Uw zoekacties: Vereniging Sociëteit De Harmonie, 1840-1999

2375 Vereniging Sociëteit De Harmonie, 1840-1999 ( Groninger Archieven )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Toelichting
De Vereniging “Sociëteit De Harmonie” werd op 13 augustus 1840 opgericht onder de naam Sociëteit “De Harmonie”. Deze naam werd in 1867 veranderd in de Vereeniging “De Harmonie” en in 1982 ontstond de huidige naam. Vóór 1840 heeft er waarschijnlijk al een Sociëteit “De Harmonie” bestaan, maar daarvan zijn slechts spaarzame gegevens bekend. Deze sociëteit kwam, evenals de Sociëteit “Nabij en buiten” en de Sociëteit “De uitspanning”, bijeen in het ‘Hooge Zomerhuis’, dat stond op de hoek van de Groote Kruisstraat en de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat, schuin tegenover de toenmalige Schouwburg. Leden van deze sociëteiten waren de gegoede burgers van Groningen, militaire officieren, studenten en hoogleraren.
De eigenaar van het gebouw en de tuin, Christoffel van Elmpt, had in 1817 de grond gekocht en het gebouw, dat later werd uitgebreid met een biljartzaal en een concertzaaltje, laten neerzetten. Hij legde zich toe op de bomen- en bloemkwekerij, maar ook werd daar voor het eerst in 1818 een vauxhall in zijn tuinen gehouden. Voor deze feesten werd muziek ingehuurd van het in, of bij, Groningen gelegerde militaire garnizoen.
In 1840 werd de toestand door de, vaak dronken, studenten onhoudbaar en werden deze sociëteiten opgeheven, waarna de leden, na een ballotage, lid konden worden van de nieuwe Sociëteit “De Harmonie”. Minstens eenmaal in de week werd muziek gegeven door het “Burgerlijk Muzijkkorps” (van het garnizoen) en het muziekcorps van de D.D. Schutterij. Ook namen aan deze uitvoeringen leden uit de gegoede burgerij (‘dilettanten’) deel. In 1849 kochten de leden het gebouw. Door de sterke toename van het aantal leden werd uitgekeken naar een andere en betere lokatie.
In mei 1856 verhuisde de Sociëtet naar de Oude Kijk in ’t Jatstraat 26, op de plaats waar vroeger het “Vrouw Clarenconvent” heeft gestaan. De daarnaast gelegen “Academie voor Teeken-, bouw- en zeevaartkunde Minerva”, kwam tevens in bezit van de sociëteit en werd later afgebroken voor verdere uitbreiding.
In 1858 (12 januari) werd op initiatief van de Sociëteit, de Muziekschool opgericht, met als doel goede musici aan te kunnen trekken, die tevens als leraar aan de muziekschool verbonden waren en toekomstige musici voor het orkest op te kunnen leiden. In 1862 werd het Orchest van de Harmonie opgericht met als eerste dirigent Maurice Hageman. Er werd harmoniemuziek gegeven in de tuin en symfoniemuziek in de concertzaal. In 1873 en 1891 werd het gebouw uitgebreid. In haar bloeitijd (van ongeveer 1872 tot 1926) had de sociëteit meer dan 2500 leden, waarvan ongeveer 1900 uit de stad, en de andere, bijzondere, leden kwamen uit de omgeving, waren student of waren dames. De Vereniging beschikte over een grote concertzaal, een grote biljartzaal, een leeszaal, conversatiezaal, een speelzaal, een woning voor de pachter, verschillende kamers voor bestuur en commissies en later een toneelzaal. Daarachter was een fraaie tuin met een muziekkoepel. In 1865 werd Carl Eisner dirigent. Deze werd 1867 opgevolgd door de beroemde Johannes H. Bekker, die het orkest tot voor die tijd ongekende hoogte en grootte bracht, diverse zang- en toonkunstkoren oprichtte en leiding gaf aan vrijwel alle muzikale activiteiten in het noorden van het land. In 1897 werd hij opgevolgd door Marius van ’t Kruys. In 1905 werd Peter van Anrooy dirigent, die in 1910 opgevolgd werd door Kor Kuiler. Vanaf 1902 tot 1937 was Emil Clemens Schröner orkestmeester.
De Vereniging kende al vanaf haar oprichting een Muziekcommissie, een Consumptiecommissie en een Leescommissie. In 1867 werden een commissie volgens artikel 14a voor toezicht op financiële beslissingen en een commissie volgens artikel 14b voor hoger beroep ingesteld, en vanaf 1908 bestond er een Vertegenwoordiging (van de leden).
In de 19e eeuw waren de studenten van het studentencorps “Vindicat atque polit” veelal lid van ‘De Harmonie’, hetgeen veelvuldig aanleiding was tot wrijvingen tussen de soms dronken en baldadige studenten en de andere concertbezoekers. Daardoor ontstonden er (vooral in 1840, 1861 en 1892) ernstige twisten, waardoor ook het voortbestaan van de Hoogeschool bedreigd werd (1861 – 1876). Anderzijds verrijkten concerten, bals en de verschillende maskerades ook het bestaan van de Harmonie. Enkele malen mocht De Harmonie zich in haar geschiedenis verheugen op koninklijk bezoek. Na ongeveer 1920 kwam er een einde aan de glorietijd van De Harmonie. In 1918 was de N.V. de Groninger Orchest Vereeniging opgericht, omdat De Harmonie niet meer in staat was het orkest en de organisatie van de concerten financieel en organisatorisch te kunnen onderhouden. Aanvankelijk bestond er een contract tussen de GOV en De Harmonie voor het geven van concerten, maar in 1926 vond er een volledige scheiding plaats. De GOV, die als dirigenten kende Jan van Epenhuysen, Roelof Krol, Charles de Wolff, werd het Noordelijk Filharmonisch Orkest, dat vanaf 1973 speelde in de ‘Oosterpoort’ en in 1989 fuseerde met het Frysk Orkest tot het Noord Nederlands orkest.
Vanaf 1918 tot de verhuizing van de Vereeniging naar de Kreupelstraat in 1967 en de afbraak van de gebouwen (met name de concertzaal) in 1973, was de Vereeniging vooral betrokken bij het verhuren van de zalen aan allerlei activiteiten, zoals tentoonstellingen, bals, concerten van de GOV en zangkoren, feestelijkheden tijdens de meikermis, uitvoeringen van sportverenigingen en toneeluitvoeringen. Ook verhuurde zij de biljartzaal aan de, in 1897 opgerichte “Groninger Biljart Club”, die vele nationale en internationale biljartwedstrijden in de Harmonie organiseerde.
Desondanks ‘verloederde’ het gebouw en de tuin door slecht onderhoud en door gebrek aan financiële middelen. De grote klap kwam op 29 juni 1941, toen een brand een groot deel van het gebouw verwoestte.
In het begin van de jaren vijftig toonde de Rijksgebouwendienst belangstelling voor het gebouw om daar een deel van de Universiteit in te vestigen. De gemeente hechtte niet aan het voortbestaan van De Harmonie, omdat dit de vorming van een Cultuurcentrum aan de Grote Markt of in de ‘Oosterpoort’ in de weg stond. In een ledenvergadering van de Vereniging De Harmonie op 23 september 1963 werd besloten het gebouw aan de gemeente te verkopen. Deze besloot, ondanks vele bezwaren van lokale, maar ook landelijk en internationaal bekende muziekliefhebbers tot afbraak van de, om haar akoestiek beroemde, concertzaal.
Op 16 november 1967 werd door de Vereniging ‘De Harmonie’ afscheid genomen van het gebouw, en werd het nieuwe gebouw in de Kreupelstraat in gebruik genomen. In december 1971 speelde het NFO voor het laatst in de grote concertzaal.
In 1973 ging het oude gebouw tegen de vlakte, tot verdriet van velen. Slechts de voorzijde onderging een ingrijpende renovatie en bleef bewaard.
De Vereniging ‘De Harmonie’ werd een centrum voor biljarten en bridgen. In 1982 veranderde zij na een bestuurscrisis de naam in Vereniging “Sociëteit De Harmonie”, gedachtig aan haar roemruchte verleden. Ook wierp zij het juk van een (besloten) sociëteit van zich af en mocht zich als vereniging verheugen op een stijgend aantal leden.
Het archief van De Harmonie werd tot 2008 bewaard in het eigen gebouw en was slechts enkele malen gebruikt om de geschiedenis op schrift te stellen:
F. van der Tuuk, Geschiedenis van het Orkest der Vereniging ‘De Harmonie’ te Groningen (1912)
J. Mulder, "De geschiedenis van de Harmonie" in: Pronkjewail, Spiegel van Groningen 1968 nr 1 t/m 8
Harmonie-Kontakt. Jubileumuitgave 1990
H.R. Hoepman, Groninger Biljart Club: de geschiedenis van de oudste Biljartclub in Nederland, 1897 – 1997 (Groningen 1997)
In 2008 werd archief van de Vereniging “Sociëteit De Harmonie” overgebracht naar het RHC Groninger Archieven, nadat de geschiedenis was beschreven in: J.M. Minderhoud, De Harmonie, eens het culturele centrum van Groningen (Bedum 1998)

