Uw zoekacties: Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), later Partij ...

1516 Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), later Partij van de Arbeid (PvdA), gewest Overijssel en afdeling Steenwijk ( Collectie Overijssel locatie Zwolle )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
In het lokaal 'De Atlas', aan de Ossenmarkt 9 in Zwolle, wordt in 1894 de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP) opgericht. Door 12 personen - 'de twaalf apostelen'- onder wie Pieter Jelles Troelstra.
De SDAP streefde op een democratische wijze naar een socialistische maatschappij, waarin voor de arbeidersklasse betere levensvoorwaarden zouden bestaan dan onder het kapitalisme. Onder meer betekende dit dat belangrijke industrietakken en de winning van delfstoffen in handen van de staat dienden te komen.
Lange tijd waren de strijd voor het algemeen kiesrecht en voor een staatspensioen de belangrijkste doelen. Naast invoering van een staatspensioen kwam de SDAP ook op voor sociale zekerheidswetten tegen ziekte en werkloosheid en voor verbetering van arbeidsomstandigheden.
Tot midden jaren'30 van de 20ste eeuw werd de invoering van de republiek nagestreefd.
De aanhang van de SDAP concentreerde zich in de beginjaren in Friesland, Groningen, de textielsteden in Twente en de grote steden van de Randstad. Na het opbouwen van een partijorganisatie, onder andere het vormen van gewestelijke afdelingen (bijv. het gewest Overijssel) en plaatselijke afdelingen (bijv. de afdeling Steenwijk), groeide de aanhang ook in andere delen van het land.
Op 1 oktober 1902 wordt de afdeling Steenwijk van de SDAP opgericht. In het jaarverslag over 1905/1906 staat dat het aantal leden in 1905 23 bedroeg en een jaar later 24. In de plaatselijke afdeling was de conclusie (citaat uit dat jaarverslag): 'dat de SDAP beginselen nog weinig bij de Steenwijker arbeiders doordringt'.De afdeling Steenwijk neemt overigens in 1906 wel deel aan de kiesrecht-betogingen in Zwolle en Amsterdam. De verkiezing voor de Steenwijker gemeenteraad in 1906 had de volgende uitslag: 521 uitgebrachte stemmen, 65 voor de SDAP. De Liberale Unie, Christelijk Historische Unie en de Anti-Revolutionaire Partij hadden beduidend meer aanhangers in- en vooral rond de stad Steenwijk.


Maar dat veranderde gaandeweg na de Tweede Wereldoorlog. De plattelandskernen bleven lang een protestants karakter behouden, terwijl het meer stedelijke- en seculiere Steenwijk een 'rood nest' werd.
Binnen de afdeling Steenwijk werd Hendrik de Vroome - de archiefvormer - een belangrijk persoon. Hij werd op 5 april 1882 in Dalen (Dr.) geboren en groeide op in een gezin met zes kinderen. Zijn vader was commies en werkzaam bij de Steenwijker Stroopfabriek, belast met de inning van accijns op suiker. Ook Hendrik was voorbestemd tot dit vak, maar werd melkcontroleur. Later vestigde hij zich in de Gasthuisstraat in Steenwijk, waar hij een melksalon dreef. Hij trad toe tot de SDAP, volgens de ledenlijst van de afdeling waarschijnlijk in maart 1906. Hij vertegenwoordigt de partij op meerdere terreinen, beginnende in Steenwijk zelf. In 1915 wordt hij afgevaardigde voor Steenwijk op het landelijke partijcongres van de SDAP. In 1917-1918 is hij secretaris van de Arbeidsraad Steenwijk. Dit was een plaatselijke commissie, gekozen uit Christelijke- en Steenwijker Bestuurdersbonden (vakbonden), die ten doel had : 'klachten omtrent levensmiddelenvoorziening, distributie en andere belangrijke arbeiderszaken grondig te onderzoeken en te trachten hierin verbetering te krijgen'. In de Eerste Wereldoorlog (waarin Nederland neutraal bleef) was de voedsel- en brandstoffenvoorziening slecht en veel gezinnen in N.W.Overijssel hadden weinig inkomen omdat de man gemobiliseerd was.
Hendrik de Vroome is in het interbellum jarenlang voorzitter van de plaatselijke SDAP, wordt gekozen in de gemeenteraad van Steenwijk (van 1919 tot 1939) en bekleedt de functie van wethouder aldaar van 1939 tot 1941. Pas in 1943 wordt zijn ontslagaanvraag goedgekeurd door de bezetter.
Het aantal leden van afdeling Steenwijk groeide. In 1906 dus 24 leden. In 1920 58 (43 mannen, 15 vrouwen), 1925 87, 1930 111, 1935 140 (102 mannen,38 vrouwen), 1946 256. De Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) telde in 1928 35 jongeren.
Men hield 8 à 10 huishoudelijke (leden) vergaderingen per jaar, die gemiddeld door 30 à 40 leden bezocht werden. Opmerkelijk is dat deze vergaderingen vaak op een zondag gepland werden.
Veel documenten uit dit archief zijn agenda's, notulen en bijlagen van gewestelijke vergaderingen van de SDAP (later PvdA) Overijssel. Zij beslaan de periode 1924 t/m 1956, uitgezonderd de periode van 1940-1945, waarin het SDAP gewest zichzelf officieel opgeheven had. Het is niet vreemd dat over het SDAP gewest Overijssel in dit archief veel informatie bewaard gebleven is. Hendrik de Vroome zit in ieder geval in 1924 in het gewestelijk bestuur. In 1933 wordt hij secretaris daarvan.
In de Tweede Wereldoorlog moet Hendrik de Vroome onderduiken. Na de oorlog is hij eerst opnieuw wethouder van Steenwijk tot september 1946 en tevens als het SDAP gewest Overijssel in 1945 haar activiteiten weer start secretaris van het gewest. In februari 1946 verandert de naam SDAP in Partij van de Arbeid en Hendrik de Vroome geeft begin 1947 het secretariaatwerk van het gewest over aan H.A. te Riet, burgemeester van de gemeente Diepenheim.
Inmiddels treedt hij toe tot het College van Gedeputeerde Staten van Overijssel (van juni 1946 t/m januari 1954) en wordt waarnemend Commissaris der Koningin.
Hendrik de Vroome overlijdt op 28 oktober 1957 te Steenwijk.























Bijlage: Beknopte biografie van Hendrik van Vroomegeboren
Inventaris

Kenmerken

Datering:
1902 - 1956
Omvang archiefblok:
0,37
Voorwaarden voor raadpleging:
Het archief is openbaar.
Toegang:
Boog, E.W., Inventaris van het archief van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP), later Partij van de Arbeid (PvdA), gewest Overijssel en afdeling Steenwijk, 1902 - 1956, Zwolle (2014).