5178 Bureau Wederopbouw Schijndel, 1946 - 1965 ( Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) )
5178
Bureau Wederopbouw Schijndel, 1946 - 1965
Inleiding
HISTORISCH OVERZICHT
De periode 1945-1960 was een tijdsbestek dat gekenmerkt werd door: Handen uit de mouwen en niet zeuren! Naoorlogse jaren van hard werken en sober leven, van wederopbouw en distributie.
De wederopbouw van ons land begon meteen na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (zie Besluit I betreffende de Wederopbouw van 21 mei 1940, Staatsblad nr. 0.550 en Besluit II van 24 mei 1940, Staatsblad 0.552), maar uiteraard pas na de bevrijding werd de noodzaak van een gecoördineerde aanpak van de wederopbouw zeer urgent.
Zowel op nationaal, provinciaal als plaatselijk niveau waren er plannen tot wederopbouw; om hier een gezamenlijke lijn in te krijgen resulteerde het overleg tussen de diverse overheden in de oprichting van plaatselijke bureaux van wederopbouw. In Schijndel, zelf zwaar getroffen door de oorlog, was ook zo'n bureau gevestigd.
De periode 1945-1960 was een tijdsbestek dat gekenmerkt werd door: Handen uit de mouwen en niet zeuren! Naoorlogse jaren van hard werken en sober leven, van wederopbouw en distributie.
De wederopbouw van ons land begon meteen na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (zie Besluit I betreffende de Wederopbouw van 21 mei 1940, Staatsblad nr. 0.550 en Besluit II van 24 mei 1940, Staatsblad 0.552), maar uiteraard pas na de bevrijding werd de noodzaak van een gecoördineerde aanpak van de wederopbouw zeer urgent.
Zowel op nationaal, provinciaal als plaatselijk niveau waren er plannen tot wederopbouw; om hier een gezamenlijke lijn in te krijgen resulteerde het overleg tussen de diverse overheden in de oprichting van plaatselijke bureaux van wederopbouw. In Schijndel, zelf zwaar getroffen door de oorlog, was ook zo'n bureau gevestigd.
De bevrijding van Schijndel
Schijndel werd in september en oktober 1944 zwaar getroffen door oorlogshandelingen.
Op zondag 17 september daalden geallieerde parachutisten neer en vormden een corridor, welke liep van Valkenswaard over Eindhoven, Sint Oedenrode, Eerde, Veghel naar Nijmegen en Arnhem. Aan weerskanten van deze corridor ontwikkelden zich gevechten met Duitse troepen. Op 21 september deden de parachutisten een uitval vanuit Veghel en bezetten gedurende enige uren Schijndel. Zij moesten terugtrekken. Enige dagen later deden de Duitsers vanuit Schijndel aanvallen op de corridor. Deze aanvallen mislukten, waarna een vrij stabiele frontlijn ontstond, welke liep van zuidwest naar noordoost tussen Schijndel en Sint Oedenrode en verder tussen Wijbosch en Eerde (beide gelegen binnen de gemeente Schijndel) naar Veghel.
Op 26 september 's avonds om ongeveer 19.00 uur werd de Hoofdstraat te Schijndel ten oosten van de Kerkstraat door een luchtbombardement met raketbommen zwaar beschadigd, zodat de huizen in die straat onbewoonbaar werden.
Schijndel werd in september en oktober 1944 zwaar getroffen door oorlogshandelingen.
Op zondag 17 september daalden geallieerde parachutisten neer en vormden een corridor, welke liep van Valkenswaard over Eindhoven, Sint Oedenrode, Eerde, Veghel naar Nijmegen en Arnhem. Aan weerskanten van deze corridor ontwikkelden zich gevechten met Duitse troepen. Op 21 september deden de parachutisten een uitval vanuit Veghel en bezetten gedurende enige uren Schijndel. Zij moesten terugtrekken. Enige dagen later deden de Duitsers vanuit Schijndel aanvallen op de corridor. Deze aanvallen mislukten, waarna een vrij stabiele frontlijn ontstond, welke liep van zuidwest naar noordoost tussen Schijndel en Sint Oedenrode en verder tussen Wijbosch en Eerde (beide gelegen binnen de gemeente Schijndel) naar Veghel.
