Mijn Studiezaal (inloggen)
0367 Nederlands Hervormde Gemeente, Heusden, (1419)1590-2018 ( Streekarchief Langstraat Heusden Altena )
0367
Nederlands Hervormde Gemeente, Heusden, (1419)1590-2018
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer 
0367 Nederlands Hervormde Gemeente, Heusden, (1419)1590-2018
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
Nederlands Hervormde Gemeente van Heusden
1579 - heden
DE HERVORMDE GEMEENTE
Na de Reformatie wordt de kerk van Heusden aanvankelijk bediend door één predikant. Al spoedig ontstaat er behoefte aan een tweede predikant, vanwege het grote aantal soldaten in Heusden (was een garnizoenstad) en vanwege de aanwezigheid van een Latijnse School. In 1601 wordt een tweede, in 1643 zelfs een derde predikantsplaats gevestigd. Bovendien doen gedurende lange tijd een Waalse en Engelse predikant dienst. Voor de kerkdiensten van de Waalse en Engelse Gemeente is tot ca. 1805 de kapel van het voormalige klooster in de Zustersteeg in gebruik geweest. In de tweede helft van de 17e eeuw neemt het strategisch belang van de vesting Heusden af. Het garnizoen wordt in 1821 opgeheven. In de Franse tijd is de derde en later ook de tweede predikantsplaats opgeheven.
De Hervormde Gemeente te Heusden omvat tegenwoordig drie kernen: Herpt, Oudheusden en Heusden. Na de Reformatie wordt pas in 1610 door de Hervormde Gemeente te Herpt in combinatie met de Gemeente te Hedikhuizen een predikant benoemd. In 1808 beëindigt Herpt de band met Hedikhuizen en vormt een combinatie met Heusden. In 1944 wordt ook de kerk van Herpt verwoest, waarna de hervormden voortaan in Heusden kerkten. Uiteindelijk werden de Hervormde Gemeenten van Herpt en Heusden in 1970 samengevoegd.
De kerk van Oudheusden is na diverse verwoestingen na de Franse tijd niet meer herbouwd. De kerkgangers gingen sinds die tijd in Heusden te kerk terwijl de Hervormde Gemeente zelf nog ruim 150 jaar bleef bestaan. Uiteindelijk zijn in 1960 de beide gemeenten volledig samengegaan.
DE GROTE OF CATHARIJNEKERK
Al in het jaar 1210 wordt van een kerk te Heusden melding gemaakt. Hoe die kerk eruit gezien heeft is onbekend. Het restant, de in Romaanse stijl gebouwde toren, is in 1944 verwoest. In 1328 wordt de kerk uitgebreid met een noorder- en zuiderzijbeuk. Ook komt er een koor in gotische stijl. In 1555 wordt in plaats van de noordbeuk een dwarsschip gebouwd en komen er drie traveeën, in afwisselende lagen baksteen en natuursteen. Hier treft men nog altijd versieringen aan in gotische stijl. De stadsbrand van 1572 vernielt grote delen van de kerk. Vanaf 1579 volgt een grondige restauratie. In 1628 wordt het, waarschijnlijk in 1412 gebouwde, nevenkoor aan de noordzijde gesloopt. De plaats van dit nevenkoor is in het muurwerk nog zichtbaar. In de jaren 1637-1639 wordt het koor vernieuwd. Door terugtrekkende Duitse troepen wordt in de nacht van 4 op 5 november 1944 de toren opgeblazen. Ook het westelijk deel van de kerk wordt verwoest. Na de oorlog wordt de kerk aan de westzijde op sobere wijze afgesloten en gerestaureerd. De toren, de westelijke kapellen en de verwoeste travee zijn niet herbouwd. De omtrek van de fundamenten is aangegeven in de bestrating.
In de kerk bevinden zich, naast fraaie grafzerken en tekstborden uit de 16e en 17e eeuw, klokken uit 1334, 1501 en 1518. Een klok uit 1412 hangt thans in de dakruiter. Zeer fraai is het uit 1733 daterende praalgraf van de baron Van Friesheim, van 1711-1733 gouverneur van Heusden. Het ontwerp van dit grafmonument is van Jacob Marot en het beeldhouwwerk is uitgevoerd door Jan Baptist Xaverij. Het orgel is in de 18e eeuw gebouwd voor een kasteel te Barneveld. Na een boedelscheiding is het omstreeks 1790 in de St. Janskerk te Arnhem geplaatst en in 1824 naar de Broederenkerk te Zutphen verhuisd. Vanaf dat moment wordt de naam van Lohman te Groningen aan het orgel verbonden. Na 1824 is het orgel gerestaureerd en uitgebreid. Na de sluiting van de Broederenkerk nam de Hervormde Gemeente Heusden het orgel over. Het werd gerestaureerd door de Gebr. Reil te Heerde en op 22 september 1984 in gebruik genomen. Het orgel heeft 29 sprekende stemmen, waarvan 12 registers op het hoofdwerk, 9 op het rugwerk en 8 op het pedaal.
1.1.1. Voorgangers (archiefvormers)
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
2. Inhoud en structuur van het archief
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Citeerinstructie
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
4. Verwant materiaal
4.1. Publicaties
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
5. Bijlagen
5.1. Lijst van predikanten
5.2. Regesten
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
(1419)1590-2018
Titel:
Nederlands Hervormde Gemeente, Heusden
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de Nederlands Hervormde Gemeente van Heusden
Jaar van inventarisatie:
2006, 2019
Inhoud/samenvatting:
Plaatselijke gemeenschap van lidmaten bestuurd door de kerkenraad, bestaande uit predikant (zielzorg, prediking), ouderlingen (opzicht en tucht) en diakenen (armenzorg). De kerkvoogdij beheerde de eigendommen en financiën.
Auteur:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
13,875 m
Openbaarheid:
Beperkt openbaar.
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Geografische namen:
Categorie:
laatste wijziging 06-04-2023
612 beschreven archiefstukken
