Uw zoekacties: Dagboeken-NIOD

Dagboeken-NIOD ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )

  • In het veld "auteur" zoekt u op naam van de dagboekauteur
  • In het veld "localisering" zoekt u naar de plaatsen waarover de dagboekauteurs schrijven.
  • In het veld "inhoud" zoekt u naar termen die voorkomen in de online-samenvattingen van de dagboeken.

Als u het veld "alle velden" invult, doorzoekt u het gehele bestand. U kunt de zoekresultaten beperken door in de velden achter "periode" specifieke jaartallen in te vullen.Een overzicht van alle dagboeken kunt u oproepen door hier te klikken.


Tijdens de bezettingsjaren vertrouwden honderden mensen hun alledaagse belevenissen toe aan het papier. Vanuit Londen riep Radio Oranje de Nederlandse bevolking op een dagboek bij te houden. Deze geschriften vormen een rijke historische bron omdat de gebeurtenissen en ervaringen uit de eerste hand opgetekend zijn. Het NIOD beschikt over ruim duizend dagboeken van onder meer huisvrouwen, burgemeesters, winkeliers, artsen, NSB'ers, Oostfrontstrijders, scholieren en gevangenen.

Meteen na haar oprichting begon het toenmalige Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie met het verzamelen van dagboeken. Vanaf december 1945 verzocht Lou de Jong in radio-uitzendingen om dagboeken ter beschikking te stellen. Het vergaren van deze egodocumenten was belangrijk omdat "de vaak onopzettelijk door tallozen bijgehouden dagboeken bij uitstek het nageslacht een juiste indruk geven van wat de gewone burger in de oorlogs- en bezettingsjaren beleefde". Daarnaast hebben de dagboeken grote waarde omdat zij een uitvoerig beeld geven van belangwekkende plaatselijke gebeurtenissen. Zo verwierf het RIOD honderden dagboeken die elk "voor het historisch onderzoek naar de jaren der Duitsche bezetting tot in de lengte van generaties van de grootste beteekenis zal zijn".

In 1949 werden de dagboeken geanalyseerd en beschreven, zodat "systematisch al datgene zou worden opgetekend wat voor de verdere wetenschappelijke arbeid [...] van belang zou kunnen zijn". De analyses bevatten informatie over de auteur, locatie, periode en inhoud van de betreffende dagboeken. Op 20 november 1954 verscheen een bloemlezing onder de titel "Dagboek-fragmenten 1940-1945". Een exemplaar hiervan bevindt zich in de studiezaal van het NIOD. De helft van de dagboekbeschrijvingen is gemaakt in de jaren vijftig en ademt de sfeer van de toen geldende maatschappelijke opvattingen. Sinds 10 jaar worden de dagboeken beschreven door Marian Ros.

De dagboeken zelf zijn in te zien in de studiezaal van het NIOD. Vanwege het vaak persoonlijke karakter van de dagboeken is de collectie beperkt openbaar. In de praktijk betekent dit dat de dagboeken pas gelezen kunnen worden na het tekenen van een verklaring waarin is vastgelegd hoe de bescherming van de privacy gewaarborgd moet worden.

