Mijn Studiezaal (inloggen)
0223 Gemeentebestuur, Emmikhoven en Waardhuizen, 1811-1879 ( Streekarchief Langstraat Heusden Altena )
0223
Gemeentebestuur, Emmikhoven en Waardhuizen, 1811-1879
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer
0223 Gemeentebestuur, Emmikhoven en Waardhuizen, 1811-1879
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
In de inleiding op deze archiefinventaris wil ik niet al te uitgebreid ingaan op de geschiedenis e.d. van Emmikhoven en Waardhuizen. Anderen hebben dit reeds vóór mij gedaan en/óf zullen dit zeker nog doen met gebruikmaking van de door middel van deze inventaris toegankelijk gemaakte archiefbescheiden. Ik heb mij daarom beperkt tot het opsommen van enkele historische feiten en tot een korte beschrijving van de ontwikkeling van het bestuur in de 19e eeuw en van de lotgevallen van het het archief, alsmede van de wijze waarop het archief is geordend.
1. Het dorp
Emmikhoven en Waardhuizen was een gemeente in het Land van Altena. Aan de noordzijde grensde zij aan de gemeente Almkerk en Uitwijk, daarvan gescheiden door de rivier de Alm, aan de zuidzijde aan Dussen en Meeuwen en aan de oostkant aan Giessen. Gelegen in het Land van Heusden en Altena, ressorteerde het tot 1795 onder het gewest Holland. In de Franse tijd hoorde het soms tot Holland, dan weer tot Brabant. In 1815 werd het definitief bij de provincie Brabant ingedeeld. Op 15 juni 1820 werden de grenzen van de gemeente opgemeten en bij KB 18 augustus 1822 werd de gemeentegrens vastgesteld tussen Emmikhoven en Waardhuizen enerzijds en Giessen anderzijds.
Het aantal inwoners bedroeg:
in 1811: 800
1815: 823
1820: 856
1830: 977
1840: 1037
1850: 1066
1860: 1138
1870: 1210
1878: 1213
De samenstelling van de beroepsbevolking was in 1853 als volgt:
1 korenmolenaar, 4 tappers, waaronder 3 logementhouders, 4 kroeghouders, 4 bakkers, 15 winkeliers, 5 schoenmakers, 3 slagers, 3 metselaars, 3 smeden, 2 rietdekkers, 6 kleermakers, 2 wagenmakers, 3 timmerlieden, 1 kuiper. De rest van de bevolking was voornamelijk agrarisch van samenstelling. De welvaart was dus sterk afhankelijk van de opbrengst van de gewassen.
De gemeente had niet de beschikking over een eigen gemeentehuis. Voor het houden van de (raads)vergaderingen werd ruimte gehuurd in een van de logementen. Gedurende enkele decennia werd ruimte gehuurd in het logement van Cornelia Dekker.
Bij wet van 22 april 1879 werd de gemeente Emmikhoven en Waardhuizen opgeheven en gevoegd bij de gemeente Almkerk en Uitwijk, die vanaf dan Almkerk c.a. heet. Van de zijde van de gemeente Emmikhoven en Waardhuizen stond men niet te juichen. Uit de gemeenterekening van Almkerk c.a. over 1879 blijkt dat de nieuw gevormde gemeente op 15 juli 1879 daadwerkelijk van start is gegaan. Geheel vreemd was de samenvoeging overigens niet. Het dorp was op kerkelijk gebied reeds langer op Almkerk georiënteerd. Maar ook op het gebied van het onderwijs werd er reeds langer tussen de beide gemeenten samengewerkt. Zo bezochten reeds vanaf 1861 kinderen uit bepaalde delen van de gemeenten elkaars scholen en bestond er sinds 1872 de Commissie van beheer van de gemeenschappelijke schoolbelangen van Almkerk en Emmikhoven.
2. Geschiedenis van het bestuur
Bij Keizerlijk Decreet van 9 juli 1810 werd het Koninkrijk Holland ingelijfd bij Frankrijk. In maart 1810 waren Zeeland en Brabant al voorgegaan. Bij Keizerlijk Decreet van 18 oktober 1810 verscheen het "Algemeen Reglement voor de organisatie der Hollandsche Departementen". Het Hollandse gebied was verdeeld in 9 departementen, welke weer waren onderverdeeld in arrondissementen en deze weer in communes of gemeenten. Aan het hoofd van de departementen stond een prefect, aan het hoofd van een arrondissement de onderprefect of sous-prefect en aan het hoofd van de gemeente de maire. Deze werd benoemd door de prefect. Hij had naast zich een adjoint-du-maire. De maire was tevens ambtenaar van de burgerlijke stand. Tevens was hij voorzitter van de gemeenteraad. De benoeming van de gemeenteraad geschiedde door de prefect. De gemeenteraad verkoos uit haar midden bij meerderheid van stemmen een secretaris. De invloed van de raad was zeer beperkt. Zij werd alleen geraadpleegd over de begroting en oefende financiële controle uit op de rekening, die de maire aflegde aan de prefect. De inrichting van de begroting geschiedde conform het model, vastgesteld bij Keizerlijk Decreet van 12 augustus 1806.
