Na de bevrijding van het Zuiden vond het zogenaamde 'vernieuwings'-denken grote opgang. De vraag was wat gebeurt er nu in het bevrijde Zuiden en wat dient er te geschieden als heel Nederland is bevrijd. Sommigen waren voor voortzetting van het traditionele Nederland van voor mei 1940, terwijl anderen voor 'vernieuwing' van Nederland waren, d.w.z. voor het breken met de vooroorlogse verzuiling. Tot deze laatste groep behoorde de oud-illegaliteit. Zij hadden vooral in het Zuiden een belangrijke rol gespeeld en meenden dan ook dat na de bevrijding in de eerste plaats naar hen moest worden geluisterd. Zij hadden daartoe makkelijker de gelegenheid, omdat het Militair Gezag een sterke neiging had om naar hen te luisteren. * 

De illegaliteit ging derhalve de krachten bundelen. Zo werd op 22 september 1944 te Maastricht het Comité van Illegale Werkers (C.I.W.) opgericht, met als taak het adviseren van het bevoegd gezag. Behalve in Maastricht werden er ook nog Comités in Heerlen, Sittard en Weert opgericht. * 

Tijdens een bijeenkomst van enkele prominente illegale werkers werd op 16 oktober 1944 besloten tot de oprichting van de Bond Nederland. Indien mogelijk zouden alle illegale organisaties in deze bond vertegenwoordigd moeten zijn, echter niet naar evenredigheid. De formule 'Nederland met Oranje naar een gezonde democratie' vormde de grondslag voor een nog op te stellen program. Daarvoor werd op 1 november 1944 in Eindhoven een beraad met illegale werkers uit andere bevrijde delen van het Zuiden belegd. Tijdens deze bijeenkomst had met name Limburg grote problemen met de naam Bond Nederland, omdat dit een te veel omvattend begrip was. Het achtte de aanduiding Comité van Illegale Werkers het meest geschikt. Om uit deze impasse te geraken vond op 22 november, eveneens te Eindhoven, een tweede bijeenkomst plaats. Hier werd besloten tot oprichting van een organisatie met als naam Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Nederland (G.O.I.W.N.). Van deze Gemeenschap konden lid worden 'allen die om principiële redenen gedurende de bezetting aktief hebben deelgenomen aan het verzet tegen de door de bezetter uitgeoefende rechtsverkrachting en dwingelandij'. * 

Vanaf het begin van haar oprichting heeft de Gemeenschap geen brede aanhang weten te verwerven. Vooral de stelling dat zij 'het geweten van ons volk' waren, wekte veel geïrriteerdheid op. Deze werd groter toen bleek dat de organisatie op allerlei terreinen, met name ten aanzien van het arrestatiebeleid, een merkbare invloed kreeg op het Militair Gezag. *