C-0002 Collectie Riemkappen [=reamwrappers] ( Gemeentearchief Zaanstad )
C-0002
Collectie Riemkappen [=reamwrappers]
Inleiding
Handleiding voor de gebruiker
C-0002 Collectie Riemkappen [=reamwrappers]
Inleiding
Handleiding voor de gebruiker
Een riem is een oude maat die in de papierhandel gebruikt werd: 480-500 vellen. Om een stapel van 480-500 vellen papier vouwde men twee dikke, stugge vellen papier. Deze stapel werd vervolgens samengebonden met een riem, koord of band dat de verpakking van een riem papier aan de bovenzijde afsloot. Papier was zeer kostbaar en diende dus goed verpakt te worden voordat het op transport ging. De riemkap bedekte de bovenzijde van de stapel en op deze riemkap stond vaak een afbeelding, een kwaliteitsaanduiding van het papier en de initialen of naam van de maker.
In de Middeleeuwen werden de riemkappen voorzien van een handgeschreven notitie. Daarna zie je vaak dat het watermerk van de vellen ook terugkwam op de riemkap zelf maar dan gedrukt. Verzamelaars waren vaak alleen geïnteresseerd in de afbeelding op de riemkap, de rest werd afgeknipt. Het gebeurde ook dat riemkappen werden hergebruikt voor het inbinden van een boek. De afbeeldingen zelf zijn van belang voor verder onderzoek naar de geschiedenis van het papier maken. Zo zijn er riemkappen waarop een papiermolen of riemkappen zijn afgebeeld.
In de Middeleeuwen werden de riemkappen voorzien van een handgeschreven notitie. Daarna zie je vaak dat het watermerk van de vellen ook terugkwam op de riemkap zelf maar dan gedrukt. Verzamelaars waren vaak alleen geïnteresseerd in de afbeelding op de riemkap, de rest werd afgeknipt. Het gebeurde ook dat riemkappen werden hergebruikt voor het inbinden van een boek. De afbeeldingen zelf zijn van belang voor verder onderzoek naar de geschiedenis van het papier maken. Zo zijn er riemkappen waarop een papiermolen of riemkappen zijn afgebeeld.
De inkt is vaak rood of zwart, meestal gedrukt op dik papier van slechte kwaliteit. De kleur van de riemkap varieerde, afhankelijk van de kleur van de lompen.
De afbeeldingen zijn vaak gebaseerd op de watermerken zoals de posthoorn, kroon, wapenschild, Jacobsschelp, bijenkorf, schip, adelaar, ruiter, Franse lelie, narrenkap, zinnebeeld ’t Fortuin, Hollandse leeuw met getrokken sabel en roedenbundel, Hollandse stedenmaagd met hoed op lans en Hollandse tuin en vaak bestaat het kader uit loftwerk (bloemen- en/of bladerkrans). De ontwerper van de afbeelding is meestal onbekend. Verder bevat het ontwerp vaak de naam van de papiermaker (voluit of in de vorm van een monogram) en wordt de kwaliteit van het papier vermeld. Maar anonieme riemkappen komen ook voor zodat de papiermaker al naar gelang de behoefte er later nog een naam aan kon toevoegen in de daarvoor open gelaten cartouche.
Het houtsnijwerk van de merkblokken in Europa heeft veel gemeen met de volksnijverheid. Soortgelijke afbeeldingen kwamen ook voor op speelkaarten en ander populair drukwerk uit die periode. Later stapte men over op koperplaten. Andere gebruikte termen voor riemkappen zijn: papierkappen, ream wrappers en riemenschutz.
Bij de meeste riemkappen ontbreekt (nog) een datum. De datum is vaak lastig te bepalen omdat we niet altijd exact weten wanneer een papiermaker actief was. Daarnaast komt het voor dat een merkblok op een later moment opnieuw is gebruikt * .
Enkele houten merkblokken en gravureplaten worden bewaard in het Zaans Museum en het Molenmuseum en vormen daarmee een aanvulling op deze verzameling.
De afbeeldingen zijn vaak gebaseerd op de watermerken zoals de posthoorn, kroon, wapenschild, Jacobsschelp, bijenkorf, schip, adelaar, ruiter, Franse lelie, narrenkap, zinnebeeld ’t Fortuin, Hollandse leeuw met getrokken sabel en roedenbundel, Hollandse stedenmaagd met hoed op lans en Hollandse tuin en vaak bestaat het kader uit loftwerk (bloemen- en/of bladerkrans). De ontwerper van de afbeelding is meestal onbekend. Verder bevat het ontwerp vaak de naam van de papiermaker (voluit of in de vorm van een monogram) en wordt de kwaliteit van het papier vermeld. Maar anonieme riemkappen komen ook voor zodat de papiermaker al naar gelang de behoefte er later nog een naam aan kon toevoegen in de daarvoor open gelaten cartouche.
Het houtsnijwerk van de merkblokken in Europa heeft veel gemeen met de volksnijverheid. Soortgelijke afbeeldingen kwamen ook voor op speelkaarten en ander populair drukwerk uit die periode. Later stapte men over op koperplaten. Andere gebruikte termen voor riemkappen zijn: papierkappen, ream wrappers en riemenschutz.
Bij de meeste riemkappen ontbreekt (nog) een datum. De datum is vaak lastig te bepalen omdat we niet altijd exact weten wanneer een papiermaker actief was. Daarnaast komt het voor dat een merkblok op een later moment opnieuw is gebruikt * .
Enkele houten merkblokken en gravureplaten worden bewaard in het Zaans Museum en het Molenmuseum en vormen daarmee een aanvulling op deze verzameling.
laatste wijziging 15-06-2021
348 beschreven archiefstukken
347 gedigitaliseerd
totaal 347 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 15-06-2021
348 beschreven archiefstukken
347 gedigitaliseerd
totaal 347 bestanden
Kenmerken
Datering:
ca. 1600-ca. 1950
Omvang in meters:
2
Licentie:
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang C-0002 Collectie Riemkappen [=reamwrappers]
VERKORT:
NL-ZdGAZC-0002
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang C-0002 Collectie Riemkappen [=reamwrappers]
VERKORT:
NL-ZdGAZC-0002
Categorie:
laatste wijziging 15-06-2021
348 beschreven archiefstukken
347 gedigitaliseerd
totaal 347 bestanden