Uw zoekacties: Richterambt Ootmarsum

0071.1 Richterambt Ootmarsum ( Collectie Overijssel locatie Zwolle )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
De richter van het Landgericht Ootmarsum treffen we in de bronnen voor het eerst aan in het jaar 1320. We vinden hem dan nl. als getuige vermeld in een akte van verkoop van "3 molders rogge uit het huis Vledering in de parochie Ootmarsum: Volker, richter *  . Daarna ontmoeten we geregeld richters van Ootmarsum. Commissiebrieven kennen we voor Wessel Peperlake d.d. 22 februari 1457 *  voor Derick van (der) Heyden d.d. 16 juli 1469 *  voor Alart van (der) Heyden d.d. 16 juli 1484 *  en 19 mei 1498 *  en voor Ghijsbert van (der) Heyden d.d. 12 februari 1508 *  . De laatste twee alleen zijn in extenso uitgegeven. Hieruit blijkt dat drie leden van het geslacht van Heyden achtereenvolgens het ambt van richter hebben bekleed.
Het landgericht Ootmarsum heeft een enigszins bijzonder positie in Twenthe ingenomen. Formsma *  vereenzelvigt het min of meer met de in 797 en 799 vermelde gouw Noord-Twente. Hij wijst op een zekere zelfstandigheid v.h. gericht tegenover het overige deel van Twente. Immers het gericht, uitgezonderd Denekamp, was vrijgesteld van de onderhoudsplicht van de bandijk te Goor, welke plicht op vrijwel alle andere marken van Twente drukte.
het gebied van het landgericht Ootmarsum *  werd gevormd door een groot aantal marken, die oorspronkelijk alle ook tot het kerspel Ootmarsum behoorden.
In de loop van de jaren is daarin verandering gekomen. Al vrij vroeg is Denekamp een zelfstandig kerspel geworden, waartoe behoorden de marken Denekamp, Noord-Deurningen en Beuningen. Deze laatste marke ligt echter in het gericht Oldenzaal. In 1576 wordt Tubbergen *  een zelfstandig kerspel, waartoe de marken Geesteren, Tubbergen, Fleringen en Albergen behoorden. Van de marke Breklenkamp, in het kerspel Ootmarsum, lag sedert 1548 een gedeelte op Duits gebied.
Eveneens in 1548 is de marke Hezingen in het kerspel Ootmarsum gesplitst in een Overijssels en een Duits gedeelte. In deze marke ligt de buurschap Brunninkhuis, die vermoedelijk vroeger tot Duitschland behoorde, maar in 1548 bij Overijssel is gekomen.
De marken Geesteren (kerspel Tubbergen), Mander en Vasse (kerspel Ootmarsum) vormden samen de z.g.n. drieschichtigde marke, vermoedelijk onstaan doordat drie buurschappen van die naam uitgegroeid zijn tot marken, die echter weer niet geheel zelfstandig zijn geworden. Zij vergaderden althans gemeenschappelijk.
Het archief van het landgericht Ootmarsum verkeerde in behoorlijke staat. Het is in hoofdzaak gesplitst in twee serieën nl. één van vrijwillige en één van contentieuze gerichtshandelingen. Die der vrijwillige zaken vangt aan in 1682 en loopt met één onderbreking door tot 1811. Die der contentieuze gerichtshandelingen vangt aan in 1684 en loopt met vele onderbrekingen eveneens door tot 1811. Aan beide seriën gaat vooraf een deel dat zowel contentieuze als vrijwillige gerichtshandelingen bevat, lopende over de jaren 1629-1633 (inv. nr. 1).
De serie vrijwillige gerichtshandelingen wordt circa het midden der 18e eeuw in drieën gesplitst nl. in een serie bevattende in hoofdzaak Transporten en Hypotheken, in één bevattende Testamenten en één bevattende hoofdzakelijk Momberstellingen en erfuitingen.
Deze laatste afdeling bestaat uit slechts één protocol en nog drie pakken losse akten, welke aanvangen met het jaar 1748.
Bij de contentieuze zaken is nog een kleine serie gevormd van executoriale verkopingen van roerende en onroerende goederen. Verschillende delen en portefeuilles zijn voorzien van een oud nummer, waarvan opgave is gedaan in de concordans, die zich achter deze inventaris bevindt. Tevens bevindt zich daar een lijst van processen, waarvan de beschrijving op fiches zich reeds ten Rijksarchieve bevond.
Dat de genoemde serieën ook oorspronkelijk in de genoemde jaren aanvingen is niet waarschijnlijk. De oudere delen zullen verloren zijn gegaan, tengevolge van de steeds wisselende oorlogshandelingen, terwijl toch het rechterlijk archief van de stad Ootmarsum nog stukken bevat uit de 14e eeuw. het schijnt dus, dat de archieven van de stad en van het landgericht geheel afzonderlijk werden bewaard, daar dat van de stad telkens bij gevaar in de stadskist werd geborgen en in veiligheid gebracht op het slot Neuenhaus of in de stad Nordhorn. * 
In 1811 werd de rechtspraak, tot nu toe door de stedelijke gerichten en de landgerichten uitgeoefend, overgebracht naar de nieuw opgerichte Vredegerichten en Rechtbanken in eerste aanleg. Daarheen werden toen ook de archieven overgebracht. Zo kwam het rechterlijk archief van het landgericht Ootmarsum naar Almelo, nadat er een inventaris van was opgemaakt. Deze inventaris bevindt zich op het Rijksarchief in Overijssel (Voorlopige inventaris van het archief der Rechtbank van eersten aanleg te Almelo. (1811-1838) inv. nr. 19). Zij werd opgemaakt de 12e juni 1811 door de laatste richter van dit landgericht. Bij K.B. van 8 maart 1879 Staatsblad nr. 40 werd gelast de oude rechterlijke archieven, berustende bij de rechtbanken, over te brengen naar de Rijksarchiefbewaarplaatsen. Hetgeen dan ook met dit archief is geschied.
Latere ordeningen nl. van 1893 *  , 1937 *  betrekking hebbend op de archieven van stad of stad- en landgericht Ootmarsum brachten nog verschillende stukken, die buiten het rechterlijk archief waren geraakt, op hun plaats. Ook bij de door mij ter hand genomen ordening konden nog enkele stukken uit andere archieven afkomstig gebracht worden.
Bijzonderheden betrekking hebbend op de rechterlijke archieven van Overijssel in het algemeen zijn verwerkt in de algemene inleiding op de rechterlijke archieven van Overijssel.

E. Vroom
1951
Inventaris
C Bijsondere, aan het gericht opgedragen zaken
0071.1 Richterambt Ootmarsum
Inventaris
C
Bijsondere, aan het gericht opgedragen zaken
NB:
De registers van in ondertrouw opgenomen personen, de registers van aangegeven lijken enz., die feitelijk tot het gericht behoren (zie: Nederl. Archievenblad 1930/31 blz. 93 - 95), en hier beschreven zouden moeten worden zijn terecht gevoegd bij de retroacta van de Burgerlijke Stand en beschreven in de inventaris daarvan opgemaakt. (F.M. Hendriks, Beschrijving van de doop-, trouw- en begraafboeken, de registers van aangegeven lijken enz. in Overijssel, dagtekende van voor de invoering van de Burgerlijke Stand. 's Gravenhage, 1952).

Kenmerken

Datering:
1629 - 1811
Voorwaarden voor raadpleging en gebruik:
Het archief is openbaar.
Toegang:
Vroom, E., Richterambt Ootmarsum, 1629 - 1811 (1951).