Uw zoekacties: Gemeentebestuur van Groningen (1), 1816 - 1916

1399 Gemeentebestuur van Groningen (1), 1816 - 1916 ( Groninger Archieven )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Naar boven om te zoeken
1399   Gemeentebestuur van Groningen (1), 1816 - 1916
Voorwoord
Toen in 1981 werd besloten deze inventaris te vervaardigen, was het duidelijk dat dit een grote opdracht was, niet alleen omdat het archief zelf zo omvangrijk is, maar ook omdat de grenzen ervan nog moesten worden vastgesteld, er weinig bekend was over de ontwikkeling van de lokale bestuursorganen in Groningen en hun administratie en, tenslotte, omdat eerdere bewerkingspogingen geleid hadden tot een onoverzichtelijke wirwar van verschillende nummeringen. Uiteindelijk is met deze inventaris ongeveer 550 strekkende meters archief toegankelijk gemaakt, verdeeld over meer dan 11.000 nummers.
Aanvankelijk werd één medewerker, Suzan Janssens, met de inventarisatie belast. Zij vervulde tevens de functie van gemeentelijk archiefinspecteur, waardoor zij slechts een gedeelte van haar werktijd aan dit werk kon besteden. Na enige jaren werd duidelijk dat zij voor het samenstellen van deze inventaris assistentie nodig had. In de loop van de tijd werden verschillende onderdelen van het archief ter afzonderlijke bewerking aan andere medewerkers van het gemeentearchief toevertrouwd. Zo kreeg de inventarisatie, die aanvankelijk vooral een individuele bezigheid was, meer en meer het karakter van een project, onder supervisie van Suzan Janssens.
Ofschoon deze maatregelen wel degelijk tot versnelling van de werkzaamheden leidden, was het duidelijk dat de inventaris niet klaar zou zijn wanneer Suzan Janssens in 1994 de dienst zou verlaten. Een groot deel ervan stond weliswaar op papier, maar tegelijkertijd was er ook nog een aanzienlijk aantal concepten en verbanden dat alleen in het hoofd van de belangrijkste inventarisator bestond. Enkele maanden vóór het vertrek van Suzan Janssens bleek het mogelijk Janneke Ellerbroek de overstap van de Centrale Archief Selectiedienst in Winschoten naar het Groningse gemeentearchief te laten maken om zich uitsluitend bezig te houden met het afronden van het werk van Suzan Janssens. Als hoofdinventarisatoren worden Suzan Janssens en Janneke Ellerbroek op de titelpagina genoemd. Om duidelijk te maken dat deze inventaris alleen kon ontstaan door middel van hecht teamwork volgt een 'aftiteling' waarin de geleverde bijdragen per persoon zijn opgesomd.
conceptbeschrijvingen
Suzan Janssens, Margreet Visch-Camphuis, Duco Kuiken (kadaster, burgerlijke stand en bevolkingsregister), Jan Oldenhuis
institutioneel onderzoek
Suzan Janssens, Janneke Ellerbroek-Wellinga
voorlopige ordening
HSuzan Janssens
definitieve beschrijvingen, ordening en redactie
Janneke Ellerbroek-Wellinga
verpakking van 15.514 verbalen
Hindrik Jager
concordantie verbaal: 201.000 stukken in ruim 14.000 verbalen
Hindrik Jager
toegankelijk maken van 25.000 bouwvergunningen (in bewerking)
Henk Booy, Hindrik Jager
invoeren beschrijvingen
Thijs Boekema, Bram Valkenburg, Ger ter Steege, Paul Jacobs, Peter Riem
verbeteren beschrijvingen
Peter Riem
lijsten, concordanties, batch-updates en andere SQL-trucs
Rienk Jonker
herschikking en verpakking van het archief
Thijs Boekema, Bram Valkenburg, Louis Heijs, Bonne Harkema, Hans Beek
tekstcorrectie inleiding
Thijs Boekema, Siemon Weert
afwerking en correctie van de inventaris-teksten
Anneke Korma, Tineke Zuidema-Aalders
coördinatie druk- en bindwerk
Gerard Vedder (hoofd Interne Zaken Dienst Informatie en Administratie)
eindredactie en productie
Johan van der Ploeg
Groningen, januari 1996
laatste wijziging 04-04-2023
12.362 beschreven archiefstukken
413 gedigitaliseerd
totaal 93.949 bestanden
Inleiding
1 Bestuur
2 Grondgebied
1399 Gemeentebestuur van Groningen (1), 1816 - 1916
Inleiding
2
Grondgebied
Organisatie: Groninger Archieven
laatste wijziging 10-01-2020
Zolang de stad ingeklemd lag binnen de vestingwallen kon er van uitbreiding slechts in beperkte mate sprake zijn. Er was ver vóór 1816 al enige bebouwing buiten en voor de poorten. Deze bestond voornamelijk uit kleine bedrijfjes van winkeliers, tuinders en boeren. Men sprak van 'de stad en zijn tafel'. De stadstafel stond onder rechtstreeks bestuur van de stadsregering. Alle door het stadsbestuur uitgevaardigde maatregelen waren onverkort van toepassing op de stad en haar tafel. Tot in 1824 komt men dit begrip tegen. De officiële gemeentegrenzen werden vastgesteld bij de kadastrale opmetingen omstreeks 1830, na de invoering van het kadaster (kaart 1).