Op 26 september 's avonds om ongeveer 19.00 uur werd de Hoofdstraat te Schijndel ten oosten van de Kerkstraat door een luchtbombardement met raketbommen zwaar beschadigd, zodat de huizen in die straat onbewoonbaar werden.
Op zondag 1 oktober gelastten de Duitsers de ontruiming van het dorp Schijndel voorzover gelegen ten oosten van de Kerkstraat.
Op 2 oktober werd de ontruiming bevolen van het dorp Wijbosch. Vanaf 1 oktober tot 23 oktober hadden dagelijks artillerieduels plaats tussen de geallieerde artillerie, opgesteld in de corridor en de Duitse artillerie, opgesteld te Schijndel. Tengevolge daarvan werden dagelijks huizen en andere gebouwen verwoest en beschadigd. Dagelijks werden burgers gedood en uit hun schuilplaatsen verjaagd, zodat de chaos steeds groter werd totdat op 23 oktober Schijndel na een buitengewoon hevige beschieting, welke 3 uren duurde, vanuit de corridor werd bevrijd door de Highland-division en de Desertrat-division. 70 inwoners waren gedood. Ruim 300 huizen en andere gebouwen totaal verwoest. Ruim 300 andere huizen en andere gebouwen waren zwaar beschadigd, de overige huizen en gebouwen waren licht beschadigd.
Tussen de zwaar beschadigde gebouwen was ook het gemeentehuis met politiebureau aan de Hoofdstraat 95. De gemeentesecretarie werd van 23 okt 1944 tot en met 31 dec 1948 tijdelijk in de landbouw- en tekenschool aan de Hoofdstraat 37 gehuisvest, die eigendom was van de gemeente. Het ontvangerskantoor was tijdelijk gevestigd ten huize van de gemeenteontvanger de heer P. van der Spank aan de Hoofdstraat 85. De politie werd tijdelijk gehuisvest in restanten (het achterste gedeelte) van het oude gemeentehuis dat nog dateerde van eind 18e eeuw. Tot de herbouw van het beschadigde gemeentehuis (eerst in 1959-1960) is de gemeente ook vanaf 2 jan 1949 gevestigd geweest in de in 1948 aangekochte villa Rozenburg aan de Hoofdstraat 190.
Het bevolkingsregister is ten tijde van de oorlogshandelingen ook beschadigd geraakt getuige het dossier inzake de reconstructie van het bevolkingsregister in dit archief.
(bron gemeentehuis: dossier 51.4)
Op 2 oktober werd de ontruiming bevolen van het dorp Wijbosch. Vanaf 1 oktober tot 23 oktober hadden dagelijks artillerieduels plaats tussen de geallieerde artillerie, opgesteld in de corridor en de Duitse artillerie, opgesteld te Schijndel. Tengevolge daarvan werden dagelijks huizen en andere gebouwen verwoest en beschadigd. Dagelijks werden burgers gedood en uit hun schuilplaatsen verjaagd, zodat de chaos steeds groter werd totdat op 23 oktober Schijndel na een buitengewoon hevige beschieting, welke 3 uren duurde, vanuit de corridor werd bevrijd door de Highland-division en de Desertrat-division. 70 inwoners waren gedood. Ruim 300 huizen en andere gebouwen totaal verwoest. Ruim 300 andere huizen en andere gebouwen waren zwaar beschadigd, de overige huizen en gebouwen waren licht beschadigd.
Tussen de zwaar beschadigde gebouwen was ook het gemeentehuis met politiebureau aan de Hoofdstraat 95. De gemeentesecretarie werd van 23 okt 1944 tot en met 31 dec 1948 tijdelijk in de landbouw- en tekenschool aan de Hoofdstraat 37 gehuisvest, die eigendom was van de gemeente. Het ontvangerskantoor was tijdelijk gevestigd ten huize van de gemeenteontvanger de heer P. van der Spank aan de Hoofdstraat 85. De politie werd tijdelijk gehuisvest in restanten (het achterste gedeelte) van het oude gemeentehuis dat nog dateerde van eind 18e eeuw. Tot de herbouw van het beschadigde gemeentehuis (eerst in 1959-1960) is de gemeente ook vanaf 2 jan 1949 gevestigd geweest in de in 1948 aangekochte villa Rozenburg aan de Hoofdstraat 190.
