De, sinds 1947 Koninklijke, Nederlandsche Maatschappij tot Bevordering der Geneeskunst (NMG) is in 1849 opgericht en samengesteld uit een aantal plaatselijke Afdelingen, later ook aangeduid als kringen: de vergaderingen worden geconvoceerd als "Kringvergadering". De afdeling Zwolle treedt al vroeg toe in 1852 maar kent in zijn bestaan vele lacunes, die ontstaan door uittreding en weer opnieuw als Maatschappij-afdeling intreden. Dit geschiedt reeds in 1859, mogelijk naar aanleiding van de eerste wetsvoorstellen voor een "Geneeskundige Staatsregeling", waarbij de wetgeving inzake bevoegdheid voor artsen en andere beoefenaren der geneeskunde zou worden vastgelegd. Maar dit loopt niet zo'n vaart en Zwolle treedt in 1861 weer toe. Als Thorbecke echter zijn regelingen wil doorzetten treedt Zwolle in 1861 weer uit. Deze breuk met de moedermaatschappij duurt tot 1882: dan wordt de afdeling Zwolle heropgericht. Ook dit lidmaatschap duurt niet lang: in 1887 is men weer uitgetreden. In 1891 volgt opnieuw toetreden, nu echter niet meer als afdeling Zwolle maar als Afdeling Zwolle en Omstreken. Het platteland heeft er dus voor gezorgd dat tot het optreden van de Duitse bezetter in 1941 de Maatschappij in Zwolle een afdeling had. Voor een uitgebreide voorgeschiedenis van de vroege jaren der NMG zie men het gedenkboek 1849-1924, in dit archief aanwezig onder nummer 81.

Uit de bewogen beginjaren van de afdeling Zwolle is geen enkel archiefstuk bewaard gebleven. Vanaf 1907 is er een brievenboek bewaard gebleven met opgave van ingekomen en verzonden stukken en er is een lijst met namen van voorzitters en secretarissen van de afdeling die terug gaat tot 1892. In 1914 verschijnt het eerste jaarverslag in de stukken, hierna is de verslaglegging in vergader notulen en jaarverslagen vrijwel compleet aanwezig.

De onderwerpen die behandeld worden vertonen een merkwaardige golfbeweging. Vooral de verhouding tussen Maatschappij en Ziekenfondsen leidt tot vele besprekingen: het oprichten van de zogenaamde Maatschappij-Ziekenfondsen is daar een voorbeeld van. Wat ook regelmatig terug komt is de verhouding tussen specialist en huisarts, die eigenlijk pas ná de oorlog in een rustiger vaarwater is gekomen door het verdwijnen van de dubbelfuncties (collega Hengeveld was huisarts én kinderarts) en de geleidelijke erkenning van de huisarts als arts met een tot huisarts gespecialiseerdse opleiding na het artsexamen. Dit laatste geeft een algemene bevoegdheid tot het verrichten van alle denkbare geneeskundige handelingen.

Mijlpalen zijn het 75-jarig bestaan van de Maatschappij in 1924, de jaarvergadering van de NMG in het jaar 1932 met opvoeren van het toneelstuk 'ppendicitis" te Zwolle, en het afdelingsjubileum met gedenkboek in 1952. In 1975 vindt opnieuw een Maatschappijcongres in Zwolle plaats: hiervan is een betrekkelijk goed voorzien archief bewaard gebleven.

Over de geneeskundige zaken die op de kringvergaderingen worden behandeld is helaas zeer weinig bewaard gebleven omdat de convocaties voor deze vergaderingen niet apart zijn gehouden. Hier en daar komt er in de notulen een enkele van aan het licht, maar ook van de voordrachten ter vergadering is geen verslag meer overgebleven.

In 1989 treedt het laatste bestuur aan; de laatste notulen zijn van 1991 waarna de eens zo roemruchte afdeling Zwolle als een nachtkaars uitgaat. Het voordelig saldo dat nog in de kas werd aangetroffen is gestort in het ondersteuningsfonds voor weduwen en wezen, eigenlijk een instelling die door het tot stand komen van een goede pensioenregeling voor de vrije beroepen in 1966-1972 als achterhaald zou moeten worden beschouwd.

Dr. B.J. Kam.