In november 1813 werd de nationale zelfstandigheid herwonnen. Aanvankelijk veranderde er niets in de inrichting en samenstelling van de gemeentebesturen. In de Grondwetten van 1814 en 1815 werd het voornemen uitgesproken om reglementen vast te stellen voor de bestuurlijke inrichting van de gemeenten. Bij Koninklijk Besluit van 8 mei 1819 (Provinciaal Blad 1820, nr. 97) werd vastgesteld het "Reglement van het bestuur van het Platteland in de Provincie Noord-Braband". Het platteland van Noord-Brabant werd verdeeld in 7 districtsambten. Aan het hoofd hiervan stond een districtsschout. Emmikhoven en Waardhuizen ressorteerde onder het derde districtsambt, met Waalwijk als hoofdplaats.
De gemeenteschout en de gemeenteraad waren belast met het bestuur van de gemeente. Zij werden daarbij bijgestaan door de secretaris. De gemeenteschout werd benoemd door de koning en maakte deel uit van de raad. De leden van de raad werden door Gedeputeerde Staten, op voordracht , benoemd voor een periode van 6 jaar. Om de 6 jaar trad een derde gedeelte af volgens rooster. De schout en de raad stelden onder goedkeuring van Gedeputeerde Staten de gemeente-ontvanger aan. De schout was belast met het toezicht op de ambtenaren, voerde wetten uit en maakte de akten van de burgerlijke stand. De raad was belast met het vaststellen van de begroting, het vaststellen van verordeningen etc. en het nemen van rekening en verantwoording der plaatselijke financiën.
Bij Koninklijk Besluit van 23 juli 1825 (bijvoegsel Staatsblad 1825) werd een "Algemeen reglement op het bestuur ten platte landen" vastgesteld. Op 25 augustus van dat jaar kwam de nieuwe raad voor het eerst bijeen. De gemeenteschout heette voortaan burgemeester. Bij Gouvernementsbesluit van 3 december 1839 kwam een nieuwe indeling van Noord-Brabant in districten tot stand. Emmikhoven en Waardhuizen kwam te behoren onder het district waarvan Boxtel de hoofdplaats werd.
Op 29 juni 1851 kwam de gemeentewet tot stand. De districten en het onderscheid tussen stads- en plattelandsgemeenten werd opgeheven. De gemeenteraad zou voortaan worden gekozen uit en door de ingezetenen (voorlopig alleen de censuskiezers). De zittingsduur was 6 jaar, ook die van de wethouders, welke uit en door de raad werden benoemd. Een derde gedeelte van de raad trad elke twee jaar af en was weer herkiesbaar. Van de wethouders trad elke 3 jaar de helft af en was weer herkiesbaar.
De burgemeester werd voor 6 jaar door de koning benoemd. De gemeentesecretaris en gemeenteontvanger werden door de raad benoemd, geschorst en ontslagen, op voordracht van burgemeester en wethouders. Het dagelijks bestuur werd gevormd door het college van burgemeester en wethouders. De gemeentewet van 1851 is, inclusief de vele wijzigingen, nog steeds de grondslag voor de huidige samenstelling en werkwijze van het gemeentebestuur. De belangrijkste wijzigingen betreffen: de invoering van algemeen mannenkiesrecht in 1917, in plaats van het censuskiesrecht, de invoering van algemeen vrouwenkiesrecht in 1922, de terugbrenging van de zittingsperiode van raadsleden en wethouders van 6 naar 4 jaar en de afschaffing van de periodieke aftreding.
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
2. Inhoud en structuur van het archief
2.1. Verantwoording van de bewerking
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Citeerinstructie
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
4. Bijlagen
4.1. Lijst van burgemeesters (maire, schout) en secretarissen van Emmikhoven
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1811-1879
Titel:
Gemeentebestuur, Emmikhoven en Waardhuizen
Beschrijving:
Inventaris van het archief van het gemeentebestuur van Emmikhoven en Waardhuizen
Inhoud/samenvatting:
Archiefstukken betreffende het bestuur van de huishouding van de gemeente op basis van de bestuursreglementen van 1819, 1825 (platteland) en de Gemeentewet van 1851, waarbij administratief-bestuurlijke bevoegdheden werden toegekend om genoemde taak uit te oefenen (uitvaardiging van verordeningen en uitvoering van besluiten van hogere organen).
Archieftitel:
Gemeentebestuur, Emmikhoven en Waardhuizen
Auteur inventaris:
A.L. de Graaff, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Huidige gemeente:
Altena
Auteur:
A.L. de Graaff, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
2,25 m
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Geografische namen:
Categorie:
laatste wijziging 20-06-2019
237 beschreven archiefstukken
