Uw zoekacties: Kerspel Bellingwolde, (1598, 1636) 1677 - 1880

6 Kerspel Bellingwolde, (1598, 1636) 1677 - 1880 ( Groninger Archieven )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Op het Rijksarchief in Groningen berusten de "archieven van eenige colleges van waterstaat in de Gemeente Bellingwolde". Deze archieven bestaan uit a) het archief van het kerspel Bellingwolde (1677 - 1880) en uit b) het archief van het waterschap Bellingwolde (1879 - 1913). Beide archieven zijn indertijd beschreven in de "Inventarissen van Rijks- en Andere Archieven" (IRA), II, 1929, blz. 416 - 423. Het geheel is van een inleiding voorzien door J.A. Brouwer. i
Na verloop van jaren zijn er aan de "archieven van eenige colleges van waterstaat in de Gemeente Bellingwolde" stukken toegevoegd uit de collectie Koning. De beschrijvingen van deze stukken waren onder sub-nummers (o*, 9a, 10*, 11*, 22a, 45**, 58* en 65*) in een kopie van de inventaris uit IRA opgenomen. De beschrijvingen van deze later aan het archief toegevoegde sub-nummers waren echter maar voor een deel in het origineel bijgeschreven. Hierdoor was een verwarrende situatie ontstaan. Mede om die reden vond ik het raadzaam de archieven te scheiden, waarbij het archief van het kerspel Bellingwolde in het fonds kerspel- archieven zou worden opgenomen en het archief van het waterschap Bellingwolde in het fonds waterschaps- archieven. Ik zou dan tevens in staat zijn het archief door te nummeren van 1 - 78, zonder gebruik te maken van verwarring wekkende sub-nummers. i
Behalve het bovengenoemde archief behoren tot het archief van het kerspel Bellingwolde ook de stukken, genoemd in de Catalogus der inventarissen der voormalige zijlvestenijen en dijkrechten van J.A. Feith. J.A. Brouwer verwijst ook naar deze stukken in zijn inleiding, die hieronder volgt. De spelling van zowel inleiding als inventaris heb ik gemoderniseerd. i
"De hierna beschreven stukken afkomstig uit het archief van het 4e onderdeel van het waterschap Reiderland, vormen de archieven van de colleges, waarvan de funkties op het bestuur van genoemd onderdeel zijn overgegaan (en voor een klein gedeelte, n.l. voor zover het Bellingwolderzijlvest betreft, op het hoofdbestuur van genoemd waterschap). Volledig bewaard zijn die archieven alles behalve, van het oudste gedeelte van het kerspel-archief zijn zelfs alleen maar wat losse stukken over. Toen, na de instelling van het gemeentebestuur (1808), het kerspel enkel nog in de vorm van een dijkrecht en zijlvest bleef voortbestaan, heeft men blijkbaar van het oud-archief alleen die stukken bewaard, die op de waterstaat van het kerspel betrekking hadden en die dus voor de lopende dienst nog van waarde zouden kunnen zijn. Ik heb daarom gemeend bij de beschrijving van dat oudste gedeelte van het kerspelarchief tot 1808 met een chronologische lijst van stukken te kunnen volstaan. i
Na de instelling van het gemeentebestuur bleef, zoals gezegd, het kerspel alleen als college van waterstaat voortbestaan. Art. 222 van de Grondwet van 1815 bepaalde, dat de laatst goedgekeurde reglementen van deze colleges (van waterstaat) "den voet van derzelver inrigting" zouden uitmaken. Dientengevolge bleef de dijkbrief van 1598 - de door de gemeente van Bellingwolde gemaakte ordonnantie op alle dijken en zijlen van het kerspel - gelijk voorheen de grondslag voor de inrichting van het dijkrecht en zijlvest en voor de bevoegdheden van de dijkrechters. i
Het archief uit deze periode is beter bewaard; behalve de hierna volgende stukken behoren daartoe ook de in Feith's inventaris der archieven van het Vierkarspelen- en Bellingwolderzijlvest, later Vijfkarspelenzijlvest, beschreven stukken van het kerspel Bellingwolde of Bellingwolderzijlvest (blz. 271 van de Catalogus der inventarissen van de archieven der voormalige zijlvestenijen en dijkrechten in de provincie Groningen). *  Voor de verhouding tussen het dijkrecht en het zijlvest Bellingwolde en tussen deze en het Vier- en Vijfkarspelenzijlvest kan naar Feith's inleiding (blz. 265 van de Catalogus) worden verwezen. Door de oprichting van het waterschap Reiderland bij Statenbesluit van 16 maart 1864, kwam er aan het bestaan van het dijkrecht en zijlvest Bellingwolde een einde. i
Slechts één kerspelorgaan bleef toen nog in leven: de directie over de watermolens van het kerspel. In 1829 namelijk hadden de ingelanden besloten tot de bouw van een viertal watermolens, ten einde de gebrekkige afwatering van het kerspel afdoende te verbeteren. Voor dit werk werden volmachten benoemd, die na de voltooiing als directie over die watermolens aanbleven. In 1879 bij de oprichting van het waterschap Bellingwolde (zie hiervoor: De zeeweringen, waterschappen en polders in de provincie Groningen door mr. C.C. Geertsema, blz. 611) gingen haar funkties over op het bestuur van het nieuw opgerichte waterschap, dat op zijn beurt in 1912 werd opgeheven, waarna de zorg voor de bemaling werd overgenomen door het 4e onderdeel van het waterschap Reiderland" i
Zie voor verdere gegevens over de kerspelorganisatie de inleiding van C. Tromp, Inventaris van het archief van het kerspel Aduard (toegangnummer 4). i
Deze inventaris verscheen eerder in druk in C. Tromp, De Groningse kerspelarchieven (Groningen 1982). i
Inventaris
1 Stukken, behorend tot het oud-archief van het kerspel i
12 Bestek van het aanleggen van de Nieuwe Dijk, aanbesteed door volmachten en dijkrechters van Bellingwolde, 1739. Afschrift, met kwitantie van de aannemer wegens de betaling van voornoemd werk
6 Kerspel Bellingwolde, (1598, 1636) 1677 - 1880
Inventaris
1 Stukken, behorend tot het oud-archief van het kerspel
12
Bestek van het aanleggen van de Nieuwe Dijk, aanbesteed door volmachten en dijkrechters van Bellingwolde, 1739. Afschrift, met kwitantie van de aannemer wegens de betaling van voornoemd werk
Datering:
1739
Omvang:
1 stuk
Organisatie: Groninger Archieven

Kenmerken

Beschrijving:
Inventaris van het archief van het kerspel Bellingwolde
Bewerker:
C. Tromp
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
1982
Omvang:
0,48 m standaardarchiefberging
Bijzonderheden:
Zie voor algemene inleiding inventaris kerspel Aduard (Toegangsnummer 4)