Uw zoekacties:

01.075 Landen van Overmaas, 1411-1795 ( Historisch Centrum Limburg, te Maastricht )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
De landen van Overmaas
Het land van Valkenburg
Het land van 's-Hertogenrade
De heren en de overgang aan Brabant
Het graafschap Daelhem
De heren en de overgang aan Brabant
De drie landen van Overmaas onder de hertogen van Brabant
De landen van Overmaas van 1632 tot de uitvoering van het Partagetractaat in 1663
De landen van Overmaas
De landen van Overmaas na het tractaat van Fontainebleau van 8 november 1785
Het einder der landen van Overmaas en de inlijving bij de Franse Republiek
Het rechterlijk en administratie bestuur vóór 1365
Het bestuur onder de Brabantse hertogen tot 1632
Algemeen
De verpandingen
Het land van Valkenburg
Het land van 's-Hertogenrade
Het land van Daelhem
De bewaarder der landen van Overmaas
De gouverneurs
01.075 Landen van Overmaas, 1411-1795
Inleiding
Het bestuur onder de Brabantse hertogen tot 1632
De gouverneurs
Ofschoon Rijksarchivaris J. Habets beweerde dat de eigenlijke gouverneur en -kapitein generaal der Landen van Overmaas eerst in het jaar 1542 verschijnen, staat het wel vast, dat er ambtenaren hebben gefungeerd, die vroeger deze titel droegen.
Tot genoemd jaar zouden de drossaarden in de verschillende Landen van Overmaas de functie van de latere gouverneur hebben uitgeoefend. * 
In de rekeningen van Limburg en de Landen van Overmaas over de jaren 1389-1396 wordt nl. een betaling van achterstallige salaris tot 24 juni 1389 verantwoord, uitbetaald aan Hendrik, heer van Gronsveld als Gouverneur. * 
Zijn opvolger Jan Scheyffart van Merode, heer van Hemmersbach werd door Philips de Stoute, hertog van Bourgondië en van Brabant op 7 september 1390 benoemd tot zijn gouverneur en rector van het hertogdom Limburg en de Landen van Overmaas. * 
Deze beide heren waren tevens drossaard van Limburg. Karel de Stoute heeft in 1477 Guy de Brimeu benoemd tot zijn luitenant-generaal en gouverneur van Gelre, van Limburg, de Landen van Overmaas en van Luxemburg en van alle landen van de hertog van Brabant rechts van de Maas gelegen.
De eerste gouverneur-generaal was Jan graaf van Oost-Friesland of van Overembden, heer van Durboy, die op 29 maart 1542 benoemd werd. Hij resideerde op het kasteel van Valkenburg, van welk land hij tevens drossaard was en waar hij op 6 juni 1572 overleed. *  Omtrent de functie van deze ambtenaar ontlenen wij het volgende aan het aangehaalde artikel van J. Habets over de gouverneurs.
Deze functionarissen werden door de souverein benoemd, doch waren afzetbaar tot in de 16e eeuw toen ze voor hun leven benoemd werden. Zij legden de eed af in elk der vier Landen van Overmaas; in Limburg aan het hooggerecht en aan de Staten, in de andere Landen van Overmaas aan de Staten. Bij de openbare plechtigheden volgden zij in rang na de ridders van het Guldenvlies. In de algemene Staten der zuidelijke Nederlanden hadden zij een consultatieve stem. Geen enkel belangrijk politiek, financieël of hoge administratieve besluit werd genomen zonder het oordeel der provincie, dat door middel van de gouverneurs werd gegeven.
In de militaire organisatie der XVe en XVIe eeuw had de drossaard en later de gouverneur het bevel over de troepen in zijn ressort. Ook had hij het bevel over de gewapende korpsen van zijn provincie, wanneer noch de souverein, noch de gouverneur- generaal der Nederlanden, noch de maarschalk van het leger ter plaatse waren. Hij was verantwoordelijk voor de veiligheid der provincie, haar vestingen en burchten.
Hij had de militaire politie over de bevaarbare rivieren.
Hij was in XVIe eeuw kastelein der vestingen van Limburg en Valkenburg die hij in goede staat, goed bewapend en van proviand voorzien moest houden.
In politieke zin waren de gouverneurs de opperste hoeders van de rechten van de souverein Zij waren verantwoordelijk voor de handhaving der orde, de vrede en de openbare rust, ook op godsdienstig gebied (ketterij). Vooral hadden zij mede te waken tegen de grensschendingen door de stad Aken, zij moesten toezien, dat geen munt werd geslagen in hun ressort en de pachters der kalamijnmijnen van nabij gadeslaan. Verder moesten zij laten nagaan of het mogelijk was de overstroming van de loodmijnen te voorkomen en een middel vinden om het grootste nut daaruit te trekken.
