"Overwegende, dat het noodzakelijk is de Hooge Colleges van Staat, de Nederlandsche Administratie, de Rechterlijke Macht en andere organen, diensten en instellingen zoo spoedig mogelijk te zuiveren van personen, door den bezetter in het belang van den vijand, van zijn oorlogvoering en ter bevordering van de aan den Nederlandschen zin voor recht en vrijheid vreemde opvattingen aangewezen voor het bekleeden van ambten of het uitoefenen van functies, alsmede van andere verraderlijke en ontrouwe elementen;.."

Hiermee werd het Zuiveringsbesluit van 13 januari 1944 gemotiveerd, dat de wettelijke basis vormt van de naoorlogse zuivering en de vorming van het onderhavige archief.
Het Zuiveringsbesluit was van toepassing op overheidspersoneel en voorzag in een drietal sancties tegen personen die "..van ontrouw aan de zaak van Ons koninkrijk, aan Ons, of aan Onze Regeering hebben doen blijken, of van hen, op grond van hun houding vóór of tijdens de bezetting, niet de getrouwe medewerking aan het herstel van het vaderland kan worden verwacht."(art. 3)
De personen op wie de hierbovenstaande beschrijving van toepassing werd geacht stond ontslag uit hun functie te wachten, gepaard gaande met verlies van pensioenrechten.(art. 4)

Voordat er al of niet tot ontslag werd besloten werd er eerst onderzoek naar gegrondheid van klachten over een persoon gedaan. In afwachting van de uitslag van dit onderzoek en de beslissing van ontslag kon de persoon een staking (art. 2) of een schorsing (art. 3) worden opgelegd.
Staking hield in dat de betreffende persoon zijn of haar werkzaamheden tot nader order diende te staken, zonder dat dit invloed had op de uit deze werkzaamheden voortvloeiende inkomsten.
Schorsing betekende het stoppen van de werkzaamheden tot nader order, gepaard gaande met verlies van inkomen.

Het originele Zuiveringsbesluit is gepubliceerd in het Koninklijk Besluit van 13 januari 1944 (St. no. E 14) en werd gevolgd door een aantal wijzigingen en aanvullingen, nl. het KB van 27 september 1944 (St. no. E 122), waarin het Zuiveringsbesluit ook van toepassing werd verklaard voor alle delen van het koninkrijk; het KB van 12 april 1945 (St. no. F 56), waarin gestreefd wordt naar eenvormigheid in de uitvoering; de KBs van 12 mei 1945 (ST. no F 69 en F70), waarin de sanctiemogelijkheden werden uitgebreid: (ongevraagd) eervol ontslag werd mogelijk en de mogelijkheden tot bezwaar werden vergroot; het KB van 2 augustus 1945 (St. no. F 132), dat de voorgaande Zuiveringsbesluiten verving en het werkterrein uitbreidde naar andere sectoren, buiten de ambtelijke. Tevens werden de sanctiemogelijkheden uitgebreid, naast de reeds genoemde maatregelen bestond vanaf nu ook de mogelijkheid van :
"a. terugzetting in rang of aanwijzing van een andere functie;
b. inhouding van geheele of gedeeltelijke bezoldiging;
c. tijdelijke of bestendige uitsluiting van bevordering;
d. stilstand van periodieke verhooging van bezoldiging
e. mondelinge of schriftelijke berisping met of zonder openbaarmaking;
f. overplaatsing." (art. 2)

Met het oog op de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer geldt voor bestanddelen met een einddatum jonger dan 85 jaar een beperkte openbaarheid. Raadpleging is mogelijk met toestemming van de rijksarchivaris.

Geraadpleegde literatuur

Staatsblad 1944
Staatsblad 1945
Afwikkelingsbureau Militair Gezag, Overzicht der werkzaamheden van het Militair Gezag gedurende de bijzondere staat van beleg, p. 99 e.v.
P. Romijn, Snel, streng en rechtvaardig (s.l. 2002)
J.B. de Boer en W. Jonkman, Militair Gezag in Groningen (Assen 1990)
K. Groen, Er heerst rust en orde (Nijmegen 1979)
K. van Berkel, Academische illusies (Amsterdam 2005) 419 e.v.