De hoven van assisen en cours spéciales behandelden geen civiele zaken, zij waren alleen bevoegd tot behandeling van strafzaken in eerste aanleg. Het Franse Wetboek van Strafrecht, de Code Pénal, dat tot 1886 in ons land van kracht is geweest, kende niet de tegenwoordige onderscheiding in misdrijven en overtredingen, maar verdeelde de strafbare feiten in misdaden (crimes), wanbedrijven (délits) en eenvoudige overtredingen (contraventions). De competentie in strafzaken was geregeld in de Code d'Instruction Criminelle, die tot 1838 heeft gegolden. De overtredingen kwamen voor de politiegerechten, de wanbedrijven voor de rechtbanken van eerste aanleg als 'tribunaux correctionnels'. Ten aanzien van de misdaden waren de hoven van assisen competent en in bepaalde gevallen de speciale hoven of het Keizerlijk Gerechtshof in Den Haag. Van alle crimes en délits moest de procureur-generaal bij het Keizerlijk Gerechtshof in kennis worden gesteld onder toezending van de stukken. Deze maakte daarvan rapport op, dat door een speciale kamer van het Gerechtshof, de kamer van beschuldiging (kamer van 'mises en accusation') werd beoordeeld. Was het Gerechtshof van oordeel, dat het een crime, c.q. délit betrof volgens de wet en dat daartoe voldoende bewijzen waren, dan volgde een arrest, waarbij de dader in staat van beschuldiging werd gesteld en werd de zaak gerenvoyeerd naar de voor de berechting competente instantie, binnen wier rechtsgebied het strafbare feit was gepleegd.

Het hof van assisen was bevoegd tot berechting van alle crimes met uitzondering van:
a. crimes, begaan door vagebonden, onbetrouwbare personen en personen, veroordeeld tot lijf- of onterende straffen, militaire misdrijven en valsmunterij, waartoe het cour spéciale bevoegd was;
b. crimes van hogere ambtenaren, samenzweringen tegen de veiligheid van de staat en schending van de vrijheid van drukpers, zaken die ter competentie stonden van het Keizerlijk Gerechtshof. Tegen de arresten van het hof van assisen kon in de Franse tijd cassatie worden aangetekend binnen drie dagen na het arrest bij het Cour de Cassation in Parijs. Was geen cassatie aangetekend, dan volgde binnen 24 uur na het verloop van de cassatietermijn de executie. Van de arresten van het cour spéciale was geen cassatie mogelijk. Zij werden binnen 24 uur na de uitspraak geëxecuteerd. De executie kon slechts worden uitgesteld, indien het hof bij apart proces-verbaal aanleiding vond de zaak onder de aandacht van de Keizer te brengen.