Uw zoekacties: Parochie H. Lambertus Cromvoirt, 1732-2008

1883 Parochie H. Lambertus Cromvoirt, 1732-2008 ( Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Beknopte geschiedenis van de parochie

In Cromvoirt stond vroeger een Sint Hubertuskapel welke werd bediend door de pastoor van Vught, waartoe Cromvoirt ook in kerkelijk opzicht behoorde.
Enkele beneficies zorgden voor het onderhoud van kapel en pastoor en de bediening welke zich beperkte tot één mis op zon- en feestdagen. De vestiging van een kapel aldaar zou uit de middeleeuwen dateren.
In het archief van de Duitse Orde in Vught, met het BHIC archiefbloknummer 273, zijn ook stukken te vinden die gaan over deze kapel, met betrekking tot het beneficie en schenkingen aan de kapel van Cromvoirt.

Zodra de kapel na de Vrede van Munster in 1648 voor katholieken werd gesloten, geraakte deze in handen van protestanten. Door matig onderhoud verviel het bouwwerk en aan het eind van de 18e eeuw was het een bouwval.

Op de bijgaande afbeelding is deze vervallen St. Hubertuskapel te zien aan het eind van de 18e eeuw, naar olieverfschildering van A. Frensen. De afbeelding is terug te vinden in de Brabant Collectie te Tilburg.
Tegen het eind der 17e eeuw, gebruikten de roomsen van Cromvoirt de nieuwe schuurkerk van de H. Lambertusparochie te Vught.
Erfgoedstuk
Ontstaan parochie Cromvoirt

Apostolisch vicaris Petrus Govarts (1701-1726) van het bisdom Den Bosch maakte door de afscheiding van de moederkerk Vught de parochie Cromvoirt zelfstandig en benoemde in 1717 de eerste pastoor.
Het schijnt dat de eerste "parochiekerk" rond 1760 is ingericht in een voormalig karhuis met schop en samen met inwoners van Helvoirt die toen zonder pastoor zaten en die wegens het verbod op openbare godsdienstuitoefening ook geen parochiekerk meer konden gebruiken.
Kerk en pastorie kwamen onder één eenvoudig dak, de vloer was van leem, men kan terecht spreken van een schuurkerk. Patroonheilige was de H. Lambertus. (inv.nr. 2, hoofdstuk 1)

Cromvoirt werd in 1811 een zelfstandige gemeente. Na de Franse tijd werden de oude parochiekerken weer teruggegeven aan de katholieken. Maar in Cromvoirt beperkte men maar zich tot de oude schuurkerk, welke langs de St. Lambertusstraat lag. Tot op heden is van deze schuurkerk geen afbeelding bekend.

Nieuwe kerk

In 1823 bouwde de parochie een nieuw H. Lambertuskerk van de gelden die door pastoor De Zeeuw zijn verzameld bij zijn rondreizen langs Antwerpen, Leuven, Amsterdam, Den Haag, Den Bosch, Oss, Waalwijk en Oirschot. In zijn memoriaal (inv.nr. 1, p. 90 e.v.) verhaalt de pastoor van de wetenwaardigheden van de bouw van deze kerk. De pastorie is in 1825 aan de kerk gebouwd.
Pastoor De Zeeuw verhaalt in zijn memoriaal (inv.nr. 1, p. 190 e.v.) van de moeite bij zijn rondreizen begin twintiger jaren langs rijke burgers in den lande die hem geld en kerkgewaden etc. gaven.
Ook van deze Cromvoirtse kerk is geen afbeelding bekend.

Rond die tijd is een oud torentje, overgebleven van de oude Hubertuskapel in 1826 afgebroken en van dit afbraakmateriaal is een schoolhuis gebouwd, aldus de pastoor.
Op vrijdag 29 mei 1885 viel deze Lambertuskerk van Cromvoirt aan vlammen ten prooi. De muren bleven overeind en door deze te bekappen richtte men daar een noodkerk en noodpastorie op. Zowel kerk als pastorie waren gelukkig goed verzekerd.
De nieuwe parochiekerk met pastorie

Het kerkbestuur nam de architect Carl Weber in de arm, welke in die periode diverse kerken in Noord-Brabant had gebouwd, waaronder enkele jaren eerder de St. Petruskerk van Vught, maar ook de kerk te Raamsdonksveer. Tekeningen en begroting waren in het voorjaar van 1886 reeds gereed. Op 24 apr 1886 ging de eerste spade de grond in voor de bouw van de pastorie en in september van dat jaar begon het grondwerk voor de kerk. In de zomer van 1888 werd de kerk al in gebruik genomen, hoewel de consecratie door de bisschop eerst plaats vindt op 17 jun 1889. De kerk is nog immer toegewijd aan de H. Lambertus, patroonheilige van de parochie en van de gemeente Cromvoirt. De kerktoren is enkele jaren na de kerk gebouwd en is in 1892 gereed gekomen. Kerk en toren vormden ruim een halve eeuw de skyline van Cromvoirt.