In de literatuur werd de geschiedenis van De Harmonie ingedeeld in perioden:
1. Sociëteit De Harmonie 1840 – 1867
2. De Vereeniging De Harmonie komt tot bloei 1867 – 1891
3. De bloeiperiode van de Vereeniging De Harmonie 1891 – 1922
4. De Vereeniging De Harmonie bergafwaarts 1922 – 1941
5. De Vereniging De Harmonie terug naar ‘AF’ 1941 – 1967
6. De Vereniging “Sociëteit De Harmonie” 1967 – heden
Het archief is openbaar, met uitzondering van inventarisnummers 76 (Lijst van joodse leden enz.) en 77 (Correspondentie betreffende enz.), die openbaar worden in respectievelijk 2017 en 2021.
Plaatsingslijst
Gebouwen
71 Pachtcontracten en inventarislijsten, 1932 - 1951
2375 Vereniging Sociëteit De Harmonie, 1840-1999
Plaatsingslijst
Gebouwen
71
Pachtcontracten en inventarislijsten, 1932 - 1951
Datering:
1932 - 1951
Omvang:
1 omslag
Organisatie: Groninger Archieven

Kenmerken

Beschrijving:
Plaatsingslijst van het archief van de Vereniging "Sociëteit De Harmonie"
Bewerker:
J. Minderhoud
Behoort tot collectie:
Gemeente Groningen
Laatste Publicatie:
2017
Laatste uitvoer:
16-04-2021
Omvang:
3 meter
Bijzonderheden:
betreft bewerking van een eerdere toegang uit 2008. Toegevoegd zijn de nrs. 92-95
Categorie: