In 2004 werd in de gemeente een doelmatigheidsdiscussie gevoerd over haar rol en kerntaken. Een van de uitkomsten daarvan was, dat Haarlem een regiegemeente wilde zijn. Dit betekende dat Haarlem koos voor een kleiner gemeentelijk apparaat dat zich meer met regie en minder met uitvoering bezighoudt. Verzelfstandiging van afdelingen paste in de doelstelling om te komen tot een kleinere en efficiëntere gemeentelijke organisatie die zich zou concentreren op haar kerntaken en aan anderen zou overdragen wat zij beter kunnen doen dan de gemeente. Dit heeft ertoe geleid dat de gemeente Haarlem vanaf 2005 een aantal onderdelen heeft verzelfstandigd of heeft ondergebracht in gemeenschappelijke regelingen. Zo werd bijvoorbeeld besloten om de afdeling Reiniging, Afvalverwijdering en Technische Dienst (RATD) te verzelfstandigen tot Spaarnelanden NV, met de gemeente Haarlem als enig aandeelhouder. Daarnaast werden de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Haarlem, de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Kennemerland, de Regionale Brandweer, de Centrale Post Ambulancevervoer en Geneeskundige Hulpverlening bij ongevallen en rampen samengevoegd in de nieuwe gemeenschappelijke regeling Hulpverleningsdienst Kennemerland.