Mijn Studiezaal (inloggen)
10 Kerspel Godlinze, 1759 - 1801 ( Groninger Archieven )
10
Kerspel Godlinze, 1759 - 1801
Inleiding
Aanvankelijk dacht ik bij het zien van het tot het kerspelarchief Godlinze behorende register van uitgaven, dat de daarin vermelde bedragen, door de schatbeurder aan de ontvanger-generaal afgedragen, aanslagen in de verponding waren. Ik ben toen in verschillende bronnen gaan zoeken naar de hoogte van de aanslag in de verponding voor het kerspel Godlinze, om, door middel van vergelijking, enige zekerheid te krijgen omtrent mijn vermoeden. Hoewel later bleek dat de genoemde bedragen geen verpondings-aanslagen zijn, wil ik toch de gegevens, die dit onderzoek opleverde, hier vermelden. i
In 1555 betaalt Godlinze voor 1818 grazen 181 gulden en 16 stuivers (RAG, H.S. in quarto nr. 133). In 1598 wordt er voor een jaartax 206 gulden, 12 stuivers en 8 duiten betaald (OA, inv. nr. 1064). i
Het oudste bewaard gebleven verpondingsregister van het jaar 1601 (SA, inv. nrs. 707 en 2132) vermeldt dat Godlinze, voor 1818 grazen ? 723-17-3 betaalt. Volgens de "notitie der verpondingen van ieder carspel, in de provincie Stad en lande" (In: Korte opgaave der Financie Staat van Stad en Lande, Groningen, Oomkens, 1795) betaalt Godlinze ? 774-17-3 aan verponding, ? 90-1-2 aan extra-verponding, over vóór 1687 aangewonnen land, en ? 86-11-3 aan paardepacht. Deze bedragen komen overeen met gegevens uit 1807 (GB, inv. nr. 563). In dit zelfde inventarisnummer wordt vermeld dat de schatbeurder 2 duiten per gras voor zijn werk ontvangt. Dit zal waarschijnlijk 4 duiten per gras moeten zijn, omdat anders de totale oppervlakte van het kerspel Godlinze 4322 grazen zou zijn, terwijl in het register van uitgaven (inv. nr. 1) een totaal van 2161 grazen-dus precies de helft - genoemd wordt. i
Om even bij het maken van berekeningen te blijven; het onderaan in het register van uitgaven vermelde bedrag van ? 27-4-0 klopt niet, dit moet zijn ? 27-0 -4. i
Vroeger werd ieder kerspel door het provinciaal bestuur voor een bepaald bedrag aangeslagen in de verponding (zie algemene inleiding, inventaris archief kerspel Aduard). De door de kerspellieden zelf gekozen schatbeurder moest dat bedrag innen en binnen een bepaalde termijn aan de ontvanger- generaal afdragen. Dit verliep niet altijd even vlekkeloos. Om haar inkomsten uit de verponding veilig te stellen, heeft de provincie in het verleden regels opgesteld waaraan de schatbeurder en de belastingplichtige kerspel-bewoners moesten voldoen. Eenvoudig gesteld verliep die procedure als volgt: i
De Staten van Stad en Lande bepalen dat er een zeker bedrag geheven zal worden. De schatbeurder wordt daarvan op de hoogte gesteld. Hij moet dat bedrag binnen 21 dagen afgedragen hebben. doet hij dit niet, dan volgt er een gerechtelijke aanzegging (insinuatie) door een provinciaal ambtenaar, een zgn. executeur. De schatbeurder heeft dan nog 10 dagen de tijd om de verponding te betalen. Zijn die 10 dagen om, zonder dat de ontvanger-generaal de verponding ontvangen heeft, dan wordt er overgegaan tot een aanzegging van executie (slechte, "sligte" executie). Na deze aanzegging van executie, die ook weer 10 dagen duurt, wordt er een liggende executie door de executeur op de schatbeurder uitgebracht. Er wordt dan daadwerkelijk tot inbeslagname overgegaan. Na de liggende executie, die 3 dagen duurt, wordt er overgegaan tot een gerechtelijke verkoop, de roofexecutie. i
De, in het register van uitgaven (inv. nr. 1), vermelde bedragen zijn de door het provinciaal bestuur vastgestelde bedragen, die de schatbeurder voor iedere stap in de geschetste procedure aan de executeur moest betalen. Naast deze jaarlijkse terugkerende bedragen geeft de schatbeurder ook ieder jaar een zeker bedrag uit voor de Stadsweg. i
De regels met betrekking tot de wijze van innen van verponding kan men vinden in een aantal op het Rijksarchief berustende plakkaten, met name de plakkaten "Forme ende Maniere waer nae de penningen... voortaen ge-innet ende metter executie gevordert zullen worden" en "instructie waernae de executeurs en respective schatbeurders sich sullen hebben te reguleren in 't innen der Verpondingen van de Landen". Voor een totaal overzicht van plakkaten betreffende de verponding kan men raadplegen het Groninger Plakkatboek, 1594-1848, van Mr. S.J. Fockema Andreae en P.J.L. Berkenvelder. Een groot aantal plakkaten betreffende belastingen, verponding en generale-middelen, zijn gebundeld en bevinden zich in de bibliotheek van het Rijksarchief onder nr. 141. i
Zie voor een proces gevoerd in 1723 met betrekking tot het aanstellen van een nieuwe schatbeurder W.J. Formsma: Vormen van bestuur ten plattelande in de noord-oostelijke provincies voor 1795 (blz. 11) en het daarbij in een noot vermelde huisarchief Menkema en Dijksterhuis, inv. nr. 18. i
Zie voor verdere gegevens over de kerspelorganisatie ook de inleiding van de inventaris van het archief van het kerspel Aduard (toegangsnummer 4). i
Deze inventaris werd eerder in druk uitgegeven in C. Tromp, De Groningse kerspelarchieven (Groningen 1982). i
laatste wijziging 14-04-2018
1 beschreven archiefstukken
Inventaris
1 Register houdende opgave van uitgaven door de schatbeurder, 1760-1800, met jaarrekeningen, 1759-1800, tevens schatregister houdende de namen van de belastingplichtigen
10 Kerspel Godlinze, 1759 - 1801
Inventaris
1
Register houdende opgave van uitgaven door de schatbeurder, 1760-1800, met jaarrekeningen, 1759-1800, tevens schatregister houdende de namen van de belastingplichtigen
Datering:
1801
Omvang:
1 deel
NB:
De staat met uitgaven over 1780 en de rekening over 1779 ontbreken.
Organisatie: Groninger Archieven
laatste wijziging 10-06-2010
laatste wijziging 14-04-2018
1 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Beschrijving:
Inventaris van het archief van het kerspel Godlinze
Bewerker:
C. Tromp
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
1982
Omvang:
0,12 m standaardarchiefberging
Bijzonderheden:
Zie voor algemene inleiding inventaris kerspel Aduard (Toegangsnummer 4)
Licentie:
Public Domain Dedication
Categorie:
Archiefvormer(s):
Godlinze, kerspel
laatste wijziging 14-04-2018
1 beschreven archiefstukken
