Het dekenaat Groningen ontstond bij de dekenale herindeling per 1 januari 1994 door samenvoeging van de dekenaten Groningen (Vereniging Dekenaat Groningen), Veendam (Dekenale Vereniging Oostelijk Groningen) en Delfzijl. Deze dekenaten op hun beurt waren eind 1964 ontstaan door opsplitsing van het oude dekenaat Groningen/Assen. Hierbij werden de parochies ten noorden van de stad Groningen ondergebracht in het nieuwe dekenaat Delfzijl en die ten oosten in het nieuwe dekenaat Veendam. De parochies in de directe nabijheid van de stad Groningen vormden tezamen met de stadsparochies het nieuwe dekenaat Groningen. Een aantal parochies ten zuiden van de stad Groningen en in het uiterste zuidoosten van de provincie Groningen gingen over naar de nieuwe dekenaten Assen en Musselkanaal. *  Al eerder, in 1922, was het dekenaat Groningen/Assen zoals reeds vermeld in § 2, in het zuiden aanzienlijk verkleind door de oprichting van het dekenaat Klazienaveen.

Zoals bij alle dekenaten binnen het bisdom Groningen het geval was, ontstond na de dekenale herindeling van 1964 ook bij de drie nieuwe Groningse dekenaten geleidelijk een dekenale organisatie. In alle drie de dekenaten ontstond naast de pastoresconferentie, tot de dekenale reorganisatie het enige overlegorgaan op dekenaal niveau, een dekenale raad. Maar, hoewel de dekenale herindeling van 1964 was bedoeld om de slagvaardigheid van de dekenaten te vergroten en meer te laten aansluiten bij de moderne behoeften, kwam dit net als bij de kleine dekenaten in het Friese en Drentse, ook in het Groningse lang niet altijd in de praktijk tot zijn recht. Zo kan men in een brief vanuit het dekenaat Delfzijl aan het bisdom Groningen, naar aanleiding van een bezoek van de bisdomstaf aan het dekenaat op 29 september 1973 lezen: "Wij hebben geen dekenale raad. Er is er een geweest, die een lange tijd met veel kunst en vliegwerk, met veel absenties enz. in stand gehouden is en die geruisloos kon verdwijnen door het ontbreken van gemeenschappelijke belangen en belangstellingen". *  Blijkens de overgeleverde verslagen van vergaderingen van de dekenale raad, is deze vermoedelijk in november 1969 voor het laatst bijeen geweest. Wel was er vanaf 1974 weer regelmatig overleg tussen de verschillende parochieraden binnen het dekenaat Delfzijl in de vorm van een dekenale contactgroep. Van hieruit werden vanaf 1976 pogingen ondernomen tot herinvoering van een dekenale raad, welke vanaf september 1977 weer bijeen kwam. Maar vanaf 1987 was er wederom geen gezamenlijk overleg via de dekenale raad, omdat men dit door de komst van samenwerkingsverbanden van parochies, zoals bijvoorbeeld die van Appingedam-Bedum-Delfzijl, niet meer zinvol en te belastend voor de besturen achtte.

Ook binnen het dekenaat Veendam lijkt het moeizaam geweest te zijn om een duidelijke dekenale structuur op te zetten en vooral te handhaven. Toch leidde dit niet, zoals bij het dekenaat Delfzijl, tot het opschorten van vormen van dekenaal overleg. Vanuit de wens om op dekenaal niveau een meer duidelijke structuur aan te brengen, zodanig dat het dekenaat ook als rechtspersoon in de zin van de wet kon functioneren, ging men begin 1984, naar voorbeeld van andere dekenaten binnen het bisdom, met bisschoppelijke goedkeuring over tot de oprichting van de Dekenale Vereniging Oostelijk Groningen. Toch bleek het reeds twee jaar later noodzakelijk een werkgroep in het leven te roepen die het inmiddels weer matig functionerende dekenaat onder de loep moest nemen en met voorstellen moest komen voor een nieuwe start. Maar uit het relatief weinig overgeleverde archiefmateriaal betreffende zowel het dekenaat Veendam als het dekenaat Delfzijl, ontstaat niet de indruk dat er vanuit beide dekenaten veelvuldig activiteiten werden ontplooid. Meer dan in dekenaal verband leken, net als bij de Drentse dekenaten, het vooral de vanaf de jaren tachtig van de twintigste eeuw ontstane samenwerkingsverbanden tussen verschillende parochies te zijn, waarvan parochies enig profijt ondervonden