beacon
39  zoekresultaten
sorteren op:
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
1841 Dongen - Seelen, Marijke E. van
Auteur:
Dongen - Seelen, Marijke E. van
Titel:
De strijd bij OOSTERBEEK
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Vorm:
Dagboekje met zelfgemaakte gekleurde illustraties, losse tekeningen en brief (handgeschreven tekst in schriftje)
Omvang:
32 pagina's
Periodisering:
17 september 1944 - 26 september 1944
Periode van ontstaan:
17 september 1944 - 26 september 1944. Het origineel is in oktober 1944 op papier gezet, in 1947 overgeschreven en geïllustreerd door de auteur
Localisering:
Oosterbeek
Taal:
Nederlands
Inhoud:
De auteur is een meisje van bijna twaalf jaar en woont in Oosterbeek als 17 september 1944 het bombardement op Arnhem losbarst. Ze zit net in de kerk. Als ze naar huis lopen, moeten ze zich een paar maal verbergen. Rustig ontbijten is niet meer mogelijk. Na nog enkele bombardementen dalen er zweefvliegers neer. Duitsers proberen weg te komen en willen fietsen. Na het avondeten ziet ze een stoet Tommies voorzichtig de straat in komen. Ze zijn vol bepakt, hebben kleine kanonnetjes bij zich en zijn gereed voor de aanval. Overal hangen de vlaggen uit. 's Avonds hoort ze hoe met een grote knal de spoorbrug bij Arnhem wordt opgeblazen. Ze schrikt en zoekt onderdak bij de buren in de kelder. De volgende dag lopen overal gecamoufleerde Tommies. Ze maken gebruik van hun badkamer. Ze delen chocola, snoep en sigaretten uit. Maar er wordt ook een kanon in hun voortuin gezet. De granaten liggen naast de voordeur. Hun huis wordt verbouwd tot uitkijkpost en vesting. Er komt een tweede landing parachutisten. Ze slaapt in de kelder, koud en stijf. Je kan nog gewoon op straat lopen. In de voorkamer koken de Engelsen hun potje en maken hun geweer schoon. 's Middags beginnen de granaten te ontploffen en kruipt men weer in de loopgraven en in de kelder. Engelsen raken gewond. Ze vuren terug en de hele omgeving dreunt. Ze blijft nu voorgoed in de kelder. De strijd om Oosterbeek is begonnen. De volgende dag wordt hun huis getroffen door een granaat die in de woonkamer ontploft. Het meubilair is aan splinters. Aan de overkant staan twee huizen in brand. Haar vader valt bewusteloos neer en het bloed komt uit zijn neus en oren. Een Tommie brengt hem weer bij. Er zijn meer gewonden.
Inhoud vervolg:
De volgende dag wassen de Tommies zich in hun badkamer. Moeder schrikt als de kinderen een geweer oppakken. De soldaten bakken pannenkoeken op de gang en koken thee. Schrijfster begint aan het kelderleven en het granaatvuur te wennen. 24 September 1944 begint een Duitse tank op hun huis te schieten. Ze moeten binnen blijven. Er wordt provisorisch gegeten in de kelder met blikjes ham. Dan worden huizen door de Duitsers in brand geschoten. Ze worden door de Tommies in veiligheid gebracht. Als ze de volgende ochtend op straat loopt, suizen de granaten om haar oren. Ze wordt door de luchtdruk op de grond gesmeten. Ze vlucht een kelder binnen. Er wordt flink gevochten, kruitdamp komt de kelder binnen. De Tommies hebben te weinig manschappen, wapens en munitie en moeten zich overgeven. De volgende dag worden de aanwezige Tommies door de Duitsers gevangen genomen. Op straat is het een grote ravage, er liggen doden. Oosterbeek is weer in Duitse handen...
NB:
De losse tekeningen zijn gemaakt door de vader van de auteur, de heer Jac Willem Seelen.

