Gerard Heymans (Ferwerd, Fr., 1853 - Groningen, 1930) werd in 1890 benoemd tot hoogleraar in de geschiedenis der wijsbegeerte, de logica, de metaphysica en de zielkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Heymans wordt beschouwd als de grondlegger van de psychologie in Nederland. Als begindatum neemt men het jaar 1892, toen Heymans 500 gulden kreeg toegewezen van de universiteit voor de aanschaf van instrumenten voor het inrichting van een laboratorium. Dit eerste psychologisch laboratorium was gevestigd in Heymans' eigen woning aan de Noorderstationstraat en later aan de Ubbo Emmiussingel. In 1909 zou het lab worden gevestigd in het nieuwe academiegebouw. In zijn laboratorium doet Heymans vooral onderzoek op het gebied van gezichtsbedrog, psychische remming en onderscheidingsminima, onderwerpen die men rekent tot de experimentele of algemene psychologie. Heymans bouwde in de loop van de tijd een uitgebreide verzameling psychologische instrumenten op. Het merendeel daarvan is bewaard gebleven in het Universiteitsmuseum in Groningen. Het archief bevat aantekeningenboekjes van diverse experimenten, alsmede aantekeningen gemaakt tijdens prakticumcolleges

Heymans richt zijn onderzoek ook op andere psychologische terreinen. Eind 19e eeuw houdt hij zich bezig met de esthetica. Vanaf het begin van de eeuw richt zijn belangstelling zich vooral op de speciale psychologie. In de jaren twintig begeeft hij zich ook op het terrein van de parapsychologie. Bij al zijn onderzoeken maakt Heymans gebruik van onderzoek met behulp van vragenlijsten: de enquête. Hij is de eerste die deze manier van onderzoek introduceert. Enquêtes die Heymans heeft doen uitgaan betreffen: enquête betreffende depersonalisatie en de fausse reconnaisance, de heriditeits- of erfelijkheidsenquête, de school- of puberteitsenquête, studie-enquête, telepathische en profetische verschijningen, droomenquête. In het archief zijn van al deze enquêtes de geretourneerde vragenlijsten bewaard gebleven, alsmede de bewerking en verdere verwerking daarvan.

Het archief bevat weinig informatie over Heymans zelf. Die stukken bevinden zich in de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Een omschrijving van deze stukken is als bijlage aan deze inventaris toegevoegd.

Voorts zij gewezen op het archief van de Dr. D. Bosstichting dat thans in de Universiteitsbibliotheek berust (en op de nominatie staat om ondergebracht te worden naar het Rijksarchief in Groningen). Dit archief betreft de werkzaamheden van Heymans' opvolger prof. Brugmans, voornamelijk met betrekking tot diens psychotechnische arbeid.

Voorts zij gewezen op een nagenoeg complete verzameling overdrukken van artikelen van de hand van Heymans welke zich bevindt in de Universiteitsbibliotheek te Groningen. Hier berusten ook boeken uit de bibliotheek van het Psychologisch Instituut ten tijde van Heymans; deze zijn niet apart bijeengehouden maar in het bibliotheekbestand opgenomen.

Tenslotte zij gewezen op documentatie die over Heymans en zijn werk is te vinden in het Universiteitsmuseum te Groningen en bij de Stichting Historische Materialen Psychologie (vakgroep psychologie van de Rijksuniversiteit Groningen) te Groningen.