Het bovenstaande gaat veel minder op voor het dekenaat Groningen, dat gevormd werd door de zeven stadsparochies en een viertal parochies rondom de stad. Wellicht werd dit deels veroorzaakt door het feit dat het dekenaat hier gebruik kon maken van Stichting De Hoeksteen. Deze in 1959 opgerichte stichting had als doel "de bevordering van godsdienstige en maatschappelijke herkerstenings-, opvoedings- en beschavingsarbeid in Groningen en omstreken t.b.v. geheel de bevolking aldaar, zonder onderscheid van godsdienstige gezindte of stand". Het werd bestuurd door een door de bisschop benoemd curatorium met de deken van Groningen als voorzitter. *  Per september 1969 ging deze stichting verder onder de naam Stichting Dekenaal Centrum en tevens functioneren als dekenaal pastoraal centrum. Het bestuur werd vanaf dat moment gevormd door het dagelijks bestuur van de Dekenale Raad. Vanaf september 1972 ging het SDC verder als een zelfstandige stichting Vormingscentrum De Hoeksteen i.o. en kwam er een bestuur, dat los stond van het dekenaat. Deze verzelfstandiging had voor het dekenaat overigens ook huisvestingsgevolgen. Voor secretariaatszaken en werkgroepen maakte het dekenaat gebruik van het gebouw van De Hoeksteen. Met de start van het vormingscentrum in augustus 1974 moest het dekenaat uitwijken naar een ander onderkomen.

De loskoppeling van De Hoeksteen van het dekenaat maakte ook de organisatievorm actueel. Men bleef echter jarenlang twijfelen over de te kiezen vorm. Deze twijfel vertaalde zich onder meer in de wijziging van de benaming van de dekenale raad. Tot 1972 kende het dekenaat Groningen een Dekenale Raad met een Dagelijks Bestuur. Deze laatste verdween in 1972, terwijl de dekenale raad nu Dekenaal Bestuur genoemd werd. Vanaf mei 1977 greep men weer terug naar de oude benaming Dekenale Raad. Uiteindelijk werd, net als bij vele andere dekenaten in de jaren tachtig, in 1984 gekozen voor de verenigingsstructuur en werd de naam van het dekenaat Vereniging Dekenaat Groningen. De vereniging kende een Algemene Ledenvergadering waarin ieder lid (parochie) met twee personen was vertegenwoordigd en die ten minste tweemaal per jaar bijeenkwam. De ALV benoemde, zo mogelijk uit haar midden, een Dekenale Verenigingsraad, die maandelijks bijeenkwam. Verder kende het dekenaat een Bestuur bestaande uit ten minste vier personen, gekozen door ALV. Daarnaast kende de vereniging een aantal werkgroepen of commissies en liet zij zich bijstaan door een Dekenale Financiële Commissie. Tot slot kende het dekenaat een secretariaat.

In 1994 volgde uiteindelijk de laatste dekenale herindeling en werden de dekenaten Dekenale Vereniging Oostelijk Groningen (Veendam) en Delfzijl en de Vereniging Dekenaat Groningen samengevoegd tot één nieuw dekenaat. Gezien de situatie bij de twee eerstgenoemde dekenaten kan echter gesteld worden dat deze in de praktijk gevoegd werden bíj de laatste. Met de herindeling werd tevens de organisatiestructuur binnen dit nieuwe dekenaat aangepast. Voor alle dekenaten binnen het bisdom Groningen werd toen immers een uniforme organisatiestructuur gerealiseerd, functionerend op basis van door het bisdom opgesteld statuten.