Erfgoedstuk
Klokken

Op 18 jan 1943 werden de klokken uit de kerktoren gehaald op last van de bezetter. De grote klok had een gewicht van 428 kg en een middellijn van 86,5 cm. Opschriften waren: Petit et Fritsen Me fuderunt 1891 en St. Lambertus Patronus. Ook stond darop een beeld van deze heilige en een kruisbeeld en op twee ringen een engelenhoofd. De kleine klok woog 112 kg had een middellijn van 45 cm en geen opschriften, maar was in dezelfde jaar vervaardigd door dezelfde maker. Ook een klokje uit de pastorie met een gewicht van 20 kg en een diameter van 24 cm, gemerkt met de letters cc werd klaargezet. De klokken hebben ongeveer een maand onder de toren gestaan en zijn op 16 feb 1943 afgevoerd. (inv.nr. 67)


Verwoesting en herstel van de kerk

Later tijdens de Tweede Wereldoorlog, om precies te zijn op 26 okt 1944, werd de kerktoren door terugtrekkende Duitse troepen opgeblazen. De ravage aan toren en kerk was enorm.
De gemeente Vught, waartoe Cromvoirt sinds 1933 weer was gaan behoren, wilde de kerk afbreken. Het bisdom besloot echter om de kerkruïne te herstellen. Zolang de noodkerk niet op orde was, werd de mis opgedragen in het pakhuis van de molen welke zich bevond aan een zijstraatje van de Lambertusstraat.
In de zomer van 1948 waren de plannen en tekeningen van architect G. Koesen gereed. Daarop werd de kerktoren gedeeltelijk herbouwd en de kerk hersteld. In 1950-1951 werd het interieur hersteld en vernieuwd. Door de enorme kosten en geringe middelen van het kerkbestuur zag men naderhand af van volledig herstel van de kerktoren. Deze toren is dus na het herstel altijd ten halve gebleven.

Erfgoedstuk
Verdere perikelen

In 1961 werd de parochie uitgebreid met een gedeelte van de parochie Helvoirt.
Per 1 aug 1988 werd de parochie afscheiden van dekenaat Vught en toegevoegd aan dekenaat Boxtel.


Bronnen

- Vughtse historische reeks 11, artikel Architect Carl Weber en de Sint-Lambertuskerk van Cromvoirt door Frank Haans en Conny van den Broek, Vught 2009

- Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch, L. Schutjes, St. Michielsgestel 1872

Lijst van pastoors

1717-1720 Joannes Franciscus van Heel, uit Den Bosch
1720-1724Nicolaus Steenmans, uit Den Bosch
1724-1737Arnoldus Gijsselen, uit Den Bosch
1737-1783Michaël van Amersfoort, uit Den Bosch
1783-1803Andreas van den Bogaart, uit Lith
1803-1819Philippus Jacobus van Lil, uit Maarheeze
1819-1828Joannes Baptist de Zeeuw, uit Nieuwkuik
1828-1857Joannes de Zeeuw, uit Nieuwkuik
1857-1884Arnoldus van Gemert, uit Tilburg
1884-1917Wilhelmus Henricus Lammers
1917-1941Johannes Adrianus van Lieshout
1941-1962Johannes Hendrikus Bakx
1962-1968Henricus P.J.B. Mutsaers
1968-1985Vitalis Alexander Baken
1985-1988C.M. Velzeboer, waarnemend pastoor
1988-1999A.P.A. (Janus) de Jong
1999-…..Martien Mesch

Vanaf 2001 maakt de Sint-Lambertuskerk deel uit van de Vughtse Edith Steinparochie, samen met de H. Hartkerk, De Paulus en Sint-Janskerk en de Sint-Petruskerk

1883 Parochie H. Lambertus Cromvoirt, 1732-2008
Inleiding
Lijst van pastoors

1717-1720 Joannes Franciscus van Heel, uit Den Bosch
1720-1724Nicolaus Steenmans, uit Den Bosch
1724-1737Arnoldus Gijsselen, uit Den Bosch
1737-1783Michaël van Amersfoort, uit Den Bosch
1783-1803Andreas van den Bogaart, uit Lith
1803-1819Philippus Jacobus van Lil, uit Maarheeze
1819-1828Joannes Baptist de Zeeuw, uit Nieuwkuik
1828-1857Joannes de Zeeuw, uit Nieuwkuik
1857-1884Arnoldus van Gemert, uit Tilburg
1884-1917Wilhelmus Henricus Lammers
1917-1941Johannes Adrianus van Lieshout
1941-1962Johannes Hendrikus Bakx
1962-1968Henricus P.J.B. Mutsaers
1968-1985Vitalis Alexander Baken
1985-1988C.M. Velzeboer, waarnemend pastoor
1988-1999A.P.A. (Janus) de Jong
1999-…..Martien Mesch

Vanaf 2001 maakt de Sint-Lambertuskerk deel uit van de Vughtse Edith Steinparochie, samen met de H. Hartkerk, De Paulus en Sint-Janskerk en de Sint-Petruskerk

Kenmerken

Datering:
1732-2008
Vindplaats origineel:
BHIC 's-Hertogenbosch
Openbaarheid:
Deze toegang bevat een of meer stukken die tot 1 januari 2113 niet zonder meer openbaar zijn.
Het precieze jaar van openbaarheid kun je per inventarisnummer vinden.

Bij vragen kun je contact opnemen met het BHIC.