Uw zoekacties: Ambachtsbesturen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude

1576 Ambachtsbesturen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude ( Noord-Hollands Archief )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Vooraf
2. Opgravingen en bodemkundig onderzoek
3. De oudste schriftelijke bronnen
4. De bestuurlijke inrichting
5. De ambachtsheerlijkheden
6. De waterstaatszorg
7. Spaarnwoude
1576 Ambachtsbesturen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude
Inleiding
7.
Spaarnwoude
Organisatie: Noord-Hollands Archief
De oudste plaats in deze streek was Spaarnwoude. Het gebied van de ambachtsheerlijkheid was tamelijk uitgestrekt. *  De bodem was deels veenachtig, deels klei waarop weide- en hooilanden lagen. De dorpskern was van oudsher al klein. Er stonden huizen rondom de kerk, maar ook langs de kerkweg, de Spaarndammerdijk, de Lage Dijk en de Liede. *  Bij de kerk stonden de school en het rechtshuis (gevestigd in een herberg). Zowel de school als de kerk werden ook door mensen van buiten Spaarnwoude bezocht. *  De kinderen uit Spaarnwoude, Houtrijk, Polanen, Hofambacht en Haarlemmerliede plachten hier de lessen te volgen. Het was hier niet ongebruikelijk, dat de schoolmeester zijn ambt met dat van koster en voorzanger combineerde. * 
Uit de landbouwenquête van 1800 bleek, dat zeer velen in Holland konden lezen. *  Gezien het feit, dat er reeds aan het einde van de 16e eeuw een school te Spaarnwoude bestond, *  kan verondersteld worden, dat het onderwijs het grootste deel of een groot deel van de kinderen heeft bereikt.
De bezoekers van de kerk te Spaarnwoude kwamen uit de voornoemde plaatsen, *  hoewel een deel van de inwoners van Haarlemmerliede c.a. de kerk te Haarlem bezocht.
Spaarnwoude lag aan de doorgaande weg van Haarlem naar Amsterdam. Deze weg is nu nog steeds bekend als de "oude weg". Deze weg liep van Haarlem naar het Penningsveer, waar men zich door een veer de Liede kon laten overzetten. *  Later is er in plaats van een veer een brug over de Liede gekomen.
Vanaf de Liede, over Spaarndam of Spaarnwoude, kwam men op de "hoge dijk" (hoge Spaarndammerdijk) en langs deze dijk kwam men in Amsterdam. Deze weg over het Penningsveer was voor het graven van de trekvaart Haarlem-Amsterdam in 1631 en na de uitbreiding van het Haarlemmermeer in de 15e en 16e eeuw lange tijd de enige verbinding over land geweest tussen Haarlem en Amsterdam.
In Spaarndam-Oost *  was praktisch geen bewoning. Dit gebied lag bijna geheel buitendijks (buiten de Spaarndammerdijk) en werd zodoende vaak geteisterd door overstromingen. Ook het overige deel van Spaarnwoude had te lijden van de waterwolf. De vroegst bekende dijkdoorbraken bij Spaarnwoude zijn uit 1375. Op 10 oktober van dat jaar meldden aantekeningen in een Leids memoriaal *  enorme dijkdoorbraken door storm. Ook andere stormvloeden richtten schade aan. De St. Elizabethsvloed van november 1421 mag als algemeen bekend worden verondersteld; minder bekend is, dat in dit jaar ook de Spaarndammerdijk bij Spaarnwoude bezweek. Het hoogheemraadschap Rijnland heeft toen aan de ingelanden in haar rechtsgebied verzocht mee te helpen aan het dijkherstel. Om de kosten te dekken verkochten de ingelanden van Spaarnwoude land in Hofambacht. * 
In 1453 was de situatie weer verslechterd. Het kerkenland van Spaarnwoude was buitendijks komen te liggen. Dit land moest herdijkt worden, hetgeen zulke hoge kosten vergde, dat niemand kon worden gevonden, die deze last op zich wilde nemen. Tenslotte verklaarde een priester zich bereid het kerkenland samen met zijn vrienden en verwanten te herdijken. *  Het aantal woningen te Spaarnwoude verminderde zeer sterk *  De dijklasten werden als te drukkend ervaren. De verlaten dijkgedeelten vervielen ten laste van Rijnland. Tot 1578 zouden voor de ingelanden van Spaarnwoude de zeedijklasten blijven drukken; op 5 maart van dat jaar neemt het hoogheemraadschap van Rijnland deze last over. *  Naast natuurlijke inbraken konden er ook overstromingen, b.v. in oorlogstijd moedwillig tot stand worden gebracht. * 
Het is een illusie te denken dat alleen dijkdoorbraken inundaties veroorzaakten. Het was in werkelijkheid een normaal verschijnsel dat grote gebieden van het Hollandse platteland van laat in het najaar tot in het voorjaar blank stonden. *  Bij vroege en lange winters betekende het een extra inspanning om het water op een verantwoord peil te houden; dit betekende een langer malen van de molens, meer slijtage, ook aan de dijken, beschoeiingen enz. Een natte zomer kon de hooioogst grotendeels te niet doen. * 
8. Hofambacht
9. Zuid-Schalkwijk, Vijfhuizen en Nieuwerkerk aan de Drecht
10. Haarlemmerliede en Noord-Schalkwijk
11. Houtrijk en Polanen (Halfweg)
12. Het archief
13. Ordening en inventarisatie
14. Twee korte opmerkingen nog
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1407-1811
Omvang in meters:
10,65
Periode documenten:
1407-1811 (1824)
Openbaarheid:
openbaar
Raadpleegmogelijkheid:
Gebruiksinformatie:
Inventaris in band 301.1 inv. nrs. 1-526. Inv. nr. 231 is vanwege slechte materiële staat niet raadpleegbaar. Inv. nrs. 184a, 184b, 305a, 415a, 416a, 457a, 499a zijn alleen digitaal te raadplegen. Inv. nrs. 184a, 184b, 305a, 415a, 415b, 416a, 457a en 499a zijn in fotokopieën aanwezig in de studiezaal. Inv. nrs. 325-327 zie ook band 301.1 bijlage 1: kaartenlijst nrs. 1, 3-4. Inv. nr. 435 zie ook band 301.1 bijlage 1: kaartenlijst nr. 2. Index op persoonsnamen in band 301.1.
Gemeente:
Haarlemmerliede en Spaarnwoude