Het bevolkingsregister is ten tijde van de oorlogshandelingen ook beschadigd geraakt getuige het dossier inzake de reconstructie van het bevolkingsregister in dit archief.
(bron gemeentehuis: dossier 51.4)
De wederopbouwwet
De wederopbouwwet is van 1946 en zou tot 1965 van kracht blijven. Berucht is artikel 20 van de Wederopbouwwet, dat gemeenten toestond om te bouwen of verbouwen (dus met toepassing van art. 20 wederopbouwwet). Onder bijzondere tijdsomstandigheden hoefde aan de voorwaarden van bouwwerken zoals bepaald in artikelen 1 en 2 en paragraaf 7 van de Woningwet en de bouwverordening van die plaats niet voldaan te worden. Onder de vele waarborgen wordt in dit artikel 20 de mogelijkheid geopend tot het verlenen van een "tijdelijke"bouwvergunning. De termijn was 10 jaren. Goedkeuring werd gegeven door Gedeputeerde Staten. Na 10 jaren zouden de tijdelijke bouwwerken opnieuw onder de regels van de woningwet vallen en mogelijk moeten worden afgebroken. Beroep hierop was mogelijk.
Een van de faciliteiten bestond uit de herbouwplicht. De eigenaar ontving een vergoeding en werd verplicht zijn verwoeste huis of pand te laten herbouwen. Bouwondernemingen konden de herbouwplicht overnemen waardoor de herbouw snel kon verlopen. Daarnaast werd het mogelijk deze plicht aan de gemeente over te dragen. Bij de gemeente konden belanghebbenden die bepaalde panden wilden herbouwen wederom deze herbouwplicht verkrijgen.
De wederopbouwwet is van 1946 en zou tot 1965 van kracht blijven. Berucht is artikel 20 van de Wederopbouwwet, dat gemeenten toestond om te bouwen of verbouwen (dus met toepassing van art. 20 wederopbouwwet). Onder bijzondere tijdsomstandigheden hoefde aan de voorwaarden van bouwwerken zoals bepaald in artikelen 1 en 2 en paragraaf 7 van de Woningwet en de bouwverordening van die plaats niet voldaan te worden. Onder de vele waarborgen wordt in dit artikel 20 de mogelijkheid geopend tot het verlenen van een "tijdelijke"bouwvergunning. De termijn was 10 jaren. Goedkeuring werd gegeven door Gedeputeerde Staten. Na 10 jaren zouden de tijdelijke bouwwerken opnieuw onder de regels van de woningwet vallen en mogelijk moeten worden afgebroken. Beroep hierop was mogelijk.
Een van de faciliteiten bestond uit de herbouwplicht. De eigenaar ontving een vergoeding en werd verplicht zijn verwoeste huis of pand te laten herbouwen. Bouwondernemingen konden de herbouwplicht overnemen waardoor de herbouw snel kon verlopen. Daarnaast werd het mogelijk deze plicht aan de gemeente over te dragen. Bij de gemeente konden belanghebbenden die bepaalde panden wilden herbouwen wederom deze herbouwplicht verkrijgen.
AANWIJZINGEN GEBRUIKER
Het archief van het bureau Wederopbouw Schijndel is ca. 8 meter qua omvang. Het is het werkarchief van de afdeling Wederopbouw van de Dienst Gemeentewerken van Schijndel. Er is niets vernietigd uit het archief, omdat het gemeentearchief van Schijndel ook al zwaar getroffen is door de oorlog. De brand in de nacht van 27 op 28 september 1944 in het gemeentehuis, heeft het gemeentelijk archief tot die tijd grotendeels vernietigd. Dat betekent dat ook allerlei concepten en archivalia met een voorlopig karakter bewaard zijn gebleven. Het werkarchief bestaat bijna geheel uit dossiers die zijn geordend op straatnaam. Let wel: de bouwvergunningen zijn in dit archief niet aanwezig. Tevens treft u geen originele bestektekeningen aan, maar bouw- en werktekeningen.
