990.5 Kerken en Kloosters te Middelburg, 1331-1573 ( Zeeuws Archief )
990.5
Kerken en Kloosters te Middelburg, 1331-1573
Inleiding
Dit is een digitale versie van de inventaris die in 1926 werd gepubliceerd als: W.S. Unger, Archief der Gemeente Middelburg. De archieven der Kerken en Kloosters (Middelburg 1926). De hierin beschreven archieven zijn bij de brand als gevolg van het bombardement van Middelburg van 17 mei 1940 verloren gegaan.
-----
-----
Anders dan ten aanzien van de Abdij, na den Opstand door de Staten in bezit genomen en wier archief voor een belangrijk deel is bewaard (R. Fruin, Het archief der O.L.V. Abdij te Middelburg ('s-Gravenhage 1901), vooral p. 7 vlg.), is van de archieven der geestelijke instellingen, die aan de stad zijn gekomen, bedroevend weinig overgebleven. Is van de Westmonsterkerk, met name ten aanzien van de archieven van kerkmeesters en enkele broederschappen, nog een en ander behouden, van de negen kloosters - het Begijnhof hierbij gerekend -, die Middelburg in de middeleeuwen naast 'het klooster', de Abdij, telde, zijn slechts fragmenten tot ons gekomen.
Van de St. Jansheren (zie Lantsheer-Nagtglas, Zelandia Illustrata I, p. 306) en de Duitse heeren (zie J.J. de Geer van Oudegeijn, Archieven der ridderlijke Duitsche orde, balie van Utrecht (Utrecht 1871) II, p. 636 vlg.) te Middelburg is evenmin eenig archiefstuk bewaard als van de kloosters Bachten 's-gravenhove (zie R.C.H. Römer, Geschiedkundig overzigt van kloosters en abdijen in de voormalige graafschappen van Holland en Zeeland (Leiden 1854) I, p. 603; Zelandia Illustrata I, p. 313), van de Augustijnen (Römer I, p. 233, 629; Zelandia Illustrata I, p. 310; zie voor stukken van dit klooster Fruin, t.a.p. nos. 662, 663) en van de Minderbroeders (Römer I, p. 210, 309 vlg.; Zelandia Illustrata I, p. 311). Voor dit en andere Middelburgsche kloosters, zie ook de excerpten uit de stadsrekeningen, bewerkt door H.M. Kesteloo in Archief Zeeuwsch Genootschap V, p. 222 vlg., VI, p. 93 vlg., 328 vlg., VII p. 76 vlg.
Van de kloosters Bachten 's-gravensteene, der Begarden en der Cellebroeders en van het Begijnhof zijn slechts enkele stukken, die tot de archieven dier instellingen hebben behoord, overgeleverd. Hun beschrijving volgt in achterstaanden inventaris. Het scheen, gezien den geringen omvang hiervan, niet noodig aan dezen inventaris indices toe te voegen.
Terwijl de facto de archivalische overblijfselen dezer instellingen, met de andere archieven der stad vermengd, zich blijkbaar sedert eeuwen in het bezit der gemeente bevinden, is de rechtsgrond, zoals mr. B.M. de Jonge van Ellemeet reeds heeft opgemerkt (Geschiedkundig onderzoek naar den rechtstoestand der Zeeuwsche geestelijke goederen van 1572 tot in het begin der 17e eeuw (Zierikzee 1906) 133 vlg.), niet geheel duidelijk. Wel waren na de overgang van Middelburg in februari 1574 alle geestelijke goederen onder het Extra-ordinair gebracht - van bovengenoemde kloosters was dat Bachten 's-gravensteene reeds voordien opgeheven - maar enkele jaren later kan worden geconstateerd, dat de stad over enkele geestelijke gestichten naar eigen wil beschikte.
De Westmonsterkerk werd in 1575 ingevolge besluit van Wet en Raad (J.H. de Stoppelaar, Inventaris van het Oud-Archief der stad Middelburg, no. 2658) afgebroken; ten aanzien van het Augustijnenklooster werd een jaar daarna besloten, dit aan zich te houden (Register ten rade 1566-1584, f. 238 vs.); het Minderbroedersklooster werd in 1581 verkocht (t.a.p., f. 346 vs., 451 vs.) en aan het Cellebroedersklooster werd door het stadsbestuur een gansch andere bestemming gegeven (zie Zelandia Illustrata I, p. 313). Bij een hierover gerezen geschil beriep Middelburg zich op een resolutie van de Staten van Holland en Zeeland van 23 mei 1577, waarbij aan de steden de binnen haar gebied gelegen kloosters in eigendom waren afgestaan. In 1593 werd de zaak door Prins Maurits als arbiter beslist; de abdij kwam aan de Staten, evenals de geestelijke goederen op Walcheren; de andere geestelijke goederen, binnen Middelburg gelegen, 'by hun (d.i. de stad) geapproprieert oft tapproprieeren tot commoditeyt ende ciraet derselver stede', zouden 'volgen aan die van Middelburch'. De feitelijke toestand werd hierdoor dus bekrachtigd. Voor de aanwezigheid hunner archivalische nalatenschap in het Middelburgsche archief is dit evenwel voldoende verklaring.
Thans enkele mededeelingen omtrent de instellingen, wier archieven hierachter worden beschreven.
laatste wijziging 23-05-2023
71 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 23-05-2023
71 beschreven archiefstukken
Regestenlijst
6 (Circa 1473)
Burgemeesters, schepenen en raad der stad Middelburg geven toestemming tot de oprichting van een klooster der Cellebroeders en stellen de regels vast, naar welke de broeders zich zullen hebben te gedragen.
Burgemeesters, schepenen en raad der stad Middelburg geven toestemming tot de oprichting van een klooster der Cellebroeders en stellen de regels vast, naar welke de broeders zich zullen hebben te gedragen.
990.5 Kerken en Kloosters te Middelburg, 1331-1573
Regestenlijst
6
(Circa 1473)
Burgemeesters, schepenen en raad der stad Middelburg geven toestemming tot de oprichting van een klooster der Cellebroeders en stellen de regels vast, naar welke de broeders zich zullen hebben te gedragen.
Burgemeesters, schepenen en raad der stad Middelburg geven toestemming tot de oprichting van een klooster der Cellebroeders en stellen de regels vast, naar welke de broeders zich zullen hebben te gedragen.
Datering:
(Circa 1473)
Opmerkingen:
Gelijktijdig afschrift, papier
Bijzonderheden:
Let op: dit nummer is verloren gegaan.
Gedrukt:
Unger, Bronnen, I, nr 586 W.S. Unger, Bronnen tot de geschiedenis van Middelburg in den landsheerlijken tijd I, no. 586
Inventarisnummer:
33
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 30-07-2008
laatste wijziging 23-05-2023
71 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1331-1573
Jaar bewerking:
1926
Titel publicatie:
W.S. Unger, Archief der Gemeente Middelburg. De archieven van Kerken en Kloosters (Middelburg 1926)
Bijzonderheden:
Let op: het gehele archief is verloren gegaan
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Gemeente Middelburg
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
71 beschreven archiefstukken