Dat het nieuwe Dekenaat Groningen feitelijk vooral voortborduurde op het oude dekenaat Groningen bleek ook uit het aangetroffen archief van dit dekenaat. Meerdere bij de inventarisatie van het archief van het dekenaat Groningen aangetroffen dossiers overschreden het jaar 1994. Men vond daarin zonder enige cesuur stukken zowel van voor als na de herindeling. Ook bij de verslagen van vergaderingen van de pastoresconferentie en van de Dekenale Raad en het dagelijks bestuur was dit het geval. Daar waar dit eenvoudig mogelijk was, is er echter voor gekozen bij de inventarisatie wel een cesuur aan te brengen bij 1994. Dit is onder meer het geval bij de hierboven genoemde verslagen. De stukken voor 1994 vindt men dan onder het Dekenaat Groningen/Vereniging Dekenaat Groningen, die vanaf 1994 onder het Dekenaat Groningen(nieuw). Onder het archief van het dekenaat Groningen tot 1994 kan men echter ook een aantal inv.nrs. aantreffen met stukken daterend tot uiterlijk het jaar 2003 en dus feitelijk behorend tot het nieuwe dekenaat Groningen. * 

Het archief van het Dekenaat Groningen van vóór 1994 werd hoofdzakelijk aangetroffen op de zolder van het pand Radesingel 4. In dit pastoriepand, behorende bij de St. Jozefkerk, werden vanaf 1988 gezamenlijk met het Katholiek Centrum voor Welzijnsbehartiging 'Solidair Groningen', enige ruimten gehuurd ten behoeve van de secretariaten en ten behoeve van activiteiten van beide instellingen. Ook voordien hielden beide instellingen gezamenlijk kantoor op het adres H. Colleniusstraat 30. Toen de nieuwe fusieparochie Martinus in 2000 de pastorie weer geheel voor eigen gebruik opeiste, is het dekenaat verhuisd. Alleen het dynamische archief werd toen meegenomen, terwijl het statische archief van het dekenaat en dat van het inmiddels opgeheven Solidair Groningen op zolder achterbleven. Door verschillende verplaatsingen op de zolderruimten waren het archief van het dekenaat en dat van Solidair en de vroeger daarin opgegane andere welzijnsorganisaties volledig door elkaar geraakt. Bij de inventarisatie zijn de betreffende archieven weer gescheiden. Die van Solidair en van andere aangetroffen instellingen, zijn overgedragen aan het Rooms-Katholieke Documentatiecentrum Groningen-Drenthe.

Het archief van het vroegere dekenaat Groningen/Assen over de periode 1851-1967 werd reeds in de jaren 1985 en 1987 bij het toenmalige Rijksarchief in de provincie Groningen in bewaring gegeven. *  Het in deze inventaris beschreven archief sluit hierop aan.
De archieven van de dekenaten Veendam/Oost Groningen en Delfzijl zijn slechts fragmentarisch overgeleverd. Zoals ook bij een aantal andere kleine dekenaten binnen het bisdom Groningen zal de geringe omvang en als gevolg daarvan ook een matige tot slechte functionering hier zeker debet aan zijn. Gezien het hierboven reeds beschreven marginale functioneren van het dekenaat Delfzijl, zal het duidelijk zijn dat van dit dekenaat een relatief beperkt aantal stukken is overgeleverd. Van de Dekenale Vereniging Oostelijk Groningen (Veendam) zijn hoofdzakelijk stukken van meer algemene aard, zoals verslagen van vergaderingen de dekenale raad en de dekenale financiële commissie aangetroffen, naast die van vergaderingen van de pastoresconferentie.
Th.M. van Mierlo
Kampen 2005/6