De dossiers bestaan grotendeels uit de financiële afhandeling van schadeaangiften. Ze kunnen bestaan uit dossierkaarten van het Bureau Wederopbouw waarop de gegevens en de afdoening van het betreffende schadegeval worden geregistreerd, kaarten Bouwbureau, schaderapporten -en aangiften, herstelrapporten, correspondentie daarover en correspondentie over toekenningen financiële steun, financiële overzichten, declaraties aannemers en bedrijven, en dus regelmatig ook bestekken en/of bouwtekeningen.
Het bevolkingsregister is ten tijde van de oorlogshandelingen ook beschadigd geweest getuige het dossier inzake de reconstructie van het bevolkingsregister in dit archief (zie dossier in map 51.4).
Het archief van het bureau Wederopbouw Schijndel is ca. 8 meter qua omvang. Het is het werkarchief van de afdeling Wederopbouw van de Dienst Gemeentewerken van Schijndel. Er is niets vernietigd uit het archief, omdat het gemeentearchief van Schijndel ook al zwaar getroffen is door de oorlog. De brand in de nacht van 27 op 28 september 1944 in het gemeentehuis, heeft het gemeentelijk archief tot die tijd grotendeels vernietigd. Dat betekent dat ook allerlei concepten en archivalia met een voorlopig karakter bewaard zijn gebleven. Het werkarchief bestaat bijna geheel uit dossiers die zijn geordend op straatnaam. Let wel: de bouwvergunningen zijn in dit archief niet aanwezig. Tevens treft u geen originele bestektekeningen aan, maar bouw- en werktekeningen.
De dossiers bestaan grotendeels uit de financiële afhandeling van schadeaangiften. Ze kunnen bestaan uit dossierkaarten van het Bureau Wederopbouw waarop de gegevens en de afdoening van het betreffende schadegeval worden geregistreerd, kaarten Bouwbureau, schaderapporten -en aangiften, herstelrapporten, correspondentie daarover en correspondentie over toekenningen financiële steun, financiële overzichten, declaraties aannemers en bedrijven, en dus regelmatig ook bestekken en/of bouwtekeningen.
Het bevolkingsregister is ten tijde van de oorlogshandelingen ook beschadigd geweest getuige het dossier inzake de reconstructie van het bevolkingsregister in dit archief (zie dossier in map 51.4).
laatste wijziging 30-04-2022
830 beschreven archiefstukken
130 gedigitaliseerd
totaal 3.718 bestanden
Collectie wederopbouwdossiers
Wederopbouwdossiers : straatnamen J - L
56.8 A. Langehuizen, Kanaaldijk F 102, Schijndel: herstel oorlogsschade, ca. 1946 - ca. 1955
5178 Bureau Wederopbouw Schijndel, 1946 - 1965
Collectie wederopbouwdossiers
Wederopbouwdossiers : straatnamen J - L
56.8
A. Langehuizen, Kanaaldijk F 102, Schijndel: herstel oorlogsschade, ca. 1946 - ca. 1955
Omschrijving:
herstel oorlogsschade
Datum:
ca. 1946 - ca. 1955
Gemeente:
Schijndel
Kadastraal:
E 31-32
Naam:
A. Langehuizen
Opmerkingen:
Met bouwtekeningen
Vindplaats origineel:
Den Bosch
Organisatie: Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
laatste wijziging 29-10-2020
laatste wijziging 30-04-2022
830 beschreven archiefstukken
130 gedigitaliseerd
totaal 3.718 bestanden
Kenmerken
Vindplaats origineel:
BHIC 's-Hertogenbosch
Categorie:
laatste wijziging 30-04-2022
830 beschreven archiefstukken
130 gedigitaliseerd
totaal 3.718 bestanden