Dorp/gemeente.
Jabeek (Limburgs: Joabik) is een kleine woonkern in de gemeente Onderbanken in Nederlands-Limburg. De naam is vermoedelijk een afgeleide van de Quabeek(se) Grub. Het centrum van Jabeek bestaat uit de Maar (afgeleid van het Latijnse "Mare" dat zee betekent). In het verleden was hier een beek of water. De Maar is in 2009 in de oorspronkelijke toestand teruggebracht. De Quabeek is ontkluist en het water stroomt weer bovengronds door de dorpskern. Het historische karakter van het dorp is middels een originele inrichting van straten, kerkenpaden en natuur versterkt (bron: Wikipedia)

De vermelding van het dorp Jabeek komen we voor het eerst tegen in 1144. Het gebied van Jabeek behoort met Brunssum al vroeg tot de heerlijkheid Valkenburg. In 1352 stierf Jan van Valkenburg Zijn zusters verkochten geleidelijk hun rechten. In 1378 was de hertog van Brabant heer van geheel Valkenburg en bleef dit tot aan de Franse revolutie. Onder gerechtelijk en administratief opzicht behoorde Jabeek tot het gebied der gemeente en schepenbank Brunssum. Deze werd met Schinveld in 1557 tot heerlijkheid verheven door Philips II en vervolgens aan Huyn van Amstenrade verpand. In 1609 verkreeg deze de heerlijkheid in eigendom. Als heer van Valkenburg bleef de hertog van Brabant de souverein. In 1654 werd Amstenrade tot graafschap verheven ten gunste van Huyn en werd de heerlijkheid Brunssum hierin geïncorporeerd. De heerlijkheid en de schepenbank van Brunssum werd in 1795 opgeheven toen het graafschap Amstenrade en Geleen, waartoe Brunssum en Jabeek behoorden, ophield te bestaan. Met ingang van 1796, het eind van de Ancien Régime, werd Jabeek een zelfstandige gemeente (bron: J.F. Driessen/J.Th.H. de Win. Inventaris van de archieven der gemeente Jabeek, 1821-1941)

Kenmerkend voor Jabeek is de H. Gertrudiskerk van architect P.J.H. Cuypers. Daarnaast staan er vele monumentale en beschermde carréboerderijen. Zeer uniek zijn verder de Jabeekse bossen aan de Roode beek, beheerd door Natuurmonumenten. Hier zijn enkele monumentale watermolens te vinden, waaronder de Etzenrader Mühle

Jabeek, inclusief het gehucht Etzenrade, was lange tijd de kleinste gemeente van Nederland met ongeveer 760 inwoners. Bij de gemeentelijke herindeling van Zuid-Limburg per 1 januari 1982 werd het samengevoegd met de gemeenten Bingelrade, Merkelbeek en Schinveld. In eerste instantie heette de nieuwe gemeente nog Schinveld maar in 1983 werd dit Onderbanken. De 'Onderbanken' waren de Middeleeuwen een rechtsprekend college

De gemeente Onderbanken grenst aan Duitsland. De gemeente telt 7.978 inwoners (1 februari 2012, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 21,24 km². Onderbanken maakt deel uit van de plusregio Parkstad Limburg. Onderbanken kenmerkt zich als een landelijke gemeente en is zeer heuvelachtig, hoewel het strikt genomen nog niet tot het Heuvelland wordt gerekend. Er zijn twee soorten landschap aanwezig: het agrarische landschap ten westen van de kern Schinveld en de uitgestrekte bossen ten oosten van die plaats. Het is tegenwoordig vooral een forensengemeente: van alle werkende inwoners werkt 82 procent buiten de gemeentegrens, waarmee Onderbanken het op één na hoogste percentage forensen van Nederland heeft. De gemeente Onderbanken bestaat uit de vier kerkdorpen Schinveld, Merkelbeek, Bingelrade en Jabeek. Daarnaast bevinden zich in de gemeente de buurtschappen Etzenrade, Op den Hering, Viel en Raath. De plaatsnaamborden in de gemeente zijn tweetalig; in het Nederlands en in het plaatselijke Limburgs dialect (bron: Wikipedia)

Oprichting parochie.
In 1268 stond er reeds een kapel, die toebehoorde aan de parochiekerk van het Duitse Gangelt. Jabeek werd in 1579 verheven tot zelfstandige parochie. Gertrudis van Nijvel is de patrones van kerk en parochie. Op het in 1889 aan de gemeente verleende wapen is onder meer Gertrudis met staf afgebeeld