Fragmenten uit dit dagboek zijn gepubliceerd als deel drie in de reeks Lief dagboek: meelezen met Nederlanders in de oorlog.
Datum beschrijving:
januari 2014
Illustratie:
Een zelfgemaakte waterverftekening van een tank (1947).
Ga naar dit stuk:
Dongen - Seelen, Marijke E. van
Zie ook:
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 04-04-2024
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
1577 Dijkman, Gerrit Hendrik
Auteur:
Dijkman, Gerrit Hendrik
Titel:
Het werk in de landelijke organisatie tijdens de bezettingstijd
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Vorm:
Verslag (doorslag (kopie))
Omvang:
7 pagina's
Periodisering:
1941 - 1945
Periode van ontstaan:
waarschijnlijk vrij kort na de oorlog
Localisering:
Lochem, Geesteren, Eibergen, Neede, Ruurlo, Barchem, Klein Dochteren (bij Lochem), Borculo
Taal:
Nederlands
Inhoud:
De jonge auteur werkt bij landbouwer Zwiep in Lochem. Zijn ouders wonen in Ruurlo. Hij helpt met het onderdak brengen van onderduikers en joden, vooral op boerderijen in de omgeving. Met een gereformeerde dominee in Barchem heeft hij contact. Knokploegen geeft hij inlichtingen voor hun overvallen op distributiekantoren. De Landwacht uit Lochem brengt nachtelijke bezoeken aan boerderijen om persoonsbewijzen te controleren. Na de septemberdagen van 1944, na Dolle Dinsdag, dringt de oorlog volgens hem pas goed in de Achterhoek door. Oktober 1944 moet er gegraven worden, waar hij onderuit probeert te komen door te zeggen dat hij op de boerderij moet werken. Een ondergedoken gemeenteambtenaar haalt zijn persoonskaart uit het bevolkingsregister en zet die pas na de oorlog weer terug. Zijn adres kan nu niet meer opgezocht worden. De Duitsers dreigen boerderijen in brand te steken om werkweigeraars te pakken te krijgen. Hij doet uitgebreid verslag van de avontuurlijke nacht van 8 oktober 1944. Hij helpt dan met het opvangen van door Engelsen gedropte wapens. Deze worden verstopt in een loopgraaf, de volgende dag opgegraven en naar verschillende adressen vervoerd. Met een vriend koopt hij bij boerderijen of slagerijen vlees tegen gekregen bonnen. Dit vlees gaat naar onderduikers. Eén keer weet hij bij aanhouding door een Duitser te ontsnappen. Hij betreurt dat één van hun vrienden is gesneuveld. Een ander heeft per ongeluk een schot door zijn voet gekregen. Na de oorlog verricht hij werk voor de CID (Centrale Inlichtingen Dienst).
Datum beschrijving:
mei 2008
Illustratie:
geen
Ga naar dit stuk:
Dijkman, Gerrit Hendrik
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 04-04-2024
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
1903 Cramer, R.
Auteur:
Cramer, R.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Vorm:
Dagboek (cahier)
Omvang:
36 bladzijden
Periodisering:
17 mei 1940 - 29 maart 1941
Periode van ontstaan:
17 mei 1940 - 29 maart 1941
Localisering:
Den Haag
Taal:
Nederlands
Inhoud:
Dagboek van de bekende Nederlandse illustratrice en schrijfster Rie Cramer (1887-1977). In het eerste oorlogsjaar houdt Rie, dan gescheiden en woonachtig in Den Haag, een dagboek bij waar ze voornamelijk radioberichten in memoreert. Min of meer noodgedwongen trekt ze in bij het Haagse acteursechtpaar Dirk en Betsy Verbeek. Gedurende de gehele bezettingsperiode woont het drietal harmonieus samen. De aantekeningen uit 1940 en 1941 getuigen van een druk sociaal leven, met, onder de omstandigheden "een heele kring van verbroederde menschen, weldoend van stemming." In haar in 1966 verschenen autobiografische boek "Flitsen" schetst ze oorlogsherinneringen en beschrijft ze tevens de indertijd op het nippertje voorkomen ontdekking van haar schriftje, dat ze zelf agenda noemt. Naam en woonplaats komen er niet in voor, maar het handschrift en de beschreven gebeurtenissen met vrienden lijken gemakkelijk te kunnen aantonen dat het hier Rie Cramer betreft.
NB:
In haar in 1966 verschenen autobiografische boek ''Flitsen'', waarin oorlogsherinneringen worden geschetst, verwijst Rie Cramer naar dit schrift. "Flitsen'' (Leopold/cop. 1966) is te vinden in onze bibliotheek.
Datum beschrijving:
10 juni 2015
Ga naar dit stuk:
Cramer, R.
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 04-04-2024
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
2084 Cox, G.
Auteur:
Cox, G.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Vorm:
Dagboek (cahiers (11 stuks))
Omvang:
origineel 354 pagina's; transcript 86 pagina's
Periodisering:
juni - december 1942
Periode van ontstaan:
juni - december 1942
Localisering:
Eindhoven, Duitsland (Völklingen)
Taal:
Nederlands
Inhoud:
"Na de gebruikelijke inkopen, de dagen voor het vertrek, breekt de dag aan om naar de vreemde te gaan. God weet wat ons daar te wachten staat", schrijft de vierentwintigjarige G. Cox over zijn vertrek naar Völklingen, een centrum van de staalindustrie in Duitsland, op 6 juni 1942. "Tijd om in de trein te stappen. Met een laatste groet en kus aan mijn verloofde, ik zal die blik nooit vergeten, zet de trein zich in beweging". De trein, propvol dwangarbeiders, verlaat Eindhoven, waar Cox nog thuis bij zijn ouders woont en werkt bij Philips. De daaropvolgende nacht reist men met een nachttrein vanuit Keulen naar de eindbestemming. "De trein is flauw verlicht. Regen klettert tegen het raam. We komen langs stations, waar we stoppen, dan gaat de reis verder, verder van je vaderland, huis, vader, moeder en verloofde: je ziet haar gezicht op het perron in Eindhoven, ogen vol tranen". In de staalgieterij, waar Cox wordt tewerkgesteld, giet men staal in grote vormkasten: "Aan een kraan hing een ketting, waar ik de vormkasten aan moest hangen. Eenmaal aan de ketting gehangen, trok de kraan ze de lucht in, dan ging het met volle vaart de afdeling over. Een gevaarlijk baantje,’ aldus Cox. Dat blijkt ook wel: "Als ik ‘s nachts op de fabriek kom zit Toon daar met een kapotte poot. Hij had een zware ijzeren wagen over zijn tenen gehad". Slapen doen ze met z’n achttienen in een barak: "De een hoor je hier vloeken, de ander daar. We hebben allemaal onze overall om ons kleren tegen het vuile stof te beschermen". Op een nacht hoort hij in de krib boven hem "lawaai en gerammel, alsof het dak naar beneden kwam. Piet schreeuwde 'waar ben ik, waar ben ik'. Even later was het stil. Piet was aan het dromen". Rond de jaarwisseling van 1942-1943 gaat Cox met verlof naar huis maar hij keert dan niet meer terug; zijn werkgever noteert dan "vom Heimaturlaub nicht zurück".
Datum beschrijving:
14 augustus 2020
Ga naar dit stuk:
Cox, G.
Termen:
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 04-04-2024
1 gedigitaliseerd