1300 Rijwielfabrieken Phoenix, Fongers, Van Werven en Phoenix-Fongers-Germaan (PFG), 1894 - 1972 ( Groninger Archieven )
1300
Rijwielfabrieken Phoenix, Fongers, Van Werven en Phoenix-Fongers-Germaan (PFG), 1894 - 1972
Inleiding
3. Fongers
1300 Rijwielfabrieken Phoenix, Fongers, Van Werven en Phoenix-Fongers-Germaan (PFG), 1894 - 1972
Inleiding
3.
Fongers
Van eenvoudige komaf omhooggeklommen. Een uitmuntend vakman die helemaal voor zijn zaak leefde en zelden tijd had voor ontspanning. Sober in zijn behoeften, streng voor zichzelf en zijn werknemers maar rechtvaardig, een weldoener voor ouden van dagen en wezen bovendien. Kerkvoogd, ook dat. Albert Fongers' nekroloog, aan wie deze opsomming van deugden is ontleend, tekende het portret van de ondernemer zoals die toen, in 1921, zijn moest * . Albert Fongers, geboren op 5 november 1841 te Warffum, startte zijn carrière als smidsknecht. Met kapitaal dat cliënten van zijn ex-patroon hem hadden voorgeschoten kocht hij in 1871 een smederij aan het Nieuwe Kerkhof te Groningen. Hij slaagde erin van het verlopen bedrijfje een bloeiende onderneming te maken. Dankzij een volgepropt briefhoofd van rond 1890 weten we waar "baas" Fongers zich toen zoal mee bezig hield: "Fabriek van rijtuigen, rijwielen, sulky's enz. (De Groninger Rijwielenfabriek)/Inrichting voor hoefbeslag/Grof-, Kunst- en Fijnsmederij/Nieuwe Kerkhof N 219-220".
Omstreeks 1880 construeerde Fongers zijn eerste fiets. Zich aanpassend bij de snel toenemende vraag legde hij zich op de productie van rijwielen toe. In 1894 werd in een gebouw naast de smederij het eerste fabriekje gevestigd. Drie jaar later verhuisde Fongers naar het gebouwencomplex aan de Hereweg. Het bestond uit drie loodsen met een lengte van 300 meter en een oppervlakte van 2200 m2, een voor de loodsen gelegen hoofdkantoor, rijschool en filiaal voor de verkoop. De fabriek breidde zich snel uit. In 1918 besloeg het bebouwde oppervlak 9000 m2 * . De voorgevel in de onzakelijke neo-renaissance stijl verraadt de ondernemerstrots. Het is de industrie-romantiek van de eeuwwisseling toen zelfs fabriekslawaai als muziek kon klinken: "Hier snorren de draaibanken, daar knagen de freesbanken het staal af, eenigszins verder brommen de boormachines, weer op een andere plaats gloeien de soldeervuren", aldus F. Netscher in een uit 1902 daterend artikel over Fongers. Prozaïscher is zijn onderschrift bij een foto die onze geconditioneerde verontwaardiging wekt omdat het een jongetje toont dat een rijwiel monteert. Men zag er in 1902 niets anders in dan "een jeugdige wielmaker aan het werk" * .
Op 2 oktober 1896 werd de firma Fongers omgezet in een N.V. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg fl. 400.000,-- verdeeld in 400 aandelen van fl. 1.000,—. De emissie was bij de oprichting volgetekend. De industrieel J.E. Scholten nam 100 aandelen voor zijn rekening, de bankier J. Oppenheim en de advocaat M.A. Harders participeerden resp. voor 75 en 24 aandelen. De overige waren of kwamen in het bezit van Albert en zijn zoon Ties Fongers * . De. N.V, heeft meer dan eens te maken gehad met een gezagscrisis. Enkele jaren na de oprichting raakten de commissarissen op gespannen voet met de directie (Albert en Ties Fongers). Om de verstandhouding te verbeteren ontwierp J. Oppenheim een instructie voor de directie die dit concept echter afkeurde. Oppenheim nam dit zo hoog op dat hij als commissaris aftrad * .
In de jaren "30" kwam het voortbestaan van de onderneming enkele keren ernstig in gevaar. In 1931 werd serieus overwogen de zaak over te doen aan Burgers E.N.R. * . Het jaar daarop achtten commissarissen de positie van de N.V. zo precair dat zij drie alternatieven voorstelden: liquidatie, verkoop of aftreden van Ties Fongers als directeur. T. Fongers voelde weinig voor liquidatie. Hij kreeg bijval van zijn mededirecteur B. Herweyer die de gefundeerdheid van het pessimisme der commissarissen in twijfel trok. Besloten werd het oordeel over de voorstellen op te schorten totdat de balans per 1 februari 1933 gereed was. Eind 1933 scheen de onweerswolk voorbij te zijn gedreven. Door prijsverlagingen was de omzet sterk toegenomen * . Begin 1938 ontstond echter weer een crisissituatie. Het voorstel tot liquidatie ging ditmaal uit van T. Fongers die, naar hij toen beweerde, al sinds 17 jaar met het idee rondliep de zaak van de hand te doen. Hij kreeg de commissarissen niet mee * . In 1939 is de toestand nog steeds problematisch. Er gaan geruchten "dat de zaak thans niet veel meer doet dan fietsen in elkaar zetten en veel technisch personeel heeft dat weinig of geen nut oplevert" * . Fraudes bij de autozaak en het filiaal Groningen veroorzaken hooglopende ruzies tussen de directeuren Fongers en Herweyer. Het conflict culmineert tijdens de aandeelhoudersvergadering van 28 november 1939 wanneer Herweyer het door hem verlangde ontslag krijgt * .
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Inventaris van de archieven van de rijwielfabriek Alb. Schootstra en haar dochterondernemingen Enitor en Rimetal
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Inventaris van de archieven van de Groninger Rijwielenfabriek A. Fongers
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Inventaris van de archieven van de N.V. Rijwielindustrie v/h F. & J. van Werven ("Germaan")
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Inventaris van de archieven van de N.V. Rijwielindustrie Phoenix-Fongers-Germaan (N.V. P.F.G.)
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Foto's behorende bij deze archieven
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden
Kenmerken
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de rijwielfabrieken Phoenix, Fongers, Van Werven en Phoenix-Fongers-Germaan (PFG)
Bewerker:
I.B.M. Matthey m.m.v. M. van Driel en P.W. Sijnke
Behoort tot collectie:
Gemeente Groningen
Laatste Publicatie:
1974
Laatste uitvoer:
15-04-2021
Omvang:
32,19 m standaardarchiefberging
Licentie:
Categorie:
laatste wijziging 16-04-2021
726 beschreven archiefstukken
75 gedigitaliseerd
totaal 1.893 bestanden