Na 1860 nam de behoefte aan ruimte in de stad toe. De opkomende industrialisatie leidde tot grotere bedrijven, waarvoor in de stad echter moeilijk een plaats kon worden gevonden. De industrie verschafte werk en oefende daarmee een grote aantrekkingskracht uit op de bewoners van de Ommelanden. In 1850 had de stad 33.000 inwoners en in 1860 35.000. In 1850 waren er ongeveer 120 merendeels ambachtelijke bedrijfjes in de stad, zoals leerlooierijen, zout- en zeepziederijen, houtzaagmolens, bierbrouwerijen, stijfselfabrieken en dergelijke. Het aantal bedrijven was in 1860 gegroeid tot maar liefst 340. De grootste werkgevers waren de 41 meubelfabrieken, met in totaal 200 werknemers, de 59 smederijen met in totaal 113 werknemers en het enige echte industriële bedrijf, een machinale vlasspinnerij met 140 werknemers. Er waren 13 katoenfabrieken en 28 tabaksfabrieken. In totaal werd er aan 1.400 mensen werk verschaft; in 1854 was dit aantal nog 1.170.
Tussen 1860 en 1870 verschoof het zwaartepunt bij de werkgelegenheid van ambachtelijke bedrijven naar de industrie. In de verslaglegging van de gemeente werd nu ook onderscheid gemaakt tussen 'ambachten' en 'fabrieken'. Waren er in 1860 nog maar elf stoommachines in de stad, in 1870 was dit aantal gestegen tot 26. De industriële ondernemingen verschaften aan 4.770 mensen werk, terwijl de bevolking was gegroeid tot 38.000 zielen. Er was nu dringend behoefte aan ruimte voor de industriële expansie en voor de bouw van woningen om de migratie van het platteland op te vangen.
In de opvattingen over landsverdediging speelden van oudsher vestingen, zoals Groningen, een belangrijke rol. Na 1870 veranderde dat. Het aannemen van de vestingwet in 1874 bood de stad de gelegenheid de vestingwallen te slechten. De rond 1870 begonnen stadsuitbreiding en stratenaanleg werden na 1874 voortvarend aangepakt en bereikten in de periode 1880-1900 een hoogtepunt. Nam de bevolking in periode 1850-1870 met niet meer dan 2 à 3.000 mensen per tien jaar toe, de periode 1870-1880
kende een groei van 9.000 en de periode 1880-1890 een toename van meer dan 9.300 tot 56.400 inwoners. In 1916 had de gemeente Groningen 86.287 inwoners. *  .
De eerste grenswijziging met omliggende gemeenten had plaats in 1884. Na de ontmanteling van de vesting bleek het noodzakelijk om de grens met de gemeente Haren te verbeteren. De nieuwe grens tussen beide gemeenten ging lopen ten zuiden van de linie van Helpman. Van gebiedsuitbreiding was nauwelijks sprake. Latere grenswijzigingen werden veroorzaakt door de behoefte aan ruimte voor de gemeentelijke uitbreidingsplannen. In 1911 werd daartoe de grens met de gemeente Noorddijk gewijzigd en in 1912 die met de gemeente Hoogkerk. In 1914 werd de grens met de gemeente Haren voor de tweede maal gewijzigd (zie kaart 2). De buurtschap Helpman ging over naar de gemeente Groningen. Daarmee kwam tevens de bebouwing aan weerszijden van de Hereweg binnen de gemeentegrenzen te vallen.
3 Administratie en overige uitvoerende instellingen
4 Geschiedenis van het archief en verantwoording van de bewerking
5 Aanwijzingen voor de gebruiker
6 Literatuur
laatste wijziging 04-04-2023
12.362 beschreven archiefstukken
413 gedigitaliseerd
totaal 93.949 bestanden
Bijlagen
3 Lijst van burgemeesters
4 Lijst van wethouders
5 Lijst van gemeentesecretarissen
6 Lijst van gemeenteontvangers
laatste wijziging 04-04-2023
12.362 beschreven archiefstukken
413 gedigitaliseerd
totaal 93.949 bestanden

Kenmerken

Beschrijving:
Inventaris van het archief van de secretarie van het gemeente bestuur van Groningen
Bewerker:
S.J. Janssens en J. Ellerbroek-Wellinga
Behoort tot collectie:
Gemeente Groningen
Laatste Publicatie:
1996
Laatste uitvoer:
03-04-2023
Omvang:
644,16 m standaardarchiefberging
Licentie:
CC0 1.0 Public Domain Dedication
Categorie:
Archiefvormer(s):
 
Archiefvormer Groningen, gemeentebestuur van, 1811 - 2018
laatste wijziging 04-04-2023
12.362 beschreven archiefstukken
413 gedigitaliseerd
totaal 93.949 bestanden