De voormalige gemeente Zaandijk maakt onderdeel uit van de Zaanstreek en ligt ten westen van de Zaan tussen de gemeenten Westzaan, Wormerveer en Koog aan de Zaan in. De opheffing van de gemeente Zaandijk en de fusie van de gemeente in 1974 met een aantal ander Zaangemeenten heeft een lange voorgeschiedenis. In 1920 wil de gemeente Zaandam de buurgemeenten Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer, Krommenie en Wormer al annexeren. En in 1940 onderneemt Zaandam nogmaals een poging. Het zal echter nog ettelijke decennia duren voordat de samenvoeging van verschillende Zaangemeenten een feit is.

In de jaren tien en twintig van de twintigste eeuw heerst er in de gemeente Zaandijk grote armoede onder de bevolking van Zaandijk. De werkloosheid is hoog, goederen worden steeds schaarser en duurder en de zwarte handel en kettinghandel *  is levendig. Ook landelijk was dit een zware tijd en om de verdeling van goederen te regelen wordt op 1 september 1916 de Distributiewet ingevoerd. De gemeente Zaandijk neemt ook zelf maatregelen om de gevolgen van de armoede te verlichten. Op 25 oktober 1916 wordt een gemeentelijk distributiebureau ingesteld en even later besluit de gemeente om armlastigen goedkope groenten, levensmiddelen en cokes te verstrekken. Bovendien wordt er voor de duur van de Eerste Wereldoorlog een gemeentelijke gaarkeuken ingesteld waar men tegen 19 cent per portie een maaltijd kan kopen.
Om de werkloosheid te bestrijden initieert de gemeente een aantal werkverschaffingsprojecten, waaronder het dempen van gedeeltes van de Dijksloot, de Schoppemakerspadsloot en de Ezelspadsloot. Door de hoge werkloosheid, de lage werkloosheidsuitkeringen, de schaarste aan voedsel en goederen en de woningnood, neemt het aantal diefstallen, de corruptie en de zwarthandel toe. Als reactie op deze omstandigheden, vinden hongermarsen plaats. Tegen deze demonstraties, die ook in andere dorpen plaatsvinden, wordt hard opgetreden.

In de jaren na afloop van de Eerste Wereldoorlog worden de distributiemaatregelen opgeheven, evenals in 1920 de Centrale Keuken. Nog wel moet de gemeente op veel zaken bezuinigen en pas in 1937 neemt het aantal werklozen af.
Om de woningnood te bestrijden krijgt woningbouwvereniging Zaandijk en woningbouwvereniging Nieuw Leven in 1918 rijkssubsidie voor de aankoop van grond en de bouw van woningen, onder andere in de Karl Marxbuurt. Begin jaren dertig worden vervolgens de eerste woningen in de wijk Rooswijk opgeleverd. Daarnaast worden er verschillende nieuwe straten aangelegd, zoals de Talmastraat en in 1938 verrijst ten noorden van de Parklaan, de Bomenbuurt.
Ook de infrastructuur wordt verbeterd door het dempen van sloten, het aanleggen van wegen en in 1930 wordt het nieuwe stationsgebouw Koog-Zaandijk in gebruik genomen. De bouw van nieuwe woningen en wijken en de verbetering van de algehele leefbaarheid in de gemeente zal zich in de decennia na de Tweede Wereldoorlog voortzetten.

Gemeentelijke organisatie

Burgemeesters van de gemeente Zaandijk
• D.J.J. Hellema (1909-1935)
• A.H. van Gelderen (1935-1944 en 1946-1964)

 *