Kerkelijk viel Jabeek oorspronkelijk onder de parochie van Gangelt, het dekenaat Susteren en het Bisdom van Luik. In 1579 werd het er van gescheiden, tot afzonderlijke parochie verheven en ingelijfd bij het in dat jaar opgerichte bisdom van Roermond en het dekenaat Valkenburg. In latere jaren wijzigde dit in het dekenaat Schinnen, het Dekenaat Brunssum met ingang van augustus 1955 en het dekenaat Schinnen Geleen met ingang van 1 september 2010

Kerk.
De kerk, gelegen Dorpsstraat 34, 6054 ZG Jabeek, x: 193938, y: 332605, kadastraal bekend sectie A no. 1219, is een neogotische, driebeukige basicale kerk met een driezijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met ingesnoerde naaldspits. De Gertrudiskerk ligt aan de hoofdstraat in de kern van Jabeek en wordt omgeven door een muur en een kerkhof. 0p het kerkhof vinden we een hardstenen grafkruis van 1825. Voor de muur om de kerk ligt een klein grasveld

De toren van de kerk stamt uit de tweede helft van de 15e eeuw. De oude kerk werd in 1859 vervangen door de huidige kerk, met gebruikmaking van de oude toren, naar een ontwerp van architect P.J.H. Cuypers. De nieuwe kerk werd tegen de toren gebouw en de toren werd daarbij verhoogd en van een andere spits voorzien. Kunstenaar is Henricus Kocken. Tussen 1982 en 1992 en in 2004 is de kerk gerestaureerd

De bakstenen kerk heeft een middenschip, dat met leien is gedekt. De zijbeuken hebben lezenaarsdaken, gescheiden door een middenstuk met een opvallend roosvenster. Het middenstuk heeft weer een zadeldak. Ook deze daken zijn met leien gedekt. Tegen de absis is een kruis bevestigd

Het interieur is verdeeld in een schip en twee brede zijbeuken. Het vijfzijdig gesloten priesterkoor ligt naar het oosten en heeft een dubbel ribbengewelf. Het schip heeft een houten tongewelf. De zijbeuken bestaan beide uit drie traveeën. De buitenste hebben een ribbengewelf, het middelste is hoger, bevat uitgebouwde biechtstoelen en heeft een houten spitsbooggewelf. De draagconstructie boven de zijlen is opgebouwd uit kleinere zuiltjes

Het orgel is een eenmanuaals orgel waarvan een aantal stemmen ook op een afzonderlijk (tweede) manuaal en pedaal te bespelen is. Het is geplaatst in 1868 door de Gebr.Müller uit Reifferscheidt, Duitsland. Klokkenstoel met klok is van J.B.N. Gaulard uit 1822 met een diameter van 45 cm. Het mechanisch torenuurwerk is van B. Eijsbouts uit 1926, in 1967 voorzien van elektrische opwinding

Patrones.
Gertrudis van Nijvel (626-659) was een dochter van Pepijn van Landen (hofmeier van de Frankische koning Dagobert) en diens vrouw Itta. Na de dood van Pepijn stichtte Itta een klooster in Nijvel waarvan zij zelf abdis werd. Na haar dood werd zij opgevolgd door Gertrudis. De verering te Jabeek en elders is verweven met enkele bekende legenden over de persoon Gertrudis. Een daarvan verhaalt dat de heilige eens tijdens het spinnen in slaap was gevallen, waarna ratten en muizen haar spinrokken in hun hol hadden gesleept. Een andere legende vertelt hoe Gertrudis tijdens het spinnen werd gesard door de duivel in de gedaante van een muis. Niettemin wist de heilige haar geduld te bewaren. In weer een andere legende wordt verhaald hoe de heilige, moe van het spinnen, op zeker ogenblik in slaap was gevallen. De duivel zond daarop ratten en muizen die haar spinrokken in de war maakten. Gertrudis, eenmaal ontwaakt, zou echter deze dieren hebben verjaagd. Dergelijke verhalen kenden reeds aan het begin van de 15e eeuw een wijde verspreiding in West-Europa. Gertrudis werd de beschermster tegen ratten en muizen die het gewas en de oogst schade konden berokkenen, en om dezelfde reden ook patrones van de hoveniers. Een en ander hield ook verband met het begin van de lente, omstreeks haar feestdag op 17 maart: het moment waarop het werk in huis (zoals het spinnen) eindigde en het werk op het veld begon. Het was ook het moment waarop de veldmuizen weer tevoorschijn kwamen, met alle gevolgen van dien voor de landbouwende bevolking (bron: Meertens Instituut)

Gebeurtenissen.
Op 25 oktober 2009 wordt het 150-jarig bestaan van het kerkgebouw gevierd met een mis, een gedenksteen en een receptie