Oprichting parochie.

In 1844 omvatte het pas ontstane gehucht Nijverdal 17 huizen met 160 inwoners. Door de komst van textiefabrieken, zoals van Ainsworth, Stam en Salomonson groeide Nijverdal sterk. Het aantal katholieken in de parochie Hellendoorn steeg navenant en bedroeg aan het begin van de 20e eeuw ruim 1000. In 1900 gingen stemmen op om een eigen parochie op te richten. Elke keer de tocht naar de parochiekerk in Hellendoorn was geen pretje. In dat jaar kwam de toenmalige bisschop van Utrecht Mgr. H. van de Wetering naar Hellendoorn om kinderen te vormen. Aan hem werd gevraagd of men een eigen parochie mocht stichten. Dat werd door de bisschop niet toegestaan. In het zaaltje van de Werkliedenvereniging kwamen de toekomstige parochianen bij elkaar om deze toestand te bespreken. Groot was de neiging om maar met de voorbereidende activiteiten te stoppen. Uiteindelijk werd besloten om toch door te zetten en voort te gaan met het collecteren voor een pastoor en een kerk. Een nieuwe commissie, bestaande uit H. Schwarte, J. Engbers, J. den Ouden, A. Middelkamp en J. Bossink, werd benoemd. Deze commissie slaagde er in om de aartsbisschop van de noodzaak van een eigen parochie te overtuigen. De parochie van de H. Antonius van Padua te Nijverdal werd in 1905 opgericht.

Het Kerkgebouw.

De latere pastoor Driessen bracht in 1905 een bezoek aan Nijverdal. Hij zocht steun voor de plannen om te komen tot een zelfstandige parochie. Maar zonder pastoor en vooral kerk begin je niets. Zo sprak hij ook met de heer Salomonson van de Koninklijke Stoomweverij. De directie bleek bereid het schaftlokaal aan het kerkbestuur te verkopen. Op 26 juli 1905 werd het als kerkgebouw in gebruik genomen. Toch wilden de steeds groeiende groep katholieken graag een eigen kerkgebouw. Plannen werden gesmeed, collectes gehouden, leningen afgesloten en gesprekken met architecten gevoerd. Op 4 mei 1920 vond de eerste steenlegging plaats, gevolgd door de plechtige inzegening op 13 juli 1921.

De Duitse inval in Nederland in 1940 bracht donkere jaren naar Nijverdal. De Duitsers namen in 1943 de drie klokken in beslag en in de jaren 1944/1945 werd Nijverdal verschillende malen zwaar gebombardeerd. De kerk, de pastorie en het R.K. Verenigingsgebouw werden zwaar beschadigd. Ook nu bood de KWS de helpende hand. De kantine werd als noodkerk ingericht. Na de oorlog werd de herbouw van kerk en pastorie ter hand genomen. Het Verenigingsgebouw werd vervangen door een nieuw parochiehuis. Dit parochiehuis (1950) werd geëxploiteerd en onderhouden door de Parochiële Vereniging. Doelstelling was om het parochiehuis te gebruiken voor activiteiten van allerlei katholieke verenigingen en instellingen, vooral in het kader van het vormings- en jeugdwerk.

Katholiek onderwijs.

Met de ingebruikname van de Anthoniusschool in 1923 kreeg ook het katholiek onderwijs in Nijverdal vorm. Met de komst van de Zusters van de Orde van Maria Assumpta in de dertiger jaren werd ook gestart met kleuteronderwijs. Het nieuwe Zusterhuis annex klooster werd op 25 november 1937 door burgemeester E.C. Witschey ingezegend. De zusters hielden zich ook bezig met kraam- en ziekenzorg.Door de bouw van de Mariaschool in 1950 werd het onderwijs aan jongens en meisjes gescheiden. Dit duurde tot 1964. Door de stormachtige groei van de parochie werd in 1966 een derde katholieke school gebouwd, de Klimroos. Na de lagere school konden katholieke kinderen naar de in 1951 opgericht VGLO-school,l die later werd vervangen door een rooms-katholieke huishoudschool St. Martha. Voor hoger onderwijs werden scholen in Rijssen en Almelo bezocht.

Katholiek verenigingsleven.

Het Verenigingsgebouw en het parochiehuis waren de belangrijkste plekken voor het rijke verenigingsleven in Nijverdal. Naast de verschillende vakbonds- en vakverenigingen waren er ook verschillende katholieke verenigingen of clubs actief.

De oudste daarvan waren: de KWS-Harmonie (1882), de r.k. Werkliedenvereniging (1896), de toneelvereniging Nut en Genoegen (1900) en de katholieke voetbalvereniging Victoria (1920). Naast de verschillende vakbonden en vakverenigingen, die vaak bij processies met hun vaandels in de kerk present waren, ontstonden er ook verschillen andere katholieke verenigingen en clubs. Ook jongens, meisjes en vrouwen werden beziggehouden met allerlei activiteiten, waarvoor het Verenigingsgebouw en later het Parochiehuis werden gebruikt. Er ontstonden zo tal van jeugdgroepen, zoals de Kajotters, de Jonge Wacht, de Jonge Werkman, de KJM en de KAJ, terwijl vrouwen zich verenigden tot vrouwenbonden of lid werden van het Vrouwengilde. In de jaren 70 en 80 nam de betrokkenheid bij deze verenigingen sterk af. Ook binnen de kerk waren er verschillende werkgroepen of commissies actief. Zij richten zich vooral op onderwerpen, zoals parochie-opbouw, liturgie, oecumene, catechese en missiewerk.

Balans in 1980.

Op 6 oktober 1972 werd P.M. Pierik als zesde pastoor van de parochie geïnstalleerd. De ingezette beweging tot vernieuwingen in de kerk werd door hem voorgezet. Veranderingen voltrokken zich in korte tijd en erg snel. Plannen voor de bouw van een tweede katholieke kerk konden geen doorgang vinden. Daarvoor waren verschillende oorzaken (mindere groei van het aantal parochianen, geringe geloofsbelangstelling, veranderde geloofsbeleving, minder geestelijken) aan te wijzen. Ondanks dat was er toch genoeg reden voor een groot feest.
In het weekend van 21/22 juni 1980 werd het 75-jarig bestaan van de parochie gevierd. Aansluitend daarop was er een feestweek, die werd bekroond op zondag 29 juni 1980 met de viering van het zilveren priester-jubileum van pastoor P.M. Pierik. Aan de verschillende festiviteiten werd door 2500 tot 3000 parochianen deelgenomen.

( Het bovenstaande is ontleend aan de publicatie "Tussen rooms en katholiek" van J-P van Vree)

Het archief van de r.k. parochie St. Antonius van Padua te Nijverdal loopt over de jaren 1905-1988 en kent een omvang van 5 meter. Het werd in 1989 inbewaring gegeven aan het toenmalige Rijksarchief in Overijssel. In 2017 besloot het bestuur van de St. Marcellinusparochie om het archief volledig openbaar te maken.