Uw zoekacties: Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers

PA-0013 Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers ( Gemeentearchief Zaanstad )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Geschiedenis van de archiefvormer
PA-0013 Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers
Inleiding
1.
Geschiedenis van de archiefvormer
De Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers ontstond op initiatief van Cornelis Vis, houtkoper te Zaandijk, en Cornelis en Jacob Avis Cz., blauwselfabrikanten uit Westzaan. Zij wilden een pontverbinding tot stand brengen voor het vervoer van rijtuigen over de Zaan en troffen elkaar daarom op 20 januari 1852 in Koog aan de Zaan. Wm. Klots, opzichter, was ook aanwezig om de breedte van de Zaan te bepalen, vanaf het erf van Casper Stevens 'regt over naar de Oostzijde' (Zaandam).
Nieuwe bijeenkomsten vonden plaats op 21 en 28 januari, in aanwezigheid van C. Honig Cz., Jacob Vis, Jacob Spekham Duijvis, Jan Breet, Wm. Vis, Gerrit Jansen Mulder, S. Dekker Pz., Teunis Crok en D. Haremaker Kz. Er was kapitaal nodig voor de bouw van een pont (ook wel schouw genoemd); de aankoop van een ketting voor langs de grond; de aanleg van opritten naar de Zaan en van een haven in Koog aan de Zaan. Om dit kapitaal bijeen te krijgen besloten de aanwezigen tot de uitgifte van dertig aandelen van fl. 100,- . Tot bestuursleden werden gekozen: J. Spekham Duijvis, president; Cornelis Vis, secretaris; Teunis Crok, penningmeester; Cornelis Avis Cz. en Gerrit Mulder. Jacob Avis en Jacob Vis kregen zitting in het bestuur als plaatsvervangers van Cornelis Avis en Cornelis Vis. * 
Voor de oprit naar de pont en de aanlegplaats in Koog aan de Zaan huurde de vereniging een deel van het erf van Casper Stevens, 'ten noorden van de voormalige potasbranderij'. De eerste overzetter op de pont werd Willem Sluis uit Zaandijk, wiens schoenmakerswerkplaats naast de haven lag, in een schuur achter het huis van Adrianus van der Kleij. Voor de oprit aan de oostzijde van de Zaan kocht de vereniging grond van Hendrik Holkamp, tussen de molens het Rad van Avontuur en de Groeneboer. * 
Op zaterdag 29 mei 1852 maakten de aandeelhouders een eerste tochtje met de pont over de Zaan en reisden vervolgens verder via de Wijde Wormer naar Purmerend. De dag erna, op zondag 30 mei (Pinksteren), werd de pont in gebruik genomen. * 
De tarieven voor de pont werden goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 21 juli 1852, nummer 43, en bij Koninklijk Besluit van 20 juli 1857, nummer 29. * 
De ingebruikname van de pont in Koog aan de Zaan vond plaats in het verlengde van een aantal verbeteringen in het wegennet van de Zaanstreek. Cornelis en Jacob Avis hadden eerder al het initiatief genomen voor de aanleg van de Zaanlandsche Communicatieweg. Deze verharde weg werd op 9 december 1849 geopend en verbond Westzaan en Assendelft met Heemskerk en Beverwijk. Reizigers konden vandaaruit per diligence doorreizen naar Haarlem. Ook kwam in 1851 de bestrating van de weg door de Wijde Wormer naar Purmerend gereed. Reisafstanden werden korter en een pontverbinding over de Zaan zou bijdragen aan 'eene korte en aangename weg' naar en van het oostelijk deel van Noord-Holland. * 
De vereniging kreeg haar inkomsten uit de veergelden en uit de jaarlijkse bijdragen van diverse gemeenten, verzekeringsmaatschappijen en brandcontracten (onderlinge brandverzekeringsmaatschappijen). Een van de argumenten die de vereniging in haar verzoeken om een financiële bijdrage gebruikte, was dat het van groot belang was om brandspuiten en manschappen snel en veilig over de Zaan te vervoeren. * 