Als onmiddellijke vertegenwoordigers van de souverein hadden zij het recht de ambtenaren, heren en onderdanen voor zich te doen verschijnen en deze te doen gehoorzamen in alle zaken binnen de grenzen der souvereine rechten, die door de nationale instellingen erkend waren.
De vier drossaarden der Landen van Overmaas moesten de gouverneur gehoorzamen in politieke en administratieve zaken, doch zij hadden een grote onafhankelijkheid in het rechterlijke waarin de gouverneurs echter het oppertoezicht hadden.
Zij hadden het recht van benoeming van de schepenen van gerechtshoven en schepenbanken, behalve in de heerlijkheden. Ook dat van de boswachters, de subalterne ambtenaren, de boden en gezworen klerken.
In geestelijke zaken moesten de gouverneurs zich afzijdig houden in Limburg, zeker wat het verlenen van pastoraal of kerk betrof.
De Staten werden door de gouverneurs bijeengeroepen, doch in de vier Landen van Overmaas liet de gouverneur dit over aan de vier hoogdrossaarden. Wel zal hij de Staten, die in Limburg vergaderden, dus die der vier Landen van Overmaas voorzitten. * 
Verder hadden de gouverneurs m.i. het recht de Raad van de hertog van Brabant in de Landen van Overmaas bijeen te roepen en hij was tevens voorzitter op de vergaderingen van dit lichaam waarover hierna meer. * 
In 1600 hebben de Staten van Limburg en die der Landen van Overmaas tevergeefs getracht de opheffing van het ambt van Gouverneur te verkrijgen. Zij waren van mening dat de vier drossaarden voldoende waren om het land te bewaren en de justitie uit te oefenen.
Na het overlijden van gouverneur Wolfgang Willem markies van Bournonville in 1754 werd deze niet meer vervangen in de Landen van Overmaas, Spaanse partage, daar de bevoegdheden zeer waren ingekrompen in de loop der jaren.
Door order van de 26 maart 1758 werd Philips Joseph Dieudonnee baron en later graaf van Woestenraedt, luitenant der lenen en drossaard van Limburg, belast met de functie van gouverneur uit te oefenen, in het civile en militaire, met de titel van drossaard. Hij bleef in functie tot 1794.
Gedurende de Spaanse-successie oorlog hebben in het Spaanse gedeelte der landen van Overmaas van 1703-ca. 1713 administrateurs-generaal gefungeerd. * 
Na de verovering van de Landen van Overmaas werd prins Frederik Hendrik op 7 mei 1633 door de Staten-Generaal aangesteld tot stadhouder en kapitein-generaal der Landen van Overmaas. Deze stelde in 1635 de hertog van Bouillon tot zijn luitenant of plaatvervanger in deze functie aan. Later zijn de successieve stadhouders, prinsen van Oranje, tot gouverneurs aangesteld. Nadien wordt in de besluiten van de Staten-Generaal geen gewag meer gemaakt van gouverneurs, zodat het vermoeden voor de hand ligt dat het hier slechts een blote titel betrof. De functie van gouverneur werd ingevolge het reglement van 15 oktober 1663 in de diverse landen uitgeoefend door de voogden en de drossaarden. * 
De hertogelijke raad in de landen van Overmaas
1.14. Aantekeningen bij diverse deelarchieven
Archieven van de Landen van Overmaas
Bijlage: Korte beschrijving van de aktes van het archief van de Ridderleenhof Carsfeld te Gulpen LvO 9177-9184
Inventarisnummer 9177; Akten van overdracht en verbintenis over de jaren 1570-1612
Inventarisnummer 9178; Akten van overdracht en verbintenis over de jaren 1740-1767
Inventarisnummer 9179; Minuten van overdracht en verbintenis
Inventarisnummer 9181; Rollen der civiele processen
Inventarisnummer 9182; Civiele processen
Inventarisnummer 9183; Processtukken in civiele zaken
Inventarisnummer 9184

Kenmerken

Datering:
1411-1795
Auteur:
J.M. van de Venne
Omvang m1:
221 - 105 charters
Inventaris:
Inventaris van de archieven van de Landen van Overmaas, 6 delen (Maastricht z.d.), aangepast in 2017-2018
Opmerking:
Verschillende archiefblokken zijn overgedragen aan diverse Limburgse archiefdiensten of zijn verplaatst naar andere archieffondsen binnen het RHCL.