worden beschreven kunnen niet via deze catalogus worden aangevraagd. Ze bevinden zich in andere archieven en verzamelingen, soms zelfs buiten het Zeeuws Archief. Ze moeten via de nummers uit de betreffende inventarissen van die archieven en verzamelingen worden aangevraagd of bij de andere instellingen ter inzage worden gevraagd. Meer informatie hierover is bij iedere beschrijving van een document te vinden in het detailscherm.
Beschrijving:
Catalogus van de tentoonstelling Brouwershaven 500 jaar stad in het Rijksarchief in Zeeland van 5 augustus tot en met 2 september 1977
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
180 beschreven archiefstukken