Niet iedere verzekeringsmaatschappij was bereid om een jaarlijkse bijdrage te geven. De Noord Hollandsche Brandverzekeringsmaatschappij uit Krommenie bijvoorbeeld schreef op 3 juni 1864 dat zij zich niet geroepen voelde om een bijdrage te leveren 'zoolang de Zaansche heeren kooplieden, die jaarlijksch voor tonnen gouds laten verzekeren' hun maatschappij niets gunden. * 
Vanaf 1863 werd de pont verpacht, steeds voor een periode van drie jaar ingaande op 1 mei. Het bestuur van de vereniging hoopte dat dit tot betere financiële resultaten zou leiden. De verpachting ging bij opbod en afslag en vond plaats in de Waakzaamheid te Koog aan de Zaan. De pachter kreeg vrij wonen in het huis van de weduwe van Adrianus van der Kleij, later in dat van Jan Bruijn, en mocht de passagiers niet zelf overzetten. * 
Als gevolg van onderhoudswerkzaamheden ontstond in 1864 een groot tekort op de rekening. Doordat de Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers was opgericht bij onderhandse akte, waren de bestuurders aansprakelijk voor eventuele tekorten. Het bestuur besloot tot een renteloze lening van fl. 700,-, in de vorm van de uitgifte van zeventig aandelen van fl. 10,-. De aandelen werden gekocht door de leden van de vereniging en door de aannemer die de onderhoudswerkzaamheden had verzorgd, C. Klut. Het voornemen was om jaarlijks minstens tien aandelen door uitloting af te lossen. * 
Het voorstel tot ontbinding van de vereniging kwam ter sprake in de bestuursvergadering van 29 september 1886. Hendrik Honig Klaasz., de voorzitter, stelde voor om de pont en de aanlegplaats op te knappen en te verkopen. Op deze manier zou het voortbestaan van de pont verzekerd kunnen worden. De vereniging kon haar werk beter niet voortzetten: de pachtsom was te laag om een woning te huren voor de schouwman die de pont bediende, en er was inmiddels een spoorwegverbinding met Purmerend.
Jacob Vis Cz., Klaas Cornelisz. Honig, Jan Crok en Martinus Vis - de andere bestuursleden - schaarden zich achter het voorstel van Honig. In de algemene vergadering voor de aandeelhouders op 17 februari 1887 verscheen alleen J.J. Honig met een volmacht van de erven R. de Graaf. Hij benadrukte het belang van het behoud van de pont voor een goede verbinding in geval van brand. Waarschijnlijk keerde hij zich tegen het plan om de pont te koop aan te bieden, want met vijf stemmen tegen twee werd besloten tot verkoop van de pont. De voorlopige verkoopprijs werd vastgesteld op fl. 250,-.
Op 3 december 1888 volgde een laatste vergadering voor de aandeelhouders. In deze vergadering legde het bestuur verantwoording af van de liquidatie van de vereniging en werd besloten het resterende saldo van de vereniging uit te keren aan de aandeelhouders (fl. 58,- per aandeel van fl. 100,-). Er bleef fl. 100,- over en dit bedrag ging naar de gemeente Zaandam als bijdrage voor de bouw van een grotere schutsluis in de Hogendam. * 
Het archief van de Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers loopt door tot en met 1902. Zolang niet alle aandelen waren ingeleverd, bleef de vereniging in liquidatie. Martinus Vis, secretaris en enig overgebleven bestuurslid, riep tenslotte de hulp in van mr. J. Walig, notaris te Zaandijk. Deze wist de twee ontbrekende aandelen te achterhalen. Aandeel nummer 5 bleek in handen te zijn van dr. A. van Rhijn uit Leiden. Aandeel nummer 3 bleef onvindbaar, maar Christiaan Grootes Meiertszoon en Meiert Grootes junior, chocoladefabrikanten te Westzaan, legden in februari 1902 een verklaring van décharge en vrijwaring af, zodat de liquidatie van de vereniging zijn beslag kon krijgen. * 
2. Geschiedenis van het archief
3. Openbaarheid
4. Verantwoording van de bewerking
5. Handleiding voor de gebruiker
6. Archiefvormer

Kenmerken

Datering:
1852 - 1902
Gemeente:
Koog aan de Zaan
Omvang in meters:
0,15
Toegang:
Inventaris
Openbaar:
Ja
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang PA-0013 Vereniging tot verbinding der beide Zaanoevers
VERKORT:
NL-ZdGAZPA-0013