Uw zoekacties: Vrijwillige burgerwacht te Zwolle

0730 Vrijwillige burgerwacht te Zwolle ( Collectie Overijssel locatie Zwolle )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
In de Middeleeuwen werden in verschillende steden vrijwillige boogschuttersverenigingen, zgn. schuttersgilden gevormd. Deze bestonden aanvankelijk uit de aanzienlijkste lieden van de gemeenschap, die het hanteren der wapenen beoefenden. Zij namen de verplichting op zich om de stad tegen gevaar van buiten en innerlijke onrust te verdedigen. Na de Unie van Utrecht (1579) gingen deze gilden over in de schutterijen, die bijna de gehele mannelijke bevolking omvatte. Pas bij wet van 24 juni 1901 (Landweerwet) werden deze eeuwenoude instellingen opgeheven. Deze wet werd in 1922 vervangen door de Dienstplichtwet. Dit had tot gevolg dat de landweerkorpsen werden opgeheven en er een belangrijke inkrimping van oefentijd en sterkte van het leger plaats vond. Op welke wijze konden burgemeesters nu rekenen op versterking van hun politiekorpsen in tijden van nood? Artikel 184 van de Gemeentewet bood daarvoor een oplossing. Dat artikel gaf burgemeesters de bevoegdheid om ingeval van oproerige bewegingen en ordeverstoringen de hulp der schutterijen en in de gemeente aanwezig of naastbijzijnd gelegen krijgsvolk in te roepen. Op grond daarvan had men in augustus 1914 in Den Haag 400 man tot zogeheten burgerwachten geformeerd. Ook in Zwolle had men niet stilgezeten en op 15 november 1914 de Zwolsche Vrijwillige Burgerwacht opgericht. Vermoedelijk behoorden tot de oprichters J.S. Piquet en de bekende amateurfotograaf en fabrikant C.J.J. Schaepman.
Het doel van de burgerwacht lag volgens J. Reinking, commandant van de gewapende afdeling, in haar optreden als reservekorps van de gemeentepolitie. Vooral na het uitbreken van de Eerste wereldoorlog werd het gemis gevoeld van een plaatselijke organisatie die de politie zou kunnen steunen in het handhaven van de orde. Het verlangen naar een dergelijke organisatie werd nog eens versterkt door de revolutiepogingen die in 1918 in Nederland en elders in Europa plaatsvonden. " Bedenken wij, dat de organisaties die de revolutie willen niet stilzitten. Vele hunner leiders worden gesalarieerd voor hunne propaganda. Zij moeten ageren, zij moeten tot ontevredenheid opwekken. Die ontevredenheid kan tot stakingen leiden en de stakingen zullen honger en ellende, vooral bij de lagere klassen der maatschappij, brengen. " En het hellende vlak naar revolutionaire woelingen is voorbereid. Dat het communistisch gevaar nog niet is verdwenen, is een ieder toch zeker bekend. Denk slechts aan de cellenbouw die overal wordt toegepast en in alle kringen tot uiting komt. Het bestaansrecht of beter nog de noodzakelijkheid van de hedendaagsche burgerwacht moge uit het vorenstaande voldoende zijn gebleken ", aldus Reinking op een lezing circa 1924 *  .
Toch bestond tegen het bestaan van de burgerwachten een sterke oppositie. Dit leidde in de Zwolse gemeenteraad tot pittige discussies. Aanleiding hiertoe was het verzoek om een subsidie van 1000 gulden te verlenen, hetgeen in de raadsvergadering van 23 december 1919 aan de orde werd gesteld. Het is vooral de sociaal-democraat Leusink die fel van leer trok tegen deze subsidie: " Het is van algemene bekendheid, dat de sociaal-democraten niet te vinden zijn voor toelage voor de burgerwacht, ontstaan uit de belachelijke vrees van de bezittende klasse voor de revolutie. Men gaat uit van de naïeve meening, dat, als de tijden rijp zijn voor een omkeer, de burgerwacht die tegen zal houden, die 1000 gulden is weggesmeten geld! Trouwens ik begrijp niet, waar die 1000 gulden voor dient, de leden van de burgerwacht spelen met geweren, maar die krijgen ze kosteloos van het Rijk, het is zeker om te trakteren, als de heeren met dat spelletje bezig zijn. Het zou ongemotiveerd zijn 1000 gulden weg te gooien voor deze hansworsterij!"
Het voorstel tot subsidieverlening werd echter wel aangenomen. Ook in de jaren 1921-1923 probeerde Leusink tevergeefs de subsidie verlening te laten stoppen. Op 15 november 1939 werd de Vereniging opnieuw aangegaan, voor een tijdvak van 29 jaar. De daarbij behorende statuten werden bij KB van 29 januari 1940 no. 39 goedgekeurd. In de meidagen van 1940 verleenden leden van de burgerwacht bewakingsdiensten bij het spoorwegemplacement aan de Assendorperlure. Kort nadien ontving de waarnemend burgemeester van Zwolle een schrijven, dd. 19 juli 1940 no. 16812 afd. BB, van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, waarin de opheffing van de Burgerwachten werd aangekondigd. Tijdens een buitengewone algemene vergadering in de bovenzaal van Café-Restaurant "de Harmonie" vond op 23 augustus 1940 de laatste bijeenkomst van de Zwolsche Vrijwillige Burgerwacht plaats. Een liquidatiecommissie werd benoemd, voor de eigendommen werd een bestemming aangewezen, terwijl werd besloten om het batig saldo te verdelen onder diaconieën en armbesturen.
Het archief
2 - 4 Brievenboeken, 1923-1940.
0730 Vrijwillige burgerwacht te Zwolle
Het archief
2 - 4
Brievenboeken, 1923-1940.
Datering:
1923-1940
Uiterlijke vorm:
3 katernen

Kenmerken

Datering:
1919 - 1942
Omvang archiefblok:
0,12 m
Toegang:
Seekles, J.J., Inventaris van het archief van de Zwolsche Vrijwillige Burgerwacht te Zwolle, 1919 - 1942, Zwolle (1987).
Voorwaarden voor raadpleging:
Het archief is openbaar.
Bijzonderheden:
Oud: VA012.
Openbaarheid:
Het archief is openbaar.
Archiefvormer(s):