Uw zoekacties: Gasbedrijf Krommenie

OA-0044 Gasbedrijf Krommenie ( Gemeentearchief Zaanstad )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Geschiedenis van de archiefvormer * 
OA-0044 Gasbedrijf Krommenie
Inleiding
1.
Geschiedenis van de archiefvormer * 
Op 29 november 1860 hebben Burgemeester en Wethouders van de gemeente Krommenie gunstige geadviseerd op het adres van J. Ruijkes om een gasfabriek op te richten op een terrein aan het Weiver te Krommenie, het zogenaamde Boschje van Foor. Bij Koninklijk Besluit van 13 december 1860, no. 68, werd aan de heer J. Rijkes de vergunning verleend, onder de bepaling dat de gasverlichting binnen één jaar na dagtekening in werking zal moeten zijn gebracht. Anders zou de vergunning komen te vervallen.

De heer Rijkes mocht de straatverlichting van de gemeente Krommenie voorzien met gas, waarvan 42 lantaarns van de grootste soort, waarvan 2 door de heer Rijkes mochten worden geplaatst. Alle lantaarns zouden jaarlijks 1200 uren moeten branden voor fl. 900,- per jaar. Het contract werd aangegaan voor 25 jaar. Wanneer echter na verloop van 10 jaar of later een nieuwe wijze van straatverlichting mocht uitgevonden zijn of worden, zal het gemeentebestuur daarvan gebruik mogen maken. Van de rechten en verplichtingen van de heer Rijkes werd een contract opgesteld, dit werd vermeld in de raadsvergadering van 15 oktober 1861.

Op de 10e januari 1862 werd het eerste licht ontstoken en is de gemeente Krommeni in 1931 bijna 70 jaar van gas voorzien geweest. De jaren van de particuliere exploitatie zijn voor de heer Rijkes, die toch in elk geval pionierswerk heeft verricht ten aanzien van het stichten van een gasfabriek in een gemeente die in 1862 slechts 2904 inwoners telde, moeilijke jaren geweest.

De gasfabriek was zonder reserve ingericht. Daarbij kwam dat vrijwel tegelijkertijd in Krommenie gas en petroleum werd ingevoerd. Volgens overlevering was het eerste huis dat met gas werd verlicht het huis dat toentertijd bewoond werd door de heer P. Preijer Jr. Terwijl ongeveer in dezelfde tijd de winkel op de hoek van de Zuider-Hoofdstraat/Padlaan, toentertijd bewoond door mevrouw Wed. F. Wolzak met petroleum werd verlicht.

De prijs voor gas was, omdat de gasfabrikatie nog in de kinderschoenen stond en particulieren daar zeer weinig gebruik van maakte, hoog. De eerste drie haren van de exploitatie was die prijs 30 cent per M3. De heer Rijkes heeft in de gasfabriek dan ook zijn geld zien verdwijnen. In 1864 wordt de gasprijs verlaagd tot 20 cent per m3 om te trachten het gasverbruik op te voeren, echter zonder enig succes.

De heer Rijkes verzoekt het gemeentebestuur meerdere keren om de boetes vanwege gebrekkige en onvoldoende straatverlichting kwijt te schelden, het gemeentebestuur gaat hier niet op in. Wel krijgt de heer Rijkes op 24 april 1870 toestemming om de gasfabriek in de maanden mei, juni en juli stop te zetten voor het verrichten van noodzakelijke reparaties.

Het blijft sukkelen met de fabriek. Op 4 oktober 1870 wordt het contract voor de straatverlichting gewijzigd ten behoeve van en eventuele koper. In november 1870 wordt de fabriek verkochte aan de heer Adriaan Houttuyn ten behoeve van de heer S. Couwenhoven. Deze nieuwe exploitant vangt met de levering aan op 2 april 1871. De gasfabriek had dus van januari tot april stilgestaan, waardoor de openbare verlichting met olielampen geschiedde. De gasprijs voor particulieren wordt dan 18 cent per m3.
Over de periode 1871 tot 1881 is heel weinig bekend. Het particulier gasverbruik is niet op te voeren, omdat de lonen laag zijn. 11 juni 1873 kan geen gas geleverd worden door een bedrijfsstoornis. Op 1 september 1882 wordt er besloten door de raadsleden dat het gasbedrijf door de gemeente Krommenie wordt gekocht en geexploiteerd.
Bij de overname werd er een commissie ingesteld met de naam Commissie van Bijstand der Burgemeester en Wethouders in het beheer der Gemeente-Gasfabriek.

Meer informatie ten aanzien van de leden van de commissie, de uitbreiding van de gasfabriek en financiën alsmede foto's kunt u nalezen in het boek Gemeente-gasbedrijf Krommenie: 50-jarig bestaan: 1 Sept. 1881- 1 Sept. 1931, die is opgenomen in de bibliotheekcollectie.

2. Geschiedenis van het archief
3. Openbaarheid
4. Verantwoording van de bewerking
5. Handleiding voor de gebruiker
6. Archiefvormer

Kenmerken

Datering:
1881 - 1952
Gemeente:
Krommenie
Omvang in meters:
0,2
Toegang:
Inventaris
Openbaar:
Ja
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang OA-0044 Gasbedrijf Krommenie
VERKORT:
NL-ZdGAZOA-0044