Het spreken over een archief van het ambacht Velgersdijk was tot voor kort ondenkbaar. Volgens de literatuur zouden de ambachten Zuidland en Velgersdijk al vroeg samengevoegd zijn en in de lijst van “rechterlijke archieven” ontbreekt Velgersdijk. Het archief van het ambacht Velgersdijk zat verscholen op diverse plaatsen en is afkomstig uit onderscheiden archieven, te weten:

a. het “rechterlijk archief” van Zuidland;
b. het polderarchief van Velgersdijk;
c. verzameling van documenten, die bij de inventarisatie van andere archieven tevoorschijn zijn gekomen.

Het rechterlijk archief bevatte die delen van het ambachtsarchief die in de 19e eeuw en 20e eeuw door het Rijk op grond van wettelijke bepalingen zijn overgenomen en ongetwijfeld daardoor voor het nageslacht behouden zijn gebleven. Deze bescheiden zijn in 1994 overgedragen, zodat zij weer konden worden toegevoegd aan het archief, waarvan zij ook oorspronkelijk deel hebben uitgemaakt. De documenten die tot het ambachtsarchief van Velgersdijk behoren waren eenvoudig toegevoegd aan het rechterlijk archief van Zuidland. De concordans met betrekking tot de bescheiden, die deel hebben uitgemaakt van het voormalige rechterlijk archief van Zuidland en nu deel uitmaken van het ambachtsarchief van Velgersdijk luidt als volgt:
“rechterlijk archief” Zuidland (oud)ambacht Velgersdijk (nieuw)
6 4
7 en 9 (ged.)5
9 (ged.)6
7 (ged.)7
10 (ged.)8
12 (ged.)9

Vervolgens zijn in het archief van de polder Velgersdijk bescheiden aangetroffen van waterstaatkundige aard die eertijds deel hebben uitgemaakt van het ambachtsarchief.
Deze bescheiden zijn zelfs in de inventaris van het polderarchief opgenomen (zie inventarisreeks nr. 1) - we wisten toen nog niet beter -. Aangezien we nu wel beter weten zijn we zo vrij geweest de bewuste akten uit het polderarchief te lichten en aan het ambachtsarchief toe te voegen. De concordans op deze documenten is als volgt:

polder Drenkwaard (oud)ambacht Velgersdijk (nieuw)
282 1
3202
349 (ged.)3
38211
38312
38414
38515
40013 en 17
42216

Voorts zijn bij de inventarisatie van archieven buiten Zuidland bescheiden aangetroffen, die oorspronkelijk ook tot het ambachtsarchief hebben behoord. De brieven van de Ontvanger-Generaal van Holland inzake de verschuldigde extra ordinaire verponding uit 1749 (inv. nr. 10) zijn teruggevonden in het ambachtsarchief van Spijkenisse.

De lotgevallen van het archief van het ambacht Velgersdijk zijn op veel punten verweven met die van Zuidland, immers het archief werd niet alleen op dezelfde plaats bewaard, maar ook als onderdeel van dat van Zuidland beschouwd. De schatting dat slechts 5% van het ambachtsarchief bewaard is gebleven geldt ook voor Velgersdijk. De vermeende brand die als oorzaak van het verloren gaan van het archief gezien werd, zou eveneens op het archief van Velgersdijk van toepassing zijn. Gemakshalve verwijzen we voor bijzonderheden naar hetgeen over Zuidland is geschreven. * 
Een opsomming van ontbrekende bescheiden heeft alleen zin in het kader van een min of meer compleet archief. Het ambachtsarchief van Velgersdijk komt daarvoor dus geenszins in aanmerking. Niet alle leemten zijn toe te schrijven aan rampen of onvoldoende zorg aan het archief. Nadere bestudering van het resolutieboek leert ons bijvoorbeeld dat de secretaris gedurende sommige perioden heeft verzuimd aantekeningen te maken. In de tijdsspanne 1733 - 1759 is slechts het besluit uit 1749 tot het verlenen van medewerking aan de bouw van een watermolen geregistreerd. Het ontbreken van resoluties van na 1800 kan gemakkelijk worden verklaard omdat het resolutieboek van Zuidland als gevolg van plannen tot samenvoeging ook als resolutieboek van Velgersdijk ging dienen. Vermeldenswaard is het feit dat het resolutieboek van Velgersdijk na enige jaren rust in 1811 in gebruik werd genomen als notulenboek voor de polder Velgersdijk. * 

In het hoofdstuk bestuursinrichting hebben we gewezen op de speciale band die aanvankelijk tussen de ambachtsheerlijkheden Abbenbroek en Velgersdijk bestond. Een zekere administratieve vermenging zoals tussen Velgersdijk en Zuidland kan ook voor de vroegere periode tussen Velgersdijk en Abbenbroek aangetoond worden. Het register van allerhande akten met betrekking tot de volontaire rechtspraak van Abbenbroek, bijgehouden over de periode 1594 - 1598, is tevens in gebruik geweest als register voor het ambacht Velgersdijk. * 
Uiteraard is in de inventaris op deze omstandigheid door het plaatsen van een verwijzing aandacht besteed.
Een afzonderlijke vermelding verdient de kaart van de vrije heerlijkheid van Velgersdijk, in 1641 vervaardigd door Cornelis Leendertse Kouter. Deze kaart blijkt reeds in 1798 de aandacht van Rs. Bakker getrokken te hebben. Hij schrijft daarover het volgende: * 

Een exemplaar van de bewuste kaart is, zoals reeds eerder vermeld, in het ambachtsarchief bewaard gebleven. * 
Deze kaart werd in 1955 voor een bedrag van f 15,-- aangekocht door het bestuur van de polder Velgersdijk van de heer H.A. van der Meer te Middelharnis. * 
Zelfs de meest verontruste burger zal in deze aankoop geen verkwisting van overheidsgelden zien. Overigens zijn van de bewuste kaart uit 1641 wel meerdere exemplaren bekend. * 

Bij de inventarisatie is getracht alle verscholen stukken uit het “rechterlijk archief” van Zuidland, die behoren tot het ambachtsarchief van Velgersdijk, af te zonderen.
In sommige gevallen is dit niet mogelijk gebleken, vooral niet bij registers die zowel door schout en schepenen van Zuidland als Velgersdijk in gebruik geweest zijn. * 
Door het plaatsen van verwijzingen wordt de gebruiker van de inventaris op de aanwezigheid van die registers